நூர் சகான்
நூர் சகான் (Nur Jahan) (பிறப்பு 31 மே 1577 - 18 டிசம்பர் 1645 ) மெகர்-உன்-நிசா என்ற பெயருடன் பிறந்த இவர் முகலாயப் பேரரசர் ஜஹாங்கிரின் இருபதாவது (கடைசி) மனைவியாவார்.
| நூர் சகான் | |
|---|---|
 நூர் சகான் பேரரசர் ஜஹாங்கிரின் உருவப்படத்தை வைத்திருக்கிறார். 1627 | |
| Tenure | 25 மே 1611 – 28 அக்டோபர் 1627 |
| முடிசூட்டுதல் | 1611 |
| முன்னையவர் | சாலிகா பானு பேகம் |
| பின்னையவர் | மும்தாசு மகால் |
| பிறப்பு | மெகர்-உன்-நிசா 31 மே 1577 காந்தாரம், சபாவித்து வம்சம் (தற்போதைய ஆப்கானித்தான்) |
| இறப்பு | 17 திசம்பர் 1645 (அகவை 68) லாகூர், முகலாயப் பேரரசு (தற்போதைய பாக்கித்தான்) |
| புதைத்த இடம் | |
| துணைவர் | சேர் ஆப்கன் கான் (1594-1607) ஜஹாங்கீர் (1611 -1627) |
| குழந்தைகளின் பெயர்கள் | லாட்லி மேகம் |
| மரபு | தைமூர் (திருமணத்தில்) |
| தந்தை | மிர்சா கியாசு பெக் |
| தாய் | அசுமத் பேகம் |
| மதம் | சியா இசுலாம் |
இவர் அக்பரின் கீழ் பணியாற்றிய ஒரு முக்கிய மந்திரியின் மகளாக மெகர்-உன்-நிசா என்றப்பெயரில் பிறந்தார். நூர் சகான் என்பதற்கு 'உலகின் வெளிச்சம்' என்று பொருள்படும். இவர் தனது 17 வயதில் ஒரு முக்கியமான முகலாய மாகாணமான பீகாரின் ஆளுநரான பாரசீகத்தைச் சேர்ந்த் சேர் ஆப்கன் என்பவரை மணந்தார். அக்பரின் மூத்த மகனான இளவரசர் சலீம் (பிற்காலப் பேரரசர் ஜஹாங்கிர்) இவரைக் காதலித்தபோது இவர் ஒரு திருமணமான பெண். அக்பர் இறந்து சலீம் பேரரசர் ஆன இரண்டு ஆண்டுகளுக்குப் பிறகு, சேர் ஆப்கன் இறந்து போனார். துக்கமடைந்த இவர் பேரரசர் ஜஹாங்கீரை திருமணம் செய்ய சம்மதம் தெரிவிப்பதற்கு இன்னும் மூன்று ஆண்டுகள் கடந்துவிட்டன. ஜஹாங்கிர் இவரை ஆழமாக காதலித்திருந்தாலும், அவர்களின் உண்மையான கதை அனார்கலியின் முழு கற்பனையான புராணக்கதையுடன் எந்த ஒற்றுமையையும் கொண்டிருக்கவில்லை.
பேரரசர் ஜஹாங்கிருடனான இவரது திருமணத்திற்குப் பிறகு, இவர் அதிகாரத்திற்கு விரைவில் உயர்ந்தார். தனது கணவரின் முழுமையான நம்பிக்கையை கொண்டிருந்த ஒரு வலுவான, கவர்ந்திழுக்கும், நன்கு படித்த பெண்மணியாக, முகலாய இராச்சியம் அதன் சக்தி மற்றும் பெருமையின் உச்சத்தில் இருந்த ஒரு காலகட்டத்தில் அரசவையில் மிகவும் சக்திவாய்ந்த மற்றும் செல்வாக்கு மிக்க பெண்மணியாக இருந்தார். தனது கணவரை விட மிகவும் தீர்க்கமான மற்றும் செயல்திறன் மிக்கவராகவும், பதினைந்து ஆண்டுகளுக்கும் மேலாக சிம்மாசனத்தின் பின்னால் இருக்கும் உண்மையான சக்தியாகவும் இருந்ததாக வரலாற்றாசிரியர்களால் கருதப்படுகிறார். எந்தவொரு முகலாய பேரரசும் அதற்கு முன்னும் பின்னும் அனுபவிக்காத சில கௌரவங்களும் சலுகைகளும் இவருக்கு வழங்கப்பட்டன.
இவரது பெயரில் நாணயங்களைத் தாங்கிய ஒரே முகலாய பேரரசியாக இருந்தார். [1] சக்கரவர்த்தி அரசவையை நடத்தும்போது இவர் அடிக்கடி அங்கு சென்றார். பேரரசருக்கு உடல்நிலை சரியில்லாமல் இருந்தபோது அரசவையை நடத்தினார். எந்தவொரு ஆவணமும் அல்லது உத்தரவும் சட்டப்பூர்வ செல்லுபடியைப் பெறுவதற்கு முன்னர் இவரது ஆய்வு மற்றும் ஒப்புதல் அவசியம் என்பதைக் குறிக்கும் வகையில், பேரரசரின் ஏகாதிபத்திய முத்திரையின் பொறுப்பு இவருக்கு வழங்கப்பட்டது. உத்தரவுகளை பிறப்பிப்பதற்கு முன்னர் பெரும்பாலான விஷயங்களில் பேரரசர் இவரது கருத்துக்களை நாடினார். கணவரிடமிருந்து இத்தகைய சலுகையை பெற்ற மற்றொரு முகலாய பேரரசி இவரது மருமகள் மும்தாசு மகால் ஆவார். அவருக்காக ஷாஜகான் தாஜ் மகாலை ஒரு கல்லறையாகக் கட்டினார். ஆனால், மும்தாசு அரச விவகாரங்களில் அக்கறை காட்டவில்லை. எனவே முகலாய இராச்சியத்தின் ஆண்டுகளில் இவர் தான் பயன்படுத்திய அரசியல் செல்வாக்கிற்காக தனித்துவமானவராகக் கருதப்படுகிறார் .
பிறப்பு மற்றும் ஆரம்ப வாழ்க்கை (1577 – 1594) தொகு
இவர் 1577 மே 31 அன்று தற்போதைய ஆப்கானித்தானின் காந்தாரத்தில் பாரசீக பிரபு மிர்சா கியாசு பேக் மற்றும் அவரது மனைவி அசுமத் பேகம் ஆகியோரின் இரண்டாவது மகளாகவும், நான்காவது குழந்தையாகவும் பிறந்தார். [2] அறியப்படாத காரணங்களுக்காக, கியாசு பேக்கின் குடும்பம் 1577 ஆம் ஆண்டில் இந்தியாவுக்கு இடம்பெயர்ந்தது. அங்கு அக்பர் பேரரசின் அரசவை வளர்ந்து வரும் வர்த்தகத் தொழில் மற்றும் கலாச்சாரக் காட்சிகளின் மையத்தில் இருப்பதாகக் கூறப்பட்டது. [3]
அவர்களது பாதையில் குடும்பத்தினர் கொள்ளையர்களால் தாக்கப்பட்டு தங்களது உடமைகளை இழந்தனர். [4] கியாசு பேக், அவரது கர்ப்பிணி மனைவி மற்றும் அவர்களது இரண்டு குழந்தைகளும் (முகம்மது செரீப், ஆசப் கான் ) இரு கழுதைகளும் மட்டுமே எஞ்சியிருந்தனர். குடும்பம் காந்தாரம் வந்ததும், அசுமத் பேகம் அவர்களின் முதல் மகளை பெற்றெடுத்தார். குடும்பம் மிகவும் வறிய நிலையில் இருந்தது, புதிதாகப் பிறந்த குழந்தையை கவனித்துக் கொள்ள முடியாது என்று அவர்கள் அஞ்சினர். அதிர்ஷ்டவசமாக, குடும்பத்தை மாலிக் மசூத் என்பவர் காப்பாற்றி , அக்பர் பேரரசரின் கீழ் பணியி சேர்த்தார் . குழந்தை குடும்பத்தின் தலைவிதியில் ஒரு மாற்றத்தை அடையாளம் காட்டியதாக நினைத்து அவளுக்கு மெகர்-உன்-நிசா ( 'பெண்கள் மத்தியில் சூரியன்' ) என்று பெயரிடப்பட்டது. [5] இவரது தந்தை கியாசு பேக் 1577 இல் காபூல் மாகாணத்திற்கு திவானாக நியமிக்கப்பட்டார். [6] வியாபாரத்தை நடத்துவதில் அவரது திறமையான திறமை காரணமாக, அவர் உயர் நிர்வாக அதிகாரிகளின் வரிசையில் விரைவாக உயர்ந்தார். அவரது சிறந்த பணிக்காக அவருக்கு இடிமாத்-உத்-தௌலா ( 'மாநில தூண்') என்ற பட்டத்தை பேரரசர் வழங்கினார்.
அவரது பணி மற்றும் பதவி உயர்வுகளின் விளைவாக, இவர் அரபு மற்றும் பாரசீக மொழிகள், கலை, இலக்கியம், இசை மற்றும் நடனம் ஆகியவற்றை நன்கு அறிந்தார். [5] கவிஞரும் எழுத்தாளருமான வித்யா தர் மகாஜன் பின்னர் இவரை ஒரு துளையிடும் புத்திசாலித்தனம், கொந்தளிப்பான மனநிலை மற்றும் பொது அறிவு ஆகியவற்றைக் கொண்டவர் என்று புகழ்ந்தார். [7]
சேர் ஆப்கானுடன் திருமணம் (1594 – 1607) தொகு
1594 ஆம் ஆண்டில், இவருக்கு பதினேழு வயதாக இருந்தபோது, இவர் தனது முதல் கணவர் அலி குலி இஸ்தாஜ்லுவை ( சேர் ஆப்கான் கான் என்றும் அழைக்கப்படுகிறார்) மணந்தார். சேர் ஆப்கன் ஒரு துணிச்சலான பாரசீக ஆவார். [8] அவர் முகலாய இராணுவத்தில் சேர்ந்து அக்பர் மற்றும் ஜஹாங்கிர் பேரரசர்களின் கீழ் பணியாற்றினார். அவரது விசுவாசமான சேவைக்கான வெகுமதியாக, அக்பர் சேர் ஆப்கானுடன் நூர் சகானின் திருமணத்தை ஏற்பாடு செய்தார். [3] இந்த தம்பதியினருக்கு 1605 இல் பிறந்த லாட்லி பேகம் என்ற மகள் இருந்தார். [9]
1607 ஆம் ஆண்டில், வங்காள ஆளுநரிடமிருந்து வந்த அழைப்புக்குக் கீழ்ப்படிய மறுத்ததாகவும், அரசுக்கு எதிரான நடவடிக்கைகளில் பங்கேற்றதாகவும், சேர் ஆப்கானை அரசவைக்கு அழைத்துச் செல்ல வந்தபோது ஆளுநரைத் தாக்கியதாகவும் வதந்தி பரவியதைத் தொடர்ந்து சேர் ஆப்கான் கொல்லப்பட்டார். இவரது மரணத்திற்கு ஜஹாங்கீரை சிலர் சந்தேகிக்கிறார்கள். ஏனெனில் பிந்தையவர் நூர் சகானைக் காதலித்ததாகக் கூறப்படுகிறது. இந்த வதந்தியின் செல்லுபடியாகும் தன்மை நிச்சயமற்றது. ஏனெனில் ஜஹாங்கிர் தான் பதவிக்கு வந்த நான்கு ஆண்டுகளுக்குப் பிறகு, 1611 இல் நூர் சகானை மட்டுமே மணந்தார். மேலும், சமகால கணக்குகள் 1611 க்கு முன்னர் ஒரு காதல் விவகாரம் இருந்ததா இல்லையா என்பது குறித்த சில விவரங்களை வழங்குகின்றன. [10]
அதிகாரத்திற்கு உயருதல் தொகு
பேரரசி ருகையாவுடனான பணி (1607 – 1611) தொகு
1605 ஆம் ஆண்டில், அக்பர் பேரரசர் இறந்தார். அவருக்குப் பிறகு அவரது மூத்த மகன் இளவரசர் சலீம், ஜகாங்கிர் என்ற பெயரைப் பெற்றார். பிறகு இவரது கணவர் 1607 கொல்லப்பட்டார். இவரும் இவரது மகள் லாட்லி பேகமும் ஆக்ராவுக்கு வரவழைக்கப்பட்டனர். [11] [12] இறப்பதற்கு முன்னர் இவரது கணவ்ரின் ஆபத்தான அரசியல் தொடர்புகளால் பழிவாங்க முயன்றவர்களிடமிருந்து இவரது குடும்பத்தினர் ஆபத்தில் இருந்தார்கள். தன்னுடைய சொந்த பாதுகாப்பிற்காக, இவர் ஆக்ராவில் முகலாயப் பாதுகாப்பில் இருக்க வேண்டியிருந்தது. [13]
இவர் தனது மகளுடன் அக்பரின் மனைவி ருகாயாவின் அரண்மனையில் பணியில் சேர்ந்தார். இராணியின் பராமரிப்பின் கீழ் இவர் தனது பெற்றோருடன் நேரத்தை செலவிட முடிந்தது. அவ்வப்போது பேரரசரின் பெண்கள் வசித்த அடுக்குமாடி குடியிருப்புகளை பார்வையிடவும் முடிந்தது. [13]
இவரும் இவரது மகளும் அரசியிடம் நான்கு ஆண்டுகளாக பணியில் இருந்தனர்.[11] இவருக்கும் அரசிக்கும் இடையில் வளர்ந்த உறவு மிகவும் மென்மையானதாகவே தோன்றுகிறது. டச்சு வணிகரும் பயண எழுத்தாளருமான பீட்டர் வான் டென் ப்ரூக், தனது இந்துஸ்தான் குரோனிக்கலில் இவர்களது உறவை விவரித்தார், "இந்த பேகம் [ருகையா] மெகர்-உன்-நிசா [நூர் சகான்] மீது மிகுந்த பாசத்துடன் இருந்தார். " [13]
ஜஹாங்கிருடனானத் திருமணம் (1611 – 1627) தொகு
இவரும் ஜஹாங்கிரும் பல நூற்றாண்டுகளாக அதிக ஆர்வத்திற்கு உள்ளாகியுள்ளனர் மற்றும் அவர்களின் உறவு பற்றி எண்ணற்ற புராணங்களும் கதைகளும் உள்ளன. [14] 1594 இல் இவரின் முதல் திருமணத்திற்கு முன்னர் இவருக்கும் பேரரசர் ஜஹாங்கிருக்கும் இடையில் ஆரம்பகால பாசம் இருப்பதாக பல கதைகள் கூறுகின்றன. இவருக்கு பதினேழு வயதாக இருந்தபோது அவர்கள் காதலித்ததாக ஒரு மாறுபாடு விவரிக்கிறது. ஆனால் அவர்களது உறவு பேரரசர் அக்பரால் தடுக்கப்பட்டது. இருப்பினும், இவருக்கும் ஜஹாங்கிருக்கும் இடையில் ஒரு முன் உறவு இருந்ததா என்ற சந்தேகத்திற்கு வழிவகுத்தது. [15]
ஜஹாங்கிரின் முன்மொழிவு மற்றும் திருமணம் தொகு
1611 ஆம் ஆண்டில், மே 25 அன்று இவர்கள் திருமணம் செய்து கொண்டனர் (புதன்கிழமை, 12 வது ரபி-உல்-அவல், 1020 ஏ.எச் / 25 மே 1611). இவர் தனது இரண்டாவது திருமணத்தின் போது முப்பத்து நான்கு வயதாக இருந்தார். இவர் ஜஹாங்கிரின் இருபதாம் மற்றும் கடைசி சட்ட மனைவியாக இருந்தார். 'சில கணக்குகளின்படி, இவர்களுக்கு இரண்டு குழந்தைகள் இருந்தனர். ஒரு சிலர் தம்பதியினர் குழந்தை இல்லாமல் இருந்ததாக தெரிவிக்கின்றனர். [9] [3] இவரை ஷாஜகானின் தாய் என்று தவறாக அடையாளம் கண்ட பின்னர் ஆதாரங்கள் இந்த குழப்பத்தைக் காட்டுகின்றன. ஜஹாங்கிரின் மனைவி, ராஜ்புத் இளவரசி ஜகத் கோசைன் என்பவர்தான் உண்மையில் ஷாஜகானின் தாய் ஆவார்.
தனது புதிய அழகான மனைவியை கௌரவிப்பதற்காக, ஜஹாங்கிர் 1611 இல் திருமணம் செய்துகொண்ட பின்னர் இவருக்கு 'நூர் மகால்' ("அரண்மனையின் ஒளி") என்றும் பிறகு 1616 இல் 'நூர் சகான்' ("உலகின் ஒளி") எனரும் பெயரிட்டார். [16] [17] இவர் மீதான ஜஹாங்கிரின் பாசமும் நம்பிக்கையும் இவருக்கு மாநில விவகாரங்களில் பெரும் அதிகாரத்தை செலுத்த வழிவகுத்தது. மேலும் ஜஹாங்கிருக்கு அபின் மற்றும் மது மீதிருந்த ஆசையால் இவரது செல்வாக்கு எளிதானது. பல ஆண்டுகளாக, இவர் ஏகாதிபத்திய சக்தியை திறம்பட பயன்படுத்தினார். முகலாய சிம்மாசனத்தின் பின்னால் உண்மையான சக்தியாக அங்கீகரிக்கப்பட்டார். பார்வையாளர்களைப் பெறுவதற்காக இவர் தனது கணவருடன் அரசவையில் அமர்ந்து, உத்தரவுகளை பிறப்பித்தார். பல சாகிர்களின் (நிலச்சுவான்தார்கள்) நிர்வாகத்தை மேற்பார்வையிட்டார். அமைச்சர்களுடன் ஆலோசனை செய்தார். [18]
இவர் ஷாஜகான் மற்றும் மும்தாசு மகாலின் இரண்டாவது மகன் இளவரசர் ஷா சுஜாவை 1616 இல் பிறந்தவுடன் தத்தெடுத்தார். [19] இவர் தனது கணவர் மீது மிகுந்த பாசம் கொண்டிருந்தார். அவர் இறந்த பிறகும் அவருக்கு விசுவாசமாகவும் உண்மையாகவும் இருந்தார். [20]
முகலாயப் பேரரசி தொகு
முகலாயப் பேரரசின் நிர்வாகம் தொகு
இவர் மிகுந்த உடல் வலிமையும் தைரியமும் கொண்டிருந்தார். இவர் அடிக்கடி தனது கணவருடன் வேட்டை சுற்றுப்பயணங்களுக்குச் சென்றார் மேலும் கடுமையான புலிகளை வேட்டையாடுவதில் இவரது திறமை மற்றும் தைரியத்திற்காக அறியப்பட்டார். ஒரு வேட்டையின் போது ஆறு புலிகளுடன் நான்கு புலிகளை இவர் கொன்றதாக கூறப்படுகிறது. [21] [22] சர் சையத் அகமத் கானின் கூற்றுப்படி, இந்த சாதனை ஒரு கவிஞருக்கு தன்னிச்சையாக ஒரு தன்னிச்சையான ஜோடியை அறிவிக்க ஊக்கமளித்தது: [23]
இவரது தைரியம், துணிச்சல் மற்றும் நிர்வாகத் திறன்கள் இவரது ஆட்சியின் போது வெளிப்பட்டது. இவர் தனது கணவர் இல்லாத நிலையில் பேரரசின் எல்லைகளை பாதுகாத்தார். குடும்ப சண்டைகள், கிளர்ச்சி எழுச்சிகள் மற்றும் ஜஹாங்கிர் இவரைத் தன் வாரிசு என்று பெயரிடத் தவறியதால் ஏற்பட்ட ஒரு போருக்கு வழிவகுத்தது. 1627 அக்டோபர் 28 அன்று இறந்தார். [24]
பிற்கால ஆண்டுகள் மற்றும் இறப்பு (1628 – 1645) தொகு
இவர் தனது வாழ்நாள் முழுவதையும் தனது மகள் லாட்லியுடன் லாகூரில் ஒரு வசதியான மாளிகையில் வாழ்ந்து வந்தார். ஷாஜகானால் அவருக்கு ஆண்டுக்கு 2 லட்சம் ரூபாய் வழங்கப்பட்டது. இந்த காலகட்டத்தில், இது 1622 ஆம் ஆண்டில் ஆக்ராவில் தொடங்கிய தனது தந்தையின் கல்லறையை இவர் மேற்பார்வையிட்டார். இப்போது அது இட்மது-தௌலாவின் கல்லறை என்று அழைக்கப்படுகிறது. கல்லறையின் பெரும்பகுதி இவரது வாழ்நாளிலேயே கட்டப்பட்டது. மூன்று லட்சம் ரூபாய் செலவில் இந்த கல்லறையை முடிக்க நான்கு ஆண்டுகள் ஆனது. இவர் 1645 டிசம்பர் 17 அன்று தனது 68 வயதில் இறந்தார். லாகூரில் உள்ள சாக்தாரா பாக் நகரில் உள்ள கல்லறையில் அடக்கம் செய்யப்பட்டார். அவளுடைய கல்லறையின் மீது "இந்த ஏழை அந்நியனின் கல்லறையில், விளக்கு அல்லது ரோஜா இருக்கக்கூடாது. பட்டாம்பூச்சியின் சிறகு எரியவோ, நைட்டிங்கேல் பாடவோ கூடாது "என பொறிக்கப்பட்டுள்ளது. [25] [26]
மேலும் காண்க தொகு
குறிப்புகள் தொகு
- ↑ Nath 1990
- ↑ Banks Findly 1993
- ↑ 3.0 3.1 3.2 Gold 2008
- ↑ Chandra 1978
- ↑ 5.0 5.1 Nath 1990
- ↑ Findly, Ellison Banks (1993). Nur Jahan: Empress of Mughal India. Delhi: Oxford University Press. பக். 12. பன்னாட்டுத் தரப்புத்தக எண்:019565597-4.
- ↑ Mahajan 1970
- ↑ Nath 1990
- ↑ 9.0 9.1 Banks Findly 1993
- ↑ Nath 1990
- ↑ 11.0 11.1 Mohammad Shujauddin, Razia Shujauddin (1967). The Life and Times of Noor Jahan. Caravan Book House. பக். 25.
- ↑ Chandra 1978
- ↑ 13.0 13.1 13.2 Banks Findly 1993
- ↑ Banks Findly 1993
- ↑ Banks Findly 1993
- ↑ Banks & Findly 1993
- ↑ Nath 1990
- ↑ Chandra 1978
- ↑ Banks Findly 1993
- ↑ Banks & Findly 1993
- ↑ Banks Findly 1993
- ↑ Mahajan 1970
- ↑ Banks & Findly 1993
- ↑ Chandra 1978
- ↑ Gold, Claudia (2008). Queen, Empress, Concubine: Fifty Women Rulers from Cleopatra to Catherine the Great. London: Quercus. பக். 151. பன்னாட்டுத் தரப்புத்தக எண்:978-1-84724-542-7. https://archive.org/details/queenempressconc0000gold.
- ↑ Gold 2008
மேற்கோள்கள் தொகு
- Banks Findley, Ellison (11 February 1993). Nur Jahan: Empress of Mughal India. Oxford, UK: Nur Jahan : Empress of Mughal India. பன்னாட்டுத் தரப்புத்தக எண்:9780195074888.
- Gold, Claudia (2008). Queen, Empress, Concubine: Fifty Women Rulers from Cleopatra to Catherine the Great. London: Quercus. பன்னாட்டுத் தரப்புத்தக எண்:978-1-84724-542-7. https://archive.org/details/queenempressconc0000gold.
- Lal, Ruby (2018). Empress: The Astonishing Reign of Nur Jahan. W. W. Norton. ISBN 9780393239348
- Mahajan, Vidya Dhar (1970). "Jahangir". Muslim Rule in India (5th ). Delhi: S. Chand. இணையக் கணினி நூலக மையம்:33267592.
- Nath, Renuka (1990). Notable Mughal and Hindu women in the 16th and 17th centuries A.D.. New Delhi: Inter-India Publ.. பன்னாட்டுத் தரப்புத்தக எண்:9788121002417.
- Pant, Chandra (1978). Nur Jahan and Her Family. Dandewal Publishing House. இணையக் கணினி நூலக மையம்:4638848.
மேலும் படிக்க தொகு
- Islamic Republic News Agency, "Iran India relations span centuries marked by meaningful interactions". 2014. irna.ir
- Nur Jahan: Empress of Mughal India, by Ellison Banks Findly, ஒக்ஸ்போர்ட் பல்கலைக்கழகப் பதிப்பகம் US. 2000. ISBN 0-19-507488-2.excerpts online
- Chopra, R. M., "Eminent Poetesses of Persian", 2010, Iran Society, Kolkata.
- Sundaresan, I. (2002). The twentieth wife. New York: Pocket Books. ISBN 9780743427142
- Sundaresan, I. (2002). Power behind the veil.
- Lal, R. (2018). Empress: The Astonishing Reign of Nur Jahan. New York: W W Norton. ISBN 9780393239348
- What'sHerName Podcast (2018). THE EMPRESS: Interview with Nur Jahan biographer Ruby Lal.
வெளி இணைப்புகள் தொகு
