குவாஜர் வம்சம்
குவாஜர் வம்சம் (Qajar dynasty) (ⓘ; பாரசீக மொழி: سلسله قاجار Selsele-ye Qājār; அசர்பைஜான்: قاجارلر Qacarlar) கிபி 1794 முதல் 1925 முடிய ஈரானை ஆண்ட சியா இசுலாமிய அரச மரபாகும்.[2]
பாரசீகத்தின் பரந்த பேரரசு دولت علیّه ایران Dolate Eliyye Iran | |||||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| 1794–1925 | |||||||||||||||
.svg) பாரசீகத்தின் கொடி
.svg) சின்னம்
| |||||||||||||||
| நாட்டுப்பண்: முதல் ஈரானிய நாட்டுப்பண் | |||||||||||||||
 19-ஆம் நூற்றாண்டில் குவாஜர் வம்சத்தின் கீழ் பாரசீகம் | |||||||||||||||
| நிலை | பேரரசு | ||||||||||||||
| தலைநகரம் | தெகுரான் | ||||||||||||||
| பேசப்படும் மொழிகள் | பாரசீகம், அசர்பைஜானிய மொழி | ||||||||||||||
| அரசாங்கம் |
| ||||||||||||||
| ஷாகென்ஷா | |||||||||||||||
• 1794–1797 | முகமது கான் குவாஜர்(முதல்) | ||||||||||||||
• 1909–1925 | அகமது ஷா குவாஜர் (இறுதி) | ||||||||||||||
| பிரதம அமைச்சர் | |||||||||||||||
• 1906 | மிர்சா நசுருல்லா கான்(முதல்) | ||||||||||||||
• 1923–1925 | ரேசா ஷா பகலவி வம்சம்(இறுதி) | ||||||||||||||
| வரலாறு | |||||||||||||||
• குவாஜர் வம்சம் | 1794 | ||||||||||||||
• குலிஸ்தான் உடன்படிக்கை | 24 அக்டோபர் 1813 | ||||||||||||||
• துருக்மென்சாய் உடன்படிக்கை | 10 அக்டோபர் 1828 | ||||||||||||||
• பாரிஸ் உடன்படிக்கை, 1857 | 4 மார்ச் 1857 | ||||||||||||||
• அக்கல் உடன்படிக்கை | 21 செப்டம்பர் 1881 | ||||||||||||||
• பாரசீக அரசமைப்பு புரட்சி | 5 ஆகஸ்டு 1906 | ||||||||||||||
• பகலவி வம்சம் | 1925 | ||||||||||||||
| நாணயம் | ஈரானிய கிரான்[1] | ||||||||||||||
| |||||||||||||||
| தற்போதைய பகுதிகள் | |||||||||||||||
துருக்கிய வழித்தோன்றல்களான பழங்குடி இன [3][4][5][6][7][8] குவாஜர் வம்சத்தினர் ஆண்ட நிலப்பரப்புகளை பாரசீகத்தின் பரந்த பேரரசு என்பர் (பாரசீக மொழி: دولت علیّه ایران Dowlat-e Aliyye Iran).
ஈரானை ஆண்ட சண்டு வம்சத்தின் இறுதி மன்னரான லோட்டப் அலி கானை பதவி நீக்கிய குவாஜர் வம்சத்தினர், 1794ல் ஈரானை தங்களது முழுக்கட்டுப்பாட்டில் கொண்டு வந்தனர். 1796-இல் குவாஜர் வம்சத்தின் முதல் மன்னர் முகமது கான் குவாஜர், வடகிழக்கு ஈரானின் மஷாத் நகரைக் கைப்பற்றி, [9] ஈரானின் அப்சரித்து வம்சத்தின் ஆட்சியை முடிவு கட்டினார்.[10]
குவாஜர் வம்சத்தினர் உருசியாவுடன் நடத்தியப் போரில் காக்கேசியா பகுதிகளான ஜார்ஜியா, அசர்பைஜான் மற்றும் ஆர்மீனியா உள்ளிட்ட பல பகுதிகளை உருசியப் பேரரசிடம் இழந்தது. [11] [12]
காக்கேசியப் பகுதிகளை மீண்டும் கைப்பற்றுதல் தொகு
உருசியப் பேரரசின் இராணுவப் பாதுகாப்பு பெற்ற ஜார்ஜியா போன்ற காக்கேசியா பகுதிகளை குவாஜர் வம்சத்தினர் மீண்டும் கைப்பற்றினார்.
உருசியாவுடனான போரில் இழந்த பகுதிகள் தொகு
12 செப்டம்பர் 1801ல் குவாஜர் வம்ச மன்னர் ஆகா முகமது கான் குவாஜர் இறந்த நான்கு ஆண்டுகள் கழித்து, உருசியப் பேரரசு, கிழக்கு ஜார்ஜியப் பகுதிகளை தன்னில் இணைத்துக் கொண்டது.[13][14] 1804ல் நடைபெற்ற கஞ்சாப் போரில் ருசியாப் பேரரசு பாரசீகத்தின் கஞ்சா நகரத்தை, உருசியர்கள் முற்றிலும் அழித்தனர்.[15] இதனால் 1804 – 1813-களில் உருசியப் - பாரசீகப் போர் நடைபெற்றது.[16] பதே அலி ஷா தலைமையில் (ஆட்சிக் காலம்|r]. 1797-1834) குவாஜர்கள், பாரசீகத்தின் வடக்குப் பகுதிகளைக் கைப்பற்றியிருந்த உருசியப் பேரரசின் மீது போர் தொடுத்தனர்.[17]
இப்போர்க் காலமானது பாரசீகத்தின் பொருளாதாரம் மற்றும் இராணுவ உத்திகள் மீது உருசியப் பேரரசின் ஆதிக்கம் வெளிப்படுத்தியது. இப்போரில் குவாஜர் இராணுவம் பெரும் தோல்வியை சந்தித்தது. 1813ல் உருசியாவுடன் செய்து கொண்ட குலிஸ்தான் போர் நிறுத்த உடன்படிக்கையின் படி, பாரசீகம் காக்கேசியாவின் தற்கால ஜார்ஜியா, அசர்பைஜான் மற்றும் ஆர்மீனியா போன்ற பல பகுதிகளை உருசியாவிற்கு விட்டுக்கொடுக்க வேண்டியதாயிற்று.[12]
பத்தாண்டுகள் கழித்து குலிஸ்தான் உடன்படிக்கையை மீறி உருசியப் படைகள் ஈரானின் எரிவான் ஆளுநரகத்தை கைப்பற்றினர்.[18][19] இதனால் 1826 - 1828ல் மீண்டும் பாரசீக - உருசியப் போர் மூண்டது. இப்போர் பாரசீக குவாஜர்களுக்கு பெரும் பின்னடைவாக இருந்தது. 1828ல் உருசியா - ஈரான் செய்து கொண்ட துருக்மென்சாய் உடன்படிக்கையின் படி, தெற்கு காக்கேசியாவின் தற்கால ஆர்மீனியா, அசர்பைஜான் போன்ற பகுதிகள் முழுவதும், உருசியாவிற்கே உரியது என பாரசீகத்தின் குவாஜர்கள் ஏற்றுக்கொண்டனர்.[12] ஒப்பந்தப்படி உருசியாவிற்கும் -பாரசீகத்திற்கு இடையே புது எல்லையாக, ஆரஸ் ஆறு அமைந்தது. இந்த இரண்டு ஒப்பந்தங்களால் ஈரான் தனது காக்கேசியா நிலப்பரப்புகளை உருசியாவிடம் இழந்தது.[11]
காக்கேசிய முஸ்லீம்கள் புலம்பெயர்தல் தொகு
இரு உருசிய-பாரசீக ஒப்பந்தங்களின் படி, உருசியாவிடம் இழந்த தெற்கு காக்கேசியப் பகுதிகளில் வாழ்ந்த முஸ்லீம் பாரசீக இனக் குழுக்கள், பாரசீகத்தின் மையப் பகுதிகளில் புலம்பெயர்ந்ந்தனர். [20]
குவாஜர்களின் வளர்ச்சி மற்றும் வீழ்ச்சி தொகு
பாரசீக குவாஜர் அரச மரபின் மன்னர் நசீர் அல்-தீன் ஷா ஆட்சிக் காலத்தில் மேற்கத்திய அறிவியல், தொழில்நுட்பம், கல்வி முறைகளை ஈரானில் அறிமுகப்படுத்தினார். 1856ல் நடைபெற்ற ஆங்கிலேய-பாரசீகப் போரில், ஆங்கிலேயர்கள் பாரசீகத்தின் ஹெராத் நகரத்தைக் கைப்பற்றி ஆப்கானித்தானுடன் இணைத்தனர். மேலும் பாரசீக வளைகுடாவின் பல பகுதிகளை ஆங்கிலேயர்கள் கைப்பற்றினர். குவாஜர் வம்ச மன்னர்கள் ஆங்கிலேயர்களுக்கு பல வணிக நடவடிக்கைகளுக்கு ஆதரவு அளித்தனர்.
குவாஜர் வம்ச மன்னர் அமீர் கபீர், 1851ல் தாரூல் பனூன் எனும் மிகப்பெரிய பல்கலைக்கழகத்தை நிறுவினார். இப்பல்கலைக் கழகம் மேற்கத்திய முறையில் கல்வி பயிற்றுவிக்கப்பட்டது. [21]
மன்னர் அமீர் கபீர் உருசியா உள்ளிட்ட மேற்கத்திய நாடுகளின் கல்வி அறிஞர்களைக் கொண்டு, ஈரானில் பன்னாட்டு மொழிகள், நவீன மருத்துவம், சட்டம், புவியியல், வரலாறு, பொருளாதாரம் மற்றும் பொறியல் போன்ற படிப்புகளை ஈரானிய மாணவர்களுக்கு கற்றுக் கொடுக்க ஆதரவு அளித்தார்.[21]
அரசமைப்புச் சட்ட புரட்சி தொகு
சனவரி 1906ல் ஈரானில் அரசமைப்புச் சட்டத்தை இயற்றக் கோரி மக்கள் போராட்டங்களில் ஈடுபட்டனர். அக்டோபர் 1906ல் நாடாளுமன்றப் பிரதிநிதிகள் தேர்ந்தெடுக்கப்பட்டு, அரசமைப்பு சட்டம் இயற்றப்பட்டது. 30 டிசம்பர் 1906ல் மன்னரால் கையொப்பமிடப்பட்ட அரசமைப்புச் சட்டத்தில் மன்னரின் வரம்பற்ற அதிகாரம் குறைக்கபப்ட்டது.
மன்னர் முகமது அலி ஷா (ஆட்சிக் காலம் 1907–1909), உருசியாவின் உதவியுடன் அரசமைப்பு சட்டத்தை முடக்கியும், நாடாளுமன்றத்தை கலைத்தும் ஆனையிட்டார். சூலை 1909ல் முகமது வலி கான் தலைமையிலான அரசமைப்புப் புரட்சிப் படைகள், தெகுரானை நோக்கிச் சென்று, மன்னர் முகமது அலி ஷாவை உருசியாவிற்கு நாடு கடத்தி, அரசமைப்புச் சட்டத்தையும், நாடாளுமன்றத்தையும் மீண்டும் நிலைநாட்டினார்கள். 16 சூலை 1909ல் ஈரானிய நாடாளுமன்றம் முகமது அலி ஷாவின் 11 வயது மகன் அகமது ஷா குவாஜரை ஈரானிய மன்னராக அறிவித்தது.[22] சூலை 1907ல் ஈரானின் வடக்கு பகுதியில் உருசியர்களும், கிழக்கு மற்றும் தெற்குப் பகுதிகளில் ஆங்கிலேயர்களும் ஆதிக்கம் செலுத்தினர். ஈரானின் நடுப்பகுதி மற்றும் மேற்கு பகுதியை நடுநிலைப் பகுதியாக விட்டு வைத்தனர்.
முதல் உலகப் போரும், அதன் தொடர்பான நிகழ்வுகளும் தொகு
முதல் உலகப் போரில் ஈரான் நடுநிலை வகித்தது. இருப்பினும் உதுமானியப் பேரரசு, ஈரானை முற்றுகையிட்டது.
குவாஜர் வம்சத்தின் வீழ்ச்சி தொகு
பிப்ரவரி 1921ல் ஈரானியப் படைத்தலைவரான ரேசா ஷா, இராணுவப் புரட்சி மூலம் ஈரானிய மன்னராக முடிசூட்டிக் கொண்டார். குவாஜர் வம்சத்தின் இறுதி மன்னரான அகமது ஷாவை நாடு கடத்தியதன் மூலம், ஈரானில் குவாஜர் வம்சத்தின் ஆட்சி முடிவிற்கு வந்தது. ரேசா கான் தன்னை பகலவை வம்சத்தின் முதல் ஈரானிய மன்னராக அறிவித்துக் கொண்டார். பகலவி வம்ச மன்னர்கள், ஈரானை 1925 முதல் 1941 முடிய ஆட்சி செய்தனர்.
பாரசீகத்தின் குவாஜர் வம்ச மன்னர்கள் (1794 –1925) தொகு
| பெயர் | படம் | பட்டம் | பிறப்பு-இறப்பு | பதவி ஏற்பு | பதவி துறப்பு | |
|---|---|---|---|---|---|---|
| 1 | முகமது கான் குவாஜர் | 
|
கான்[23] ஷா[23] |
1742 – 1797 | 20 மார்ச் 1794 | 17 சூன்1797 |
| 2 | பதே அலி ஷா குவாஜர் | .jpg)
|
பேரரசர்[23] கான்[23] |
1772–1834 | 17 சூன் 1797 | 23 அக்டோபர் 1834 |
| 3 | முகமது ஷா குவாஜர் | 
|
கான் [23] | 1808–1848 | 23 அக்டோபர் 1834 | 5 செப்டம்பர் 1848 |
| 4 | நசீர் அல்-தீன் ஷா குவாஜர் | 
|
செல்லேகா (பூமியின் மீது கடவுளின் நிழல்)[23] கிப்லே இ ஆலாம் (பிரபஞ்சத்தின் மையம்)[23] இஸ்லாம்பனா (இஸ்லாத்தின் புகலிடம்)[23] |
1831–1896 | 5 செப்டம்பர் 1848 | 1 மே 1896 |
| 5 | முசாபர் அத்தீன் ஷா குவாஜர் | 
|
1853–1907 | 1 மே 1896 | 3 சனவரி 1907 | |
| 6 | முகமது அலி ஷா குவாஜர் | 
|
1872–1925 | 3 சனவரி 1907 | 16 சூலை 1909 | |
| 7 | அகமது ஷா குவாஜர் | 
|
சுல்தான் | 1898–1930 | 16 சூலை 1909 | 15 டிசம்பர் 1925 |
இதனையும் காண்க தொகு
இதனையும் காண்க தொகு
- அகாமனிசியப் பேரரசு - கிமு 550 – கிமு 330
- பார்த்தியப் பேரரசு - கி மு 247 – கி பி 224
- செலூக்கியப் பேரரசு - கி.மு. 312 – கி.மு. 63
- சாசானியப் பேரரசு - கிபி 224 – 651
- உதுமானியப் பேரரசு - கிபி 1299 – 1500
- சபாவித்து வம்சம் - கிபி 1501 – 1736
- அப்சரித்து வம்சம் - கிபி - 1736 - 1796
- பகலவி வம்சம் - கிபி 1925 – 1979
மேற்கோள்கள் தொகு
- ↑ علیاصغر شمیم، ایران در دوره سلطنت قاجار، تهران: انتشارات علمی، ۱۳۷۱، ص ۲۸۷
- ↑ Abbas Amanat, The Pivot of the Universe: Nasir Al-Din Shah Qajar and the Iranian Monarchy, 1831–1896, I. B. Tauris, pp 2–3
- ↑ Cyrus Ghani. Iran and the Rise of the Reza Shah: From Qajar Collapse to Pahlavi Power, I. B. Tauris, 2000, ISBN 1-86064-629-8, p. 1
- ↑ William Bayne Fisher. Cambridge History of Iran, Cambridge University Press, 1993, p. 344, ISBN 0-521-20094-6
- ↑ Dr Parviz Kambin, A History of the Iranian Plateau: Rise and Fall of an Empire, Universe, 2011, p.36, online edition.
- ↑ Jamie Stokes and Anthony Gorman, Encyclopedia of the Peoples of Africa and the Middle East, 2010, p.707, Online Edition: "The Safavid and Qajar dynasties, rulers in Iran from 1501 to 1722 and from 1795 to 1925 respectively, were Turkic in origin."
- ↑ Abbas Amanat, The Pivot of the Universe: Nasir Al-Din Shah Qajar and the Iranian Monarchy, 1831–1896, I. B. Tauris, pp 2–3; "In the 126 years between the fall of the Safavid state in 1722 and the accession of Nasir al-Din Shah, the Qajars evolved from a shepherd-warrior tribe with strongholds in northern Iran into a Persian dynasty."
- ↑ Choueiri, Youssef M., A companion to the history of the Middle East, (Blackwell Ltd., 2005), 231,516.
- ↑ H. Scheel; Jaschke, Gerhard; H. Braun; Spuler, Bertold; T Koszinowski; Bagley, Frank (1981). Muslim World. Brill Archive. பக். 65, 370. பன்னாட்டுத் தரப்புத்தக எண்:978-90-04-06196-5. https://books.google.com.pk/books?id=VNgUAAAAIAAJ. பார்த்த நாள்: 28 September 2012.
- ↑ Michael Axworthy. Iran: Empire of the Mind: A History from Zoroaster to the Present Day, Penguin UK, 6 Nov. 2008. ISBN 0141903414
- ↑ 11.0 11.1 Fisher et al. 1991, ப. 330.
- ↑ 12.0 12.1 12.2 Timothy C. Dowling. Russia at War: From the Mongol Conquest to Afghanistan, Chechnya, and Beyond, pp 728-730 ABC-CLIO, 2 dec. 2014 ISBN 1598849484
- ↑ Gvosdev (2000), p. 86
- ↑ Lang (1957), p. 249
- ↑ Dowling 2014, ப. 728.
- ↑ Tucker, Spencer C., தொகுப்பாசிரியர் (2010). "Overview of 1800-1850: Chronology". A Global Chronology of Conflict: From the Ancient World to the Modern Middle East. ABC-CLIO. பக். 1035. பன்னாட்டுத் தரப்புத்தக எண்:978-1851096725. "January 1804. (...) Russo-Persian War. Russian invasion of Persia. (...) In January 1804 Russian forces under General Paul Tsitsianov (Sisianoff) invade Persia and storm the citadel of Ganjeh, beginning the Russo-Persian War (1804-1813)."
- ↑ Fisher, William Bayne (1991). The Cambridge History of Iran. Cambridge University Press. பக். 145–146. "Even when rulers on the plateau lacked the means to effect suzerainty beyond the Aras, the neighboring Khanates were still regarded as Iranian dependencies. Naturally, it was those Khanates located closes to the province of Azarbaijan which most frequently experienced attempts to re-impose Iranian suzerainty: the Khanates of Erivan, Nakhchivan and Qarabagh across the Aras, and the cis-Aras Khanate of Talish, with its administrative headquarters located at Lankaran and therefore very vulnerable to pressure, either from the direction of Tabriz or Rasht. Beyond the Khanate of Qarabagh, the Khan of Ganja and the Vali of Gurjistan (ruler of the Kartli-Kakheti kingdom of south-east Georgia), although less accessible for purposes of coercion, were also regarded as the Shah's vassals, as were the Khans of Shakki and Shirvan, north of the Kura river. The contacts between Iran and the Khanates of Baku and Qubba, however, were more tenuous and consisted mainly of maritime commercial links with Anzali and Rasht. The effectiveness of these somewhat haphazard assertions of suzerainty depended on the ability of a particular Shah to make his will felt, and the determination of the local khans to evade obligations they regarded as onerous."
- ↑ Cronin, Stephanie, தொகுப்பாசிரியர் (2013). Iranian-Russian Encounters: Empires and Revolutions since 1800. Routledge. பக். 63. பன்னாட்டுத் தரப்புத்தக எண்:978-0415624336. "Perhaps the most important legacy of Yermolov was his intention from early on to prepare the ground for the conquest of the remaining khanates under Iranian rule and to make the River Aras the new border. (...) Another provocative action by Yermolov was the Russian occupation of the northern shore of Lake Gokcha (Sivan) in the Khanate of Iravan in 1825. A clear violation of Golestan, this action was the most significant provocation by the Russian side. The Lake Gokcha occupation clearly showed that it was Russia and not Iran which initiated hostilities and breached Golestan, and that Iran was left with no choice but to come up with a proper response."
- ↑ Dowling, Timothy C., தொகுப்பாசிரியர் (2015). Russia at War: From the Mongol Conquest to Afghanistan, Chechnya, and Beyond. ABC-CLIO. பக். 729. பன்னாட்டுத் தரப்புத்தக எண்:978-1598849486. "In May 1826, Russia therefore occupied Mirak, in the Erivan khanate, in violation of the Treaty of Gulistan."
- ↑ Mansoori, Firooz (2008). "17" (in fa). Studies in History, Language and Culture of Azerbaijan. Tehran: Hazar-e Kerman. பக். 245. பன்னாட்டுத் தரப்புத்தக எண்:978-600-90271-1-8.
- ↑ 21.0 21.1 "DĀR AL-FONŪN". Encyclopaedia Iranica. பார்க்கப்பட்ட நாள் 6 January 2016.
- ↑ Holt, Lambton & Lewis 1977, ப. 597.
- ↑ 23.0 23.1 23.2 23.3 23.4 23.5 23.6 23.7 Amanat, Abbas (1997), Pivot of the Universe: Nasir Al-Din Shah Qajar and the Iranian Monarchy, 1831-1896, Comparative studies on Muslim societies, I.B.Tauris, p. 10, ISBN 9781860640971
ஆதாரங்கள் தொகு
- Atabaki, Touraj (2006). Iran and the First World War: Battleground of the Great Powers. I.B.Tauris. பன்னாட்டுத் தரப்புத்தக எண்:978-1860649646.
- Amanat, Abbas (1997). Pivot of the Universe: Nasir Al-Din Shah Qajar and the Iranian Monarchy, 1831-1896. I.B.Tauris. பன்னாட்டுத் தரப்புத்தக எண்:9781860640971.
- George A. Bournoutian (1980). The Population of Persian Armenia Prior to and Immediately Following its Annexation to the Russian Empire: 1826-1832. The Wilson Center, Kennan Institute for Advanced Russian Studies.
- Bournoutian, George A. (2002). A Concise History of the Armenian People: (from Ancient Times to the Present) (2 ). Mazda Publishers. பன்னாட்டுத் தரப்புத்தக எண்:978-1568591414.
- Dowling, Timothy C. (2014). Russia at War: From the Mongol Conquest to Afghanistan, Chechnya, and Beyond [2 volumes]. ABC-CLIO. பன்னாட்டுத் தரப்புத்தக எண்:978-1598849486.
- Fisher, William Bayne; Avery, P.; Hambly, G. R. G; Melville, C. (1991). The Cambridge History of Iran. 7. Cambridge: கேம்பிறிட்ஜ் பல்கலைக்கழகப் பதிப்பகம். பன்னாட்டுத் தரப்புத்தக எண்:0521200954. https://books.google.nl/books?id=H20Xt157iYUC&dq=agha+muhammad+khan+invade+georgia&hl=nl&source=gbs_navlinks_s.
- Hitchins, Keith (1998). "EREKLE II". Encyclopaedia Iranica, Vol. VIII, Fasc. 5. 541–542.
- Holt, P.M.; Lambton, Ann K.S.; Lewis, Bernard (1977). The Cambridge History of Islam. Cambridge: கேம்பிறிட்ஜ் பல்கலைக்கழகப் பதிப்பகம். பன்னாட்டுத் தரப்புத்தக எண்:978-0521291361. https://books.google.nl/books?id=0yPHRapmT-QC&pg=PA597&dq=16+July+1909+majlis+ahmad+shah&hl=nl&sa=X&ved=0ahUKEwiG-puS7L3KAhUC1hQKHSuFDmQQ6AEIHDAA.
- "EREVAN". Encyclopaedia Iranica, Vol. VIII, Fasc. 5. (1998). 542–551.
- Kohn, George C. (2006). Dictionary of Wars. Infobase Publishing. பன்னாட்டுத் தரப்புத்தக எண்:978-1438129167.
- Mikaberidze, Alexander (2011). Conflict and Conquest in the Islamic World: A Historical Encyclopedia. 1. ABC-CLIO. பன்னாட்டுத் தரப்புத்தக எண்:1598843362.
- Mikaberidze, Alexander (2015). Historical Dictionary of Georgia (2 ). Rowman & Littlefield. பன்னாட்டுத் தரப்புத்தக எண்:978-1442241466.
- Gvosdev, Nikolas K.: Imperial policies and perspectives towards Georgia: 1760–1819, Macmillan, Basingstoke 2000, ISBN 0-312-22990-9
- Lang, David M.: The last years of the Georgian Monarchy: 1658–1832, Columbia University Press, New York 1957
- Paidar, Parvin (1997). Women and the Political Process in Twentieth-Century Iran. Cambridge: Cambridge University Press. பன்னாட்டுத் தரப்புத்தக எண்:9780521595728.
- Perry, John (1991). "The Zand dynasty". The Cambridge History of Iran, Vol. 7: From Nadir Shah to the Islamic Republic. Cambridge: Cambridge University Press. பக். 63–104. பன்னாட்டுத் தரப்புத்தக எண்:9780521200950. https://books.google.dk/books?id=H20Xt157iYUC&dq=false.
- Ronald Grigor Suny (1994). The Making of the Georgian Nation. Indiana University Press. பன்னாட்டுத் தரப்புத்தக எண்:978-0253209153. https://archive.org/details/makingofgeorgian0000suny.
வெளி இணப்புகள் தொகு
- The Qajar (Kadjar) Pages
- The International Qajar Studies Association
- Dar ol-Qajar
- Qajar Family Website
- Royal Ark-Qajar Website by Christopher Buyers
- Royal Ark-Qajar Website by Christopher Buyers
- Some Photos of Qajar Family Members
- Women's Worlds in Qajar Iran Digital Archive by Harvard University
- Qajar Documentation Fund Collection at the International Institute of Social History