அம்டோ, திபெத்

அம்டோ (ஆங்கிலம்: Amdo) என்பது திபெத்தின் மூன்று பாரம்பரிய பிராந்தியங்களில் ஒன்றாகும், மற்றொன்று உ- சாங் மற்றும் காம் என்பதாகும். இது 14 வது தலாய் லாமாவின் பிறப்பிடமாகும். மச்சு (மஞ்சள் நதி) முதல் டிரிச்சு (யாங்சே) வரை ஒரு பெரிய பகுதியை அம்டோ உள்ளடக்கியது. வரலாற்று ரீதியாகவும், கலாச்சார ரீதியாகவும், இன ரீதியாகவும் இது ஒரு திபெத்திய பகுதி என்றாலும், 18 ஆம் நூற்றாண்டின் நடுப்பகுதியில் இருந்து தொடர்ச்சியான உள்ளூர் ஆட்சியாளர்களால் அம்டோ நிர்வகிக்கப்பட்டு வந்துள்ளது. தலாய் லாமாக்கள் அந்தக் காலத்திலிருந்து நேரடியாக இப்பகுதியை நிர்வகிக்கவில்லை. 1917 முதல் 1928 வரை, அம்டோவின் பெரும்பகுதி முஸ்லீம் போர்வீரர்களால் இடைவிடாது ஆக்கிரமிக்கப்பட்டது.

1928 முதல் 1949 வரையிலான காலகட்டத்தில், அம்டோவின் பெரும்பகுதி படிப்படியாக சீனாவின் கோமிண்டாங் குடியரசின் கிங்காய் மாகாணத்துடன் (மற்றும் கன்சு மாகாணத்தின் ஒரு பகுதி) இணைக்கப்பட்டது. 1952 வாக்கில், சீனப் படைகளின் பொதுவுடமைக் கட்சியானது கோமிண்டாங் மற்றும் உள்ளூர் திபெத்தியர்கள் இரண்டையும் தோற்கடித்து, மேலும் அது இப்பிராந்தியத்தின் கட்டுப்பாட்டையும் கையிலெடுத்தது. பல முக்கியமான திபெத்திய பௌத்த பிக்குகள் அல்லது லாமாக்களான, 14 வது தலாய் லாமா, சோக்கியி கியால்ட்சன், 10 வது பஞ்சன் லாமா, மற்றும் சிறந்த கெலுக் சீர்திருத்தவாதியான சோங்க்காபா போன்ற திபெத்தின் அரசியல் மற்றும் மத வளர்ச்சியில் பெரும் செல்வாக்கு செலுத்திய அறிஞர்கள் இப்பகுதியைச் சார்ந்தவர்கள்.

அம்டோ முன்னாள் வடகிழக்கு திபெத்தை உள்ளடக்கியது, இதில் மச்சு அல்லது மஞ்சள் நதி மற்றும் கிங்காய் ஏரி ஆகியவற்றின் பகுதிகள் உள்ளன. பேயன் கார் மலைகள் இதன் தெற்கு எல்லை ஆகும். இப்பகுதியில் காற்று வீசும் மரங்கள் குறைவாக உள்ளது, நிறைய புல் உள்ளது. இப்பகுதியில் காட்டு யாக் மற்றும் கியாங் போன்ற விலங்குகள் உள்ளன. உள்நாட்டு யாக், ஆடுகள், செம்மறி ஆடுகள் மற்றும் மங்கோலியன் குதிரைகள் இப்பகுதியில் வளர்க்கப்படுகிறது.

புள்ளி விவரங்கள்

வரலாற்று புள்ளிவிவரங்கள்

வரலாற்று காலங்களில், இப்பகுதியின் மக்கள் பொதுவாக திபெத்தியரல்லாதவர்களாக இருந்துள்ளனர், அதாவது மங்கோலியர்கள் அல்லது திபெத்திய அல்லாத வம்சாவளியைச் சேர்ந்த கோ மக்களாக இருந்துள்ளனர்.

தற்போதைய புள்ளிவிவரங்கள்

காம்போ (கம்பா) மற்றும் யு-சாங் (மத்திய திபெத்) ஆகியவற்றிலிருந்து பிராந்திய வேறுபாடாக அம்டோவின் திபெத்திய மக்கள் அம்டோவா (அம்டோ பா) என்று குறிப்பிடப்படுகிறார்கள், இருப்பினும், அவர்கள் அனைவரும் இனரீதியாக திபெத்தியர்களாகவே கருதப்படுகிறார்கள். இன்று, அம்டோவின் மேற்கு மற்றும் தெற்கு பகுதிகளில் இன திபெத்தியர்கள் ஆதிக்கம் செலுத்துகின்றனர், அவை இப்போது பல்வேறு திபெத்திய, திபெத்திய-கியாங் அல்லது மங்கோலிய-திபெத்திய தன்னாட்சி மாகாணங்களாக நிர்வகிக்கப்படுகின்றன.

மங்கோலியர்களும் அம்டோவில் நீண்டகால குடியேறியவர்களாக இருந்தனர், செங்கிஸ் கானின் காலத்தில் முதலில் இங்கு வந்தனர். பல நூற்றாண்டுகளாக, பெரும்பாலான அம்டோ மங்கோலியர்கள் திபெத்தியமயமாக்கப்பட்டுள்ளனர், அவர்களின் அசல் திபெத்தியரல்லாத இனத்தை அறிந்து கொள்வது இப்போது கடினம். அம்டோ காவியக் கதையிலும் வரலாற்றிலும் அற்புதமான குதிரைகளை வளர்த்து காட்டுக்குள் ஓட்டும் நிலமாக புகழ் பெற்றது.

மொழி

பல குழுக்களின் புவியியல் தனிமை காரணமாக அம்டோவில் திபெத்திய மொழியின் பல கிளைமொழிகள் உள்ளன. எழுதப்பட்ட திபெத்திய மொழி பேசும் பகுதிகள் முழுவதும் ஒரே மாதிரியானது மற்றும் பாரம்பரிய திபெத்தியனை அடிப்படையாகக் கொண்டது.

பாரம்பரிய மேய்ப்பு பொருளாதாரம்

அம்டோ திபெத்தியர்களின் பாரம்பரிய வாழ்க்கை முறை மற்றும் பொருளாதாரம் விவசாயத்தை மையமாகக் கொண்டது. அவர்கள் வாழும் பகுதி மற்றும் சூழலைப் பொறுத்து அவர்கள் நாடோடிகள் (டிராக் பா) அல்லது விவசாயிகள் (ஷெங் பா) எனப்படுகின்றனர். இந்த பொருளாதாரம் வரலாறு முழுவதும் நடைமுறையில் உள்ளது. ஆனால் நவீன காலத்தில் சிறிதளவு மாறிவிட்டது. இங்கு வீடுகள் இரட்டைத் தளங்களைக் கொண்டுள்ளது. அவர்கள் கோடையில் மேய்ச்சலுக்காக தங்கள் கால்நடைகளுடன் மலைகளில் வசிக்கிறார்கள், பின்னர் குளிர்காலத்தில் பள்ளத்தாக்குகளுக்கு வந்து, சிறிய விவசாயத்தில் ஈடுபடுகின்றனர். அங்கு அவர்களுடைய கால்நடைகளுக்கு தீவனங்களை வளர்க்கின்றனர்.