தியோத்திவாக்கன்
தியோத்திவாக்கன் (Teotihuacan);[1] எசுப்பானியம்: Teotihuacán, (எசுப்பானிய ஒலிப்பு: [teotiwa'kan] ( கேட்க); ⓘ) நடு அமெரிக்காவின் தற்கால மெக்சிக்கோ நாட்டின் மெக்சிக்கோ மாநிலத்தில் அமைந்த பண்டைய நகரம் ஆகும். கிபி 500க்கு முந்தைய இப்பண்டைய நகரம் நவீன கால மெக்சிக்கோ நகரத்திற்கு வடகிழக்கே 40 கிலோ மீட்டர் தொலைவில் அமைந்துள்ளது.
தியோத்திவாக்கன் Teotihuacan | |
---|---|
இறந்தோரின் நிழற்சாலை மற்றும் சந்திரப் பிரமிடு | |
இருப்பிடம் | தியோத்திவாக்கன் நகராட்சி, மெக்சிக்கோ மாநிலம், மெக்சிக்கோ |
ஆயத்தொலைகள் | 19°41′33″N 98°50′38″W / 19.69250°N 98.84389°W |
வரலாறு | |
காலம் | முந்தைய பாரம்பரியக் காலம் முதல் பிந்தைய பாரம்பரியக் காலம் |
பகுதிக் குறிப்புகள் | |
யுனெசுக்கோ உலக பாரம்பரியக் களம் | |
அலுவல்முறைப் பெயர் | எசுப்பானியக் காலத்திற்கு முந்தைய தியோத்திவாக்கன் நகரம் |
கட்டளை விதி | பண்பாடு: i, ii, iii, iv, vi |
உசாத்துணை | 414 |
பதிவு | 1987 (11-ஆம் அமர்வு) |
பரப்பளவு | 3,381.71 ஹெக்டேர் |
கொலம்பசின் காலத்திற்கு முந்தைய தியோத்திவாக்கன் நகரத்தின் ஞாயிற்றுப் பிரமிடு மற்றும் சந்திரப் பிரமிடுகளால் பெரிதும் அறியப்படுகிறது. பண்டைய தியோத்திவாக்கன் நகரத்தின் மக்கள் தொகை 1,25,000 அல்லது அதற்கு மேற்பட்டதாக அறியப்படுகிறது.[2][3] making it at least the sixth-largest city in the world during its epoch.[4] 8 கிலோ மீட்டர் பரப்பளவு கொண்டிருந்த பண்டைய தியோத்திவாக்கன் நகரத்தில் மெக்சிக்கோ சமவெளியின் 80 முதல் 90% மக்கள் வாழ்ந்தனர். இந்நகரம் 1987-இல் யுனெஸ்கோ உலகப்பாரம்பரியக் களமாக அறிவிக்கப்பட்டது.[5][6]
வரலாறு
தொகுநவீன மெக்சிக்கோ நகரத்திற்கு வடகிழக்கில் சுமார் 30 மைல் (50 கிமீ) தொலைவில் அமைந்த பண்டைய தியோத்திவாக்கன் நகரம், அஸ்டெக் நாகரிகத்திற்கு முந்தைய காலத்தில் இடையமெரிக்கப் பண்பாட்டுப் பகுதியில் மத்திய மெக்சிக்கோ நாட்டின் நடுவில் அமைந்த மிகப்பெரிய நகரம். கிபி 500-இல் இந்நகரம் சுமார் 8 சதுர மைல்கள் (20 சதுர கி.மீ) உள்ளடக்கியது. இந்நகரத்தின் மக்கள் தொகை 125,000 முதல் 200,000 வரை கொண்டிருந்தது. மேலும் அப்போதைய் உலகின் மிகப்பெரிய நகரங்களில் ஒன்றாகும். இப்பிரதேசத்தின் முக்கிய சமய மற்றும் பொருளாதார மையமாக தியோத்திவாக்கன் விளங்கியது. பல நூற்றாண்டுகளாக இந்நகரம் ஆஸ்டெக் பண்பாட்டு மக்களால் போற்றப்பட்டது.
தியோத்திவாக்கன் நகரத்தின் தோற்றம் மற்றும் மொழி இன்னும் அறியப்படவில்லை. அவர்களின் கலாச்சார தாக்கங்கள் மெசோஅமெரிக்கா முழுவதும் பரவியது, மேலும் நகரம் தொலைதூர பகுதிகளுடன் வர்த்தகத்தை மேற்கொண்டது. நகர்ப்புற மக்களில் மூன்றில் இரண்டு பங்கு சுற்றியுள்ள வயல்களில் விவசாயத்தில் ஈடுபட்டிருக்கலாம். மற்றவர்கள் பீங்கான்கள் அல்லது அப்சிடியன், எரிமலைக் கண்ணாடி, ஆயுதங்கள், கருவிகள் மற்றும் அலங்காரத்திற்காகப் பயன்படுத்தப்பட்டனர். நகரத்தில் ஏராளமான வணிகர்களும் இருந்தனர், அவர்களில் பலர் அதிக தூரத்திலிருந்து அங்கு குடியேறினர். நகரத்தை ஆட்சி செய்த பாதிரியார்-ஆட்சியாளர்கள் மனித தியாகங்களை உள்ளடக்கிய பெரிய மதப் போட்டிகளையும் விழாக்களையும் நடத்தினர்.
சுமார் 2,000 ஒற்றை மாடி அடுக்குமாடி குடியிருப்புகள் தவிர, பாழடைந்த நகரத்தில் பெரிய வணிக வளாகங்கள், கோயில்கள், கால்வாய்கள் கொண்ட ஆறுகள் மற்றும் பிரபுக்கள் மற்றும் மதகுருக்களின் அரண்மனைகள் உள்ளன. பிரதான கட்டிடங்கள் 130 அடி அகலமான சாலை, இறந்தோர்களின் நிழற்சாலை மூலம் இணைக்கப்பட்டுள்ளது. இது 1.5 மைல் (2.4 கிமீ) நீண்டுள்ளது; இது வடக்கிலிருந்து சற்று கிழக்கே நோக்கிய இது அருகிலுள்ள புனித உச்சமான செரோ கோர்டோவை நேரடியாக சுட்டிக்காட்டுகிறது. இறந்தவர்களின் நிழற்சாலை ஒரு காலத்தில் கல்லறைகளால் வரிசையாக இருந்ததாக தவறாக கருதப்பட்டது, ஆனால் அது குறைந்த கட்டிடங்கள் அரண்மனை குடியிருப்புகளாக இருக்கலாம்.
இறந்தவர்களின் நிழற்சாலையின் வடக்கு முனையானது சந்திரனின் பிரமிடால் மூடப்பட்டிருக்கும் மற்றும் தளங்கள் மற்றும் குறைந்த பிரமிடுகளால் சூழப்பட்டுள்ளது. நகரத்தின் இரண்டாவது பெரிய கட்டமைப்பான சந்திரப் பிரமிடு 140 அடி (43 மீட்டர்) ஆக உயர்ந்து, 426 - 511 அடி (130 முதல் 156 மீட்டர்) வரை அதன் அடிப்பகுதியில் பரந்துள்ளது. அதன் பிரதான படிக்கட்டுகள் இறந்தவர்களின் நிழற்சாலையை எதிர்கொள்கிறது.
இறந்தோர் நிழற்சாலையின் தெற்குப் பகுதியில் 38 ஏக்கர் (15 ஹெக்டேர்) பரப்பளவில் ஒரு பெரிய சதுர முற்றத்தில் அரண்மனை உள்ளது. அரண்மனைக்குள் இறகுகள் கொண்ட நாகத்தின் கோயில் உள்ளது. அதன் அலங்கரிக்கப்பட்ட சுவர்களில் பல தெய்வத்தின் ஏராளமான கல் தலைகள் உள்ளது. கோவில் சுவர்கள் ஒரு காலத்தில் ஹெமாடைட் சிவப்பு நிறத்தில் வரையப்பட்டிருந்தன. இந்நகரத்தில் முதன் முதலில் அகழ்வாய்வுப் பணிகள் 1917-20 காலகட்டத்தில் மேற்கொள்ளப்பட்டது. 1925 ஆம் ஆண்டில் கோயிலைச் சுற்றி தனிப்பட்ட புதைகுழிகள் கண்டுபிடிக்கப்பட்டன. 1980 களின் முற்பகுதியில் தொல்பொருள் ஆராய்ச்சியாளர்கள் 18 ஆண்களின் சடங்கு ரீதியாக குறியீடு கொண்ட கல்லறைகள் கண்டுபிடித்தனர். இவைகள் தியாகம் செய்த வீரர்களின் எச்சங்கள் ஆகும். கதிரியக்கக்கரிமக் காலக்கணிப்பு படி, இக்கல்லறைகள் கிபி 200-ஆம் ஆண்டு காலத்திற்குரியது என அறியப்பட்டது.
தியோத்திவாக்கன் நகரத்தின் மேற்கு அரைக்கோளத்தில் அமைந்த ஞாயிற்றுப் பிரமிடு மிகப்பெரிய கட்டமைப்புகளில் ஒன்றாகும். இது இறந்தவர்களின் நிழற்சாலையின் கிழக்குப் பகுதியில் அமைந்துள்ளது.சூரியப் பிரமிடு தரை மட்டத்திலிருந்து 216 அடி (66 மீட்டர்) உயரம் கொண்டது. இதன் அடிப்பகுதியின் சுற்றளவு 720 முதல் 760 அடி (220 முதல் 230 மீட்டர்) வரை அளவிடப்படுகிறது. இது சுமார் 1,000,000 கன கெஜம் (765,000 கன மீட்டர்) பொருட்களால் கட்டப்பட்டது.
தியோத்திவாக்கன் நகரத்தில் முதலில் 1884 இல் அகழ்வாராய்ச்சி செய்யப்பட்டது. 1960 மற்றும் 1970 களில் முதல் முறையான அளவீடு (தியோதிஹுகான் மேப்பிங் திட்டம்) அமெரிக்க தொல்பொருள் ஆராய்ச்சியாளர் ரெனே மில்லன் தலைமையில் மேற்கொள்ளப்பட்டது. 1980-82ல் நூற்றுக்கணக்கான தொழிலாளர்கள் மெக்சிக்கோ தொல்பொருள் ஆராய்ச்சியாளர் ரூபனின் வழிகாட்டுதலின் பேரில் அகழ்வாராய்ச்சி செய்யப்பட்டனர். கப்ரேரா காஸ்ட்ரோ 1990 களில் பணிகள் நகரின் நிலத்தடி சுரங்கங்கள் மற்றும் அபார்ட்மெண்ட் கலவைகள் ஆகியவற்றில் கவனம் செலுத்தியது, அவை தெளிவாக வர்ணம் பூசப்பட்ட சுவரோவியங்களால் அலங்கரிக்கப்பட்டுள்ளன. அதிகமான இடிபாடுகளுக்கு நீண்டகால அச்சுறுத்தல்கள் மனித வாழ்விடம் (ஐந்து நகரங்கள் உட்பட), ஏராளமான கடைகள், சாலைகள் மற்றும் நெடுஞ்சாலைகள் மற்றும் ஒரு இராணுவ தளத்தால் முன்வைக்கப்படுகின்றன.
வீழ்ச்சி
தொகுதியோத்திவாக்கன் நகரம் கிபி 7 அல்லது 8 ஆம் நூற்றாண்டில் வெளிநபர்களால் தீயிட்டு கொளுத்தப்பட்டது என தொல்லியல் வரலாற்று அறிஞர்கள் கருதுகிறார்கள்.[7] [8]
அஸ்டெக் காலம்
தொகுஅஸ்டெக் நாகரிக காலத்தில் கிபி 1200-ஆம் ஆண்டில் நகுவா இன மக்கள் இந்நகரத்தில் புலம்பெயர்ந்து தங்கினர். கிபி 1427-இல் இந்நகரம் அஸ்டெக் பேரரசின் கீழ் ஒரு சிற்றரசாக விளங்கியது.[9]
அகழாய்வுகள் மற்றும் கண்டுபிடிப்புகள்
தொகுகிபி 17-ஆம் நூற்றாண்டில் இந்நகரத்தின் ஞாயிற்றுப் பிரமிடு தொல்லியல் களத்தில் அகழ்வாய்வுப் பணிகளை மேற்கொண்டனர்.[10] 1905-இல் மெக்சிக்கோ நாட்டின் தொல்லியல் துறையினர் தியோதிஹுகான் நகரத்தில் பெருமளவில் அகழாய்வுப் பணிகள் மேற்கொண்ட போது, ஞாயிற்றுப் பிரமிடு சீரமைக்கப்பட்டது. 1920, 1950, 1960 மற்றும் 1965 ஆண்டுகளில் மீண்டும் இந்நகரத்தில் அகழாய்வுப் பணிகள் மேற்கொள்ளப்பட்டது.
-
பிரமிடின் படிக்கட்டுகள்
-
இறகுகள் கொண்ட பாம்புக் கோயில் படிக்கட்டுகள்
-
இறந்தோர் நிழறசாலை,தியோதிஹுகான் நகரம், மெக்சிக்கோ
-
தியோதிஹுகான் நகர அகழாய்வில் கண்டெடுக்கப்பட்ட பாத்திரம்
-
பண்டைய தியோதிஹுகான் நகரத்தின் கழிப்பறை
-
தியோதிஹுகான் பாணி முகக்கவசம்
படக்காட்சிகள்
தொகு-
ஞாயிற்றுப் பிரமிடின் முன்பக்கக் காட்சி
-
ஞாயிற்றுப் பிரமிடின் இடது பக்கக் காட்சி
-
அரண்மனை முற்றம்
-
உள்ளூர் அருங்காட்சியகத்தின் தொல்பொருட்கள்
-
இறந்தோர் நிழற்சாலையில் கலைப்படைப்புகள்
-
பளிங்கு முகக்கவசம், கிபி 3-6-ஆம் நூற்றாண்டுகள்
-
நாக முகக்கவசம், 3-6-ஆம் நூற்றாண்டுகள்
-
கிபி 450 -650 காலத்திய கலைப்படைப்புகள்
-
சுவர் ஓவியங்கள்
இதனையும் காண்க
தொகுமேற்கோள்கள்
தொகு- ↑ "Teotihuacán".. Oxford University Press. "காப்பகப்படுத்தப்பட்ட நகல்". Archived from the original on 2013-07-16. பார்க்கப்பட்ட நாள் 2021-04-02.
- ↑ "Teotihuacan". Heilbrunn Timeline of Art History. Department of Arts of Africa, Oceania, and the Americas, The Metropolitan Museum of Art.
- ↑ Millon, p. 18.
- ↑ Millon, p. 17, who says it was the sixth-largest city in the world in 600 CE.
- ↑ Centre, UNESCO World Heritage. "Pre-Hispanic City of Teotihuacan". whc.unesco.org (in ஆங்கிலம்). பார்க்கப்பட்ட நாள் 2018-02-08.
- ↑ "Estadística de Visitantes" (in ஸ்பானிஷ்). INAH. பார்க்கப்பட்ட நாள் 25 March 2018.
- ↑ Manzanilla, LR (2015). "Cooperation and tensions in multiethnic corporate societies using Teotihuacan, Central Mexico, as a case study". Proc Natl Acad Sci U S A 112 (30): 9210–5. doi:10.1073/pnas.1419881112. பப்மெட்:25775567.
- ↑ Manzanilla L. (2003) The abandonment of Teotihuacan. The Archaeology of Settlement Abandonment in Middle America, Foundations of Archaeological Inquiry, eds Inomata T, Webb RW (Univ of Utah Press, Salt Lake City), pp 91–101/
- ↑ Garraty, Christopher P. (2006). "Aztec Teotihuacan: Political Processes at a Postclassic and Early Colonial City-State in the Basin of Mexico". Latin American Antiquity 17 (4): 363–387. doi:10.2307/25063064. பன்னாட்டுத் தர தொடர் எண்:1045-6635. https://www.jstor.org/stable/25063064.
- ↑ Tunnel under Pyramid of the Feathered Serpent under exploration in 2010
மேலும் படிக்க
தொகு- Berrin, Kathleen; Esther Pasztory (1993). Teotihuacan: Art from the City of the Gods. New York: Thames and Hudson. பன்னாட்டுத் தரப்புத்தக எண் 978-0-500-23653-6. இணையக் கணினி நூலக மைய எண் 28423003.
- Braswell, Geoffrey E. (2003). "Introduction: Reinterpreting Early Classic Interaction". In Geoffrey E. Braswell (ed.). The Maya and Teotihuacan: Reinterpreting Early Classic Interaction. Austin: University of Texas Press. pp. 1–44. பன்னாட்டுத் தரப்புத்தக எண் 978-0-292-70587-6. இணையக் கணினி நூலக மைய எண் 49936017.
- Brown, Dale M., ed. (1992). Aztecs: Reign of Blood and Splendor. Lost Civilizations series. Alexandria, VA: Time-Life Books. பன்னாட்டுத் தரப்புத்தக எண் 978-0-8094-9854-3. இணையக் கணினி நூலக மைய எண் 24848419.
- Bueno, Christina. The Pursuit of Ruins: Archeology, History, and the Making of Modern Mexico. Albuquerque: University of New Mexico Press, 2016, பன்னாட்டுத் தரப்புத்தக எண் 0826357318
- Cheek, Charles D. (1977). "Excavations at the Palangana and the Acropolis, Kaminaljuyu". In William T. Sanders; Joseph W. Michels (eds.). Teotihuacan and Kaminaljuyu: a Study in Prehistoric Culture Contact. University Park: Pennsylvania State University Press. pp. 1–204. பன்னாட்டுத் தரப்புத்தக எண் 978-0-271-00529-4. இணையக் கணினி நூலக மைய எண் 3327234.
- Coe, Michael D.; Rex Koontz (1994) [1962]. Mexico: From the Olmecs to the Aztecs. New York: Thames & Hudson. பன்னாட்டுத் தரப்புத்தக எண் 978-0-500-27722-5. இணையக் கணினி நூலக மைய எண் 50131575.
- Coe, Michael D.; Dean Snow; Elizabeth Benson (1986). Atlas of Ancient America. New York: Facts on File. பன்னாட்டுத் தரப்புத்தக எண் 978-0-8160-1199-5.
- Cowgill, George L. (1992). "Teotihuacan Glyphs and Imagery in the Light of Some Early Colonial Texts". In Janet Catherine Berlo (ed.). Art, Ideology, and the City of Teotihuacan: A Symposium at Dumbarton Oaks, 8th and 9th October 1988. Washington, DC: Dumbarton Oaks Research Library and Collection. pp. 231–46. பன்னாட்டுத் தரப்புத்தக எண் 978-0-88402-205-3. இணையக் கணினி நூலக மைய எண் 25547129.
- Cowgill, George (1997). "State and Society at Teotihuacan, Mexico". Annual Review of Anthropology 26 (1): 129–161. doi:10.1146/annurev.anthro.26.1.129. இணையக் கணினி நூலக மையம்:202300854. http://www.latinamericanstudies.org/teotihuacan/teotihuacan.pdf.
- Davies, Nigel (1982). The Ancient Kingdoms of Mexico. England: Penguin Books. பன்னாட்டுத் தரப்புத்தக எண் 978-0-14-013587-9.
- Heyden, Doris (1975). "An Interpretation of the Cave underneath the Pyramid of the Sun in Teotihuacan, Mexico". American Antiquity 40 (2): 131–147. doi:10.2307/279609. இணையக் கணினி நூலக மையம்:1479302. https://semanticscholar.org/paper/8eba624d76c1a89ba5ce9602876d71371eb1f775.
- Kaufman, Terrence (2001). "Nawa linguistic prehistory". Mesoamerican Language Documentation Project. Archived from the original on 2016-03-03. பார்க்கப்பட்ட நாள் 2021-04-02.
- Laporte, Juan Pedro (2003). "Architectural Aspects of Interaction Between Tikal and Teotihuacan during the Early Classic Period". In Geoffrey E. Braswell (ed.). The Maya and Teotihuacan: Reinterpreting Early Classic Interaction. Austin: University of Texas Press. pp. 199–216. பன்னாட்டுத் தரப்புத்தக எண் 978-0-292-70587-6. இணையக் கணினி நூலக மைய எண் 49936017.
- Malmström, Vincent H. (1978). "Architecture, Astronomy, and Calendrics in Pre-Columbian Mesoamerica". Journal for the History of Astronomy 9 (2): 105–116. doi:10.1177/002182867800900202. Bibcode: 1978JHA.....9..105M. http://www.dartmouth.edu/~izapa/M-15.pdf. பார்த்த நாள்: 2007-01-17.
- Miller, Mary; Karl Taube (1993). The Gods and Symbols of Ancient Mexico and the Maya: An Illustrated Dictionary of Mesoamerican Religion. London: Thames & Hudson. பன்னாட்டுத் தரப்புத்தக எண் 978-0-500-05068-2. இணையக் கணினி நூலக மைய எண் 27667317.
- Millon, René (1993). "The Place Where Time Began: An Archaeologist's Interpretation of What Happened in Teotihuacan History". In Berrin, Kathleen; Esther Pasztory (eds.). Teotihuacan: Art from the City of the Gods. New York: Thames and Hudson. pp. 16–43. பன்னாட்டுத் தரப்புத்தக எண் 978-0-500-23653-6. இணையக் கணினி நூலக மைய எண் 28423003.
- Pasztory, Esther (1992). "Abstraction and the rise of a utopian state at Teotihuacan", in Janet Berlo, ed. Art, Ideology, and the City of Teotihuacan, Dumbarton Oaks, pp. 281–320.
- Schele, Linda; Peter Mathews (1998). The Code of Kings: The Language of Seven Sacred Maya Temples and Tombs. New York: Charles Scribner's Sons. பன்னாட்டுத் தரப்புத்தக எண் 978-0-684-80106-3. இணையக் கணினி நூலக மைய எண் 37819972.
- Sugiyama, Saburo (2003). Governance and Polity at Classic Teotihuacan; in Julia Ann Hendon, Rosemary A. Joyce, "Mesoamerican archaeology". Wiley-Blackwell.
- Laurette Séjourné (1959) Un Palacio en la ciudad de los dioses, Teotihuacán, Mexico, Instituto Nacional de Antropología e Historia.
- Séjourné, Laurette (1962) El Universo de Quetzalcóatl, Fondo de Cultura Económica.
- Séjourné, Laurette (1966) Arqueología de Teotihuacán, la cerámica, Fondo de Cultura Económica.
- Séjourné, Laurette (1969) Teotihuacan, métropole de l'Amérique, Paris, F. Maspero.
- Šprajc, Ivan; Sprajc, Ivan (2000). "Astronomical Alignments at Teotihuacan, Mexico". Latin American Antiquity 11 (4): 403–415. doi:10.2307/972004. https://archive.org/details/sim_latin-american-antiquity_2000-12_11_4/page/403.
- Taube, Karl A. (2000). The Writing System of Ancient Teotihuacan. Ancient America series. Vol. 1. Barnardsville, NC: Center for Ancient American Studies. இணையக் கணினி நூலக மைய எண் 44992821.
- Varela Torrecilla, Carmen; Geoffrey E. Braswell (2003). "Teotihuacan and Oxkintok: New Perspectives from Yucatán". In Geoffrey E. Braswell (ed.). The Maya and Teotihuacan: Reinterpreting Early Classic Interaction. Austin: University of Texas Press. pp. 249–72. பன்னாட்டுத் தரப்புத்தக எண் 978-0-292-70587-6. இணையக் கணினி நூலக மைய எண் 49936017.
- Weaver, Muriel Porter (1993). The Aztecs, Maya, and Their Predecessors: Archaeology of Mesoamerica (3rd ed.). San Diego: Academic Press. பன்னாட்டுத் தரப்புத்தக எண் 978-0-01-263999-3.
- Webmoor, Timothy (2007). Reconfiguring the Archaeological Sensibility: Mediating Heritage at Teotihuacan, Mexico. Symmetrical Archaeology [2005–, collaboratory directors T. Webmoor and C. Witmore] (Thesis). PhD thesis. Stanford Archaeology Center/Metamedia Lab, இசுட்டான்போர்டு பல்கலைக்கழகம். Archived from the original on 2007-09-18. பார்க்கப்பட்ட நாள் 2008-06-02.
வெளி இணைப்புகள்
தொகு- Teotihuacan Research Guide, academic resources and links, maintained by Temple University
- Teotihuacan பரணிடப்பட்டது 2018-11-18 at the வந்தவழி இயந்திரம் Teotihuacan information and history
- Teotihuacan article பரணிடப்பட்டது 2014-07-22 at the வந்தவழி இயந்திரம் by Encyclopædia Britannica
- Teotihuacan Photo Gallery, by James Q. Jacobs
- 360° Panoramic View of the Avenue of the Dead, the Pyramid of the Sun and the Pyramid of the Moon பரணிடப்பட்டது 2016-08-08 at the வந்தவழி இயந்திரம்