ஆறு
ஆறு பற்றிய குறிப்புகள் (ⓘ)ஆறு என்பது இயற்கையாகச் செல்லும் நன்னீரைக் கொண்ட ஒரு பெரிய நீரோட்டம் ஆகும். ஆறுகள் பொதுவாக மலைப்பகுதிகளில் தொடங்குகின்றன. ஆற்றின் இருபுறமும் உள்ள நிலப்பகுதி கரை என அழைக்கப்படுகிறது. ஆறுகள் பொதுவாக மற்றொரு ஆற்றிலோ, ஏரிகளிலோ அல்லது கடலிலோ இணைகின்றன. ஆற்றில் நீரோட்டமானது புவியீர்ப்பு விசையின் காரணமாக ஏற்படுகிறது. சில வேளைகளில் ஆறுகள் இன்னொரு நீர் நிலையை அடையும் முன்பே நிலத்துக்குள் உறிஞ்சப்படுவதோ அல்லது வரண்டு விடுவதோ உண்டு. பெரிய நீரோட்டங்கள் ஆறுகள் என்றும், சிறியவை சிற்றாறுகள் என்றும் அழைக்கப்படுகின்றன. எனினும் எதனை ஆறு என்று அழைக்கலாம் என்பதற்கான பொது விதி எதுவும் கிடையாது.[1][2][3]
ஆறு நீர்ச் சுழற்சியின் ஒரு கூறு ஆகும். ஆற்றில் இருக்கும் நீர் பொதுவாக மழை போன்றவற்றிலிருந்து பெறப்படுகிறது. புவி மேற்பரப்பில் வழிந்து ஓடுவதன் மூலமும், நிலத்தடி நீரை மீள்விப்பதன் மூலமும், இயற்கையான நீர் நிலைகள் நிரம்புவதன் மூலமும் மழை நீர் ஆற்றை அடைகின்றது.
தோற்றம்
தொகுஊற்றுக்களில் இருந்தோ, ஏரிகளில் இருந்தோ, பனியாறுகள் உருகுவதன் மூலமோ, மழை நீர் வழிந்தோடுவதனாலோ அல்லது வேறு பல வழிகளிலோ ஆறுகள் உருவாகக் கூடும். பொதுவாக ஆறுகளுடன் வேறு ஆறுகள் வந்து இணைவது உண்டு. இத்தகைய ஆறுகள் சிற்றாறுகள் அல்லது துணையாறுகள் என அழைக்கப்படுகின்றன. ஆற்றில் கொண்டு செல்லப்படும் நீரின் அளவு. ஆற்றில் மேற்பரப்பில் செல்லும் நீரும், கண்ணுக்குத் தெரியாமல் நிலத்துக்குக் கீழ் செல்லும் நீரும் சேர்ந்தது ஆகும். பெரிய பள்ளத்தாக்குகளில் ஓடும் ஆறுகளில் இவ்வாறான கண்ணுக்குத் தெரியாத நீரோட்டத்தின் கூறு மேலே தெரியக்கூடிய நீரின் அளவை விடப் பெருமளவு அதிகமாக இருக்கக்கூடும்.
ஆற்றின் மூலத்தில் இருந்து பள்ளத்தை நோக்கி ஓடும் ஆறுகள் பொதுவாகக் கடலிலோ அல்லது பெரிய ஏரிகளைப் போன்ற நீர் நிலைகளிலோ கலக்கின்றன. வரண்ட பகுதிகளில் ஆற்று நீர் ஆவியாவதன் மூலம் இவ்வாறான நீர் நிலைகளை அடையு முன்னரே வறண்டு விடுவது உண்டு. சில ஆறுகள் மண்ணுக்கு ஊடாகவோ, ஊடுசெல்லவிடும் பாறைகளூடாகவோ நிலத்துக்குள் உறிஞ்சப்படுவது உண்டு. இது நிலத்தடி நீராகத் தங்கிவிடுகிறது. தொழிற்சாலைகளுக்கும், நீர்ப்பாசனத் தேவைகளுக்கும் பெருமளவில் நீரை எடுப்பதனாலும் அதன் இயற்கையான முடிவிடத்தை அடையும்முன்பே ஆறு வற்றிவிடுவதையும் காணலாம். ஆற்றுக்கு நீரை வழங்கும் பகுதி அல்லது ஆற்றினால் வடியச் செய்யப்படும் நிலப்பகுதி வடிநிலம் அல்லது நீரேந்து பகுதி எனப்படுகின்றது.
நில அமைப்பு
தொகுஆற்றில் செல்லும் நீர் பொதுவாக அதன் கால்வாய்ப் பகுதியூடாகவே செல்கிறது. இது இரண்டு கரைகளுக்கு இடைப்பட்ட ஆற்றுப்படுகையினால் ஆனது. பெரிய ஆறுகளில் இந்த வாய்க்கால் பகுதிக்கு வெளியே வெள்ளப்பெருக்குச் சமதளம் (Flood plains) இருப்பதுண்டு. இது வெள்ளப்பெருக்குக் காலங்களில் ஆற்றுநீர் வாய்க்கால் பகுதிக்கு வெளியே செல்லும்போது உருவாவது. வெள்ளப்பெருக்குச் சமதளங்கள் ஆற்றின் கால்வாய் அளவிலும் மிகப் பெரிதாக இருப்பதும் உண்டு.
பெரும்பாலும் ஆறுகள் ஒரு வழியிலேயே செல்லுகின்றன. ஆனால் சில ஆறுகள் ஒன்றுடன் ஒன்று இணைக்கப்பட்ட பல வழிகளில் சென்று பின்னல் ஆறுகளாக அமைவதும் உண்டு. பெரிய அளவிலான இவ்வாறான ஆறுகள், நியூசிலாந்தின் தெற்குத் தீவு போன்ற, உலகின் சில பகுதிகளிலேயே காணப்படுகின்றன. பின்னல் ஆறுகள், அரிப்புச் சமவெளிகளிலும், சில ஆற்றுக் கழிமுகங்களிலும் அமைவதுண்டு.
பாயும் ஆறு ஒரு ஆற்றல் மூலமாகும். இதனால் இவ்வாற்றல் ஆற்றின் வாய்க்கால் மீது தாக்கி அதன் வடிவத்தை மாற்றுகிறது. பிராம் விதிப்படி (Brahm's law) ஆற்றினால் அடித்துச் செல்லப்பக்கூடிய பொருளொன்றின் திணிவு ஆற்றின் வேகத்தின் ஆறாம் அடுக்குக்கு விகிதசமம் ஆகும். இதனால், ஆற்றின் ஓட்ட வேகம் இரண்டு மடங்காக அதிகரிக்கும்போது, 64 மடங்கு அதிக திணிவுள்ள பொருளை அடித்துச் செல்லக்கூடிய ஆற்றலைப் பெறுகிறது. மலைப்பாங்கான கடினப்பாறை வலயங்களில் இதன் காரணமாக கடினப் பாறைகள் ஊடாக அரிப்பு வாய்க்கால்கள் (erosion channel) ஏற்படுவதோடு, பெரிய பாறைகள் உடைந்து மணலும், சிறு கற்களும் உருவாவதைக் காணலாம். ஆறுகள் ஓடும் பாதையின் இடைப் பகுதிகளில் அது சமதளங்களில் ஓடும்போது, கரைகள் அரிக்கப்படுவதனால் வளைவுகள் ஏற்படுவதுடன், இத்தகைய உட்புற வளைவுகளில் படிவுகளும் ஏற்படுகின்றது. ஆற்றுப் பாதைகள் தடம் (loop) போல் அமையும் இடங்களில் சில வேளைகளில் ஆறு குறுக்கே ஓடி இணைந்து ஆற்றுப் பாதையின் நீளத்தைக் குறைப்பதுடன் [[இலாட வடிவ ஏரி யையும் உருவாக்கும்.
வகைப்பாடு
தொகுஆறுகளைக் கற்பனை செய்து பார்ப்பதற்குக் கீழ் காட்டப்படும் வகைப்பாடு உதவும் எனினும், வேறு பல காரணிகளையும் கருத்தில் கொள்ளவேண்டும். ஓட்டப்பாதையின் சரிவு புவிமேலோட்டு அசைவுகளில் தங்கியுள்ளது எனினும் ஓடும் நீரின் அளவு, காலநிலையிலும், படிவின் அளவு, நிலவியல் அமைப்பு, சரிவு என்பவற்றிலும் தங்கியுள்ளன.
- இளமை ஆறு
- இது கூடிய சரிவைக் கொண்டதும், குறைந்த அளவு துணையாறுகளைக் கொண்டதும், வேகமாக ஓடுவதுமான ஆறு ஆகும். இத்தகைய ஆறுகள் அகலமாக அரிப்பதிலும் ஆழமாக அரிக்கின்றன. (எகா: பிராசோஸ் ஆறு, டிரினிட்டி ஆறு, எப்ரோ ஆறு)
- முதிர்ந்த ஆறு
- இளமை ஆறுகளிலும் குறைந்த சரிவு கொண்ட இது குறைவான வேகத்தில் ஓடுவது. இதன் வாய்க்கால்கள் அகலமாக அரிக்கப்படுகின்றன. இவை அதிகமான துணையாறுகளைக் கொண்டிருப்பதுடன் இளம் ஆறுகளைவிடக் கூடிய நீர் வரத்தைக் கொண்டிருக்கும். (எகா: மிசிசிப்பி ஆறு, சென். லாரன்ஸ் ஆறு, தனூப் ஆறு, ஓகியோ ஆறு, தேம்ஸ் ஆறு)
- பழைய ஆறு
- குறைந்த சரிவைக் கொண்டிருப்பதுடன், குறைவான அரிப்பு ஆற்றலையும் கொண்டிருக்கும். வெள்ளச் சமவெளிகளைக் கொண்டிருப்பது இவற்றின் சிறப்பு இயல்பாகும். (எகா: ஹுவாங் ஹே ஆறு, கங்கை ஆறு, டைகிரிஸ் ஆறு, இயுபிரட்டீஸ் ஆறு, சிந்து நதி, நைல் ஆறு)
- புத்திளமை ஆறு
- புவிமேலோட்டு அசைவினால் சரிவு கூடுதலான ஆறு.
ஆறுகளின் இன்றியமையாமை
தொகுஉலகின் பெரும் நாகரிகங்கள் ஆறுகளின் கரைகளிலேயே அமைந்துள்ளன. ஆறுகள் மனிதர்களுக்கு குடிநீர்த் தேவையை மட்டுமன்றி அவர்களது வாழ்வியல் தேவைகளையும் நிறைவு செய்கின்றன. வேளாண்மை, பல வகையான தொழிற்சாலைகள் (எ.கா: காகித ஆலை) ஆற்று நீரையே நம்பியிருக்கின்றன. தற்காலத்தில் ஆற்றோட்டத்தைப் பயன்படுத்தி மின்சாரமும் உருவாக்கப்படுகிறது.
ஆறுகளின் பட்டியல்
தொகுஉலகின் பத்து நீளமான ஆறுகளின் பட்டியல்
தொகு- நைல் (6,690 கி.மீ)
- அமேசான் (6,452 கி.மீ)
- மிசிசிப்பி-மிசோரி (6,270 கி.மீ)
- யெனிசே-அங்காரா (5,550 கி.மீ)
- ஓப்-இர்டிஷ் (5,410 கி.மீ)
- ஹுவாங்-ஹ (மஞ்சள் ஆறு) (5,464 கி.மீ)
- ஆமுர் (4,410 கி.மீ)
- காங்கோ (4,380 அல்லது 4,670 கி.மீ)
- லெனா (4,260 கி.மீ)
புகழ்பெற்ற ஆறுகள்
தொகு- அமேசான் – உலகில் பெரியதும், நீளமானதுமான ஆறு (கனவளவில் (கன.மீ./செ)[4]
- அமு டாரியா – மத்திய ஆசியாவின் மிக நீளமான ஆறு.
- அமுர் – கிழக்கு சைபீரியாவினதும், ரஷ்ய, சீன எல்லைப் பகுதியினதும் முதன்மையான ஆறு.
- ஆர்கன்சாஸ் – மிஸ்ஸிசிப்பி ஆற்றின் முக்கிய துணை ஆறு.
- ஆர்னோ – புளோரன்ஸ் நகரினூடாக ஓடும் ஆறு.
- போய்னே - அயர்லாந்தின் கிழக்குக் கரையின் முதன்மை ஆறு.
- பிரம்மபுத்திரா – வடகிழக்கு இந்தியா, வங்காளதேசம், திபேத்து ஆகியவற்றின் முக்கிய ஆறு.
- சாவோ பிராயா – தாய்லாந்தின் முதன்மை ஆறு.
- கிளைய்ட் ஆறு – கிளாஸ்கோ நகரூடாக ஓடும் ஆறு.
- கொலராடோ – ஆர்ஜெண்டீனா
- கொலராடோ – தென்மேற்கு அமெரிக்காவின் முதன்மை ஆறு.
- கொலம்பியா – வடகிழக்குப் பசிபிக்கின் முக்கிய ஆறு.
- காங்கோ – மத்திய ஆபிரிக்காவின் முதன்மை ஆறு.
- தாமோதர் - இந்தியாவின் சோட்டாநாக்பூர் மேட்டுநிலப் பகுதியின் முதன்மையானதும், ஹூக்லி ஆற்றின் முக்கிய துணை ஆறும்.
- தன்யூப் – மத்திய மற்றும் தென்கிழக்கு ஐரோப்பாவின் முதன்மை ஆறு.
- டெட்ரோயிட் - ஐக்கிய அமெரிக்கா, கனடா ஆகியவற்றுக்கு இடையிலான எல்லையில் அமைந்திருப்பது.
- நீப்பெர் (Dnieper) – ரஷ்யா, பெலாரஸ், உக்ரேன் ஆகிய நாடுகளைச் சேர்ந்த முக்கிய ஆறுகளில் ஒன்று.
- நீஸ்ட்டர் (Dniester) – கிழக்கு ஐரோப்பாவின் முக்கிய நதிகளுள் ஒன்று.
- எப்ரோ – வடமேற்கு ஸ்பெயினில் ஓடும் ஒரு ஆறு.
- எல்பே – ஹம்பர்க் நகரின் ஊடாக ஓடும், ஜெர்மனியின் முக்கிய ஆறுகளில் ஒன்று.
- இயூபிரட்டீஸ் – அனதோலியா (துருக்கி) மற்றும் மெசொப்பொத்தேமியா (ஈராக்)ஆகியவற்றைச் சேந்த முக்கியமான இரட்டை ஆறுகளில் ஒன்று.
- கங்கை – இந்தியா வங்காளதேசம் ஆகியவற்றில் ஓடும் முக்கிய ஆறு.
- கோதாவரி – தென்னிந்தியாவின் முக்கிய ஆறு.
- ஹான் – கொரியாவின் சியோலினூடாக ஓடும் ஆறு.
- ஹெல்மாண்ட் – ஆப்கனிஸ்தானின் முக்கிய ஆறு.
- ஹூக்லி - கங்கையின் முக்கிய துணை ஆறு. கொல்கத்தாவினூடாக ஓடுகிறது.
- ஹட்சன் – நியூயார்க்கின் முக்கிய ஆறு.
- சிந்து ஆறு – இந்தியா, பாகிஸ்தான் ஆகிய நாடுகளில் ஓடும் முக்கிய ஆறு.
- ஜேம்ஸ் – ஐக்கிய அமெரிக்காவிலுள்ல வெர்ஜீனியாவின் முக்கிய ஆறு.
- ஜோர்தான் ஆறு – இஸ்ரேல், ஜோர்தான், மேற்குக்கரை ஆகிய பகுதிகளில் ஓடும் முக்கிய ஆறு.
- கருண் – தென் ஈரானில் ஓடும் கப்பற் போக்குவரத்துக்கு உதவும் ஆறு.
- காவிரி – தென்னிந்தியாவின் முக்கிய ஆறு.
- லேனா ஆறு – வடகிழக்கு சைபீரியாவின் முக்கிய ஆறு.
- லிஃபே ஆறு - அயர்லாந்தின் டப்லின் நகரூடாக ஓடும் ஆறு.
- லுவார் ஆறு – பிரான்சின் உள்ள மிக நீளமான ஆறு, வனஉயிர் பாதுகாப்பில் முக்கிய இடம் வகிக்கும் ஒரு இயற்கை வளம்.
- மெக்கின்சி ஆறு – கனடாவின் நீளமான ஆறு
- மேக்தலீனா ஆறு – கொலம்பியாவின் முதன்மையான ஆறு
- மைன் – செர்மனியில் பாயும் ஓர் ஆறு. பிராங்க்ஃபுர்ட் நகரத்தினுள் புகுந்து செல்கிறது
- மேக்காங் – தென்கிழக்கு ஆசியாவின் முதன்மையான ஆறு
- மெர்சி ஆறு – லிவர்பூல் அருகில் உள்ளது.
- மியூஸ் ஆறு – பிரான்சு, பெல்ஜியம் மற்றும் நெதர்லாந்து வழியாகப் பாயும் ஆறு
- மிசிசிப்பி ஆறு – நடு, தெற்கு ஐக்கிய அமெரிக்காவின் முதன்மை ஆறு
- மிசோரி ஆறு – இல் முக்கியமான ஒரு ஆறு
- Monongahela River – Pittsburgh ஐயும் PA ஐயும் இணைக்கும் ஆறு
- முர்ரே ஆறு – தென்கிழக்கு ஆஸ்திரேலியாவின் முதன்மையான ஆறு.
- நயாகரா ஆறு – ஈரீ ஏரி க்கும் ஒண்டாரியோ ஏரி க்கும் இடையில் ஓடும் ஆறு. இது தனது பாதையில் செங்குத்துச் சரிவில் பாயும் இடத்தில் இது நயாகரா அருவி எனப்படுகின்றது.
- நைஜர் ஆறு – மேற்கு ஆப்பிரிக்காவின் முதன்மை ஆறு.
- நைல் – எகிப்து மற்றும் வடகிழக்கு ஆப்பிரிக்காவின் முதன்மை ஆறு.
- ஓப் ஆறு – சைபீரியாவின் மிகப்பெரிய ஆறு.
- ஓடர் ஆறு – நடு ஐரோப்பாவில் உள்ள பெரிய ஆறு.
- ஓகியோ ஆறு – மிசிசிப்பி ஆறு, ஆப்பலேச்சிய மலைத்தொடர் க்கிடையிலான ஆறு
- ஒரினோக்கோ – வெனிசுவேலாவின் முதன்மை ஆறு.
- பரனா ஆறு – தென் அமெரிக்கா விலுள்ள நீளமான, அதி முக்கியமான ஆறுகளில் ஒன்று. இது பிரேசில், பரகுவை, அர்கெந்தீனா ஊடாகப் பாய்கின்றது.
- போ ஆறு - இத்தாலி்யின் முக்கிய ஆறு.
- ரைன் – இந்த ஆறு மேற்கு ஐரோப்பா விலுள்ள நீளமானதும், மிக முக்கியமானதும், கப்பல்கள் செல்லக்கூடியளவு ஆழமானதும் அகலமானதுமான ஆறுகளில் ஒன்றாகும். இது சுவிட்சர்லாந்து இலிருந்து, நெதர்லாந்து ஊாடகப் பாய்ந்து, லீக்டன்ஸ்டைன், ஆசுதிரியா, செருமனி, பிரான்சு ஆகிய நாடுகளுடன் இற்கையான எல்லையைக் கொண்டுள்ளது.
- ரோன் – இந்த ஆறு மேற்கு ஐரோப்பா விலுள்ள நீளமானதும், மிக முக்கியமானதும், கப்பல்கள் செல்லக்கூடியளவு ஆழமானதும் அகலமானதுமான ஆறுகளில் ஒன்றாகும். இது சுவிட்சர்லாந்து இலிருந்து, பிரான்சு க்குச் செல்கின்றது.
- ரியோ டி லா பிலாட்டா – உலகின் மிக அகலமான அறு.
- ரியோ கிராண்டே – மெக்சிகோவுக்கும் டெக்சஸ்-க்கும் எல்லை
- சபர்மதி ஆறு – இந்தியாவின் அகமதாபாத் வழியாக ஓடும் ஆறு.
- புனித லாரன்சு ஆறு – Great Lakes களை வடிகட்டி வரும் ஆறு.
- புனித மேரி ஆறு – அமெரிக்க ஐக்கிய நாடு க்கும், கனடா க்குமான எல்லையாகவும், சுப்பீரியர் ஏரி யை உரோன் ஏரியுடன் இணைப்பதாகவும் அமைவதுடன், உலகின் மிகவும் பரபரப்பான Soo Locks எனப்படும் நீர்ப் போக்குவரத்தைக் கொண்டுள்ளது.
- சாவோ பிரான்சிஸ்கோ ஆறு – பிரேசில் இலுள்ள மிக நீண்ட ஆறு
- சவா ஆறு – சுலோவீனியா, குரோவாசியா, பொசுனியா எர்செகோவினா (இந் நாட்டின் வட எல்லையாக அமைந்துள்ளது), செர்பியா ஆகிய நான்கு நாடுகளின் ஊடாகப் பாயும் ஆறு. அதனால் பழைய யுகோசுலாவியா வின் அடையாளமாகக் காணப்படுகின்றது.
- சவான்னா ஆறு –தென்கிழக்கு ஐக்கிய அமெரிக்காவின் முக்கியமான ஒரு ஆறு. ஜோர்ஜியா (மாநிலம்), தென் கரொலைனா]] ஆகியவற்றுக்கிடையேயான எல்லையின் பெரும்பகுதியாக அமைந்துள்ளது.
- சீன் – பிரான்சின் பாரிசு நகர் வழியே ஓடும் ஆறு.
- செகுரா (Segura) – தென்கிழக்கு ஸ்பெயினில் உள்ள ஓர் ஆறு.
- சேத்தி (Seti) – நேபாளத்தில் உள்ள ஆறு.
- செவர்ன் ஆறு – பெரிய பிரித்தானியா விலுள்ள மிக நீளமான ஆறு.
- ஷன்னன் ஆறு (Shannon) - அயர்லாந்தில் உள்ள நீளமான ஆறு.
- சாட்-அல்-அராப் – ஈரான் க்கும், ஈராக் க்கும் எல்லையா அமைந்திருக்கும் ஆறு.
- சினானோ காவா – ஜப்பானில் உள்ள நீளமான ஆறு.
- பாம்பா ஆறு – கொலம்பியா ஆற்றின் முக்கியமான துணையாறுகளுள் ஒன்று.
- தாகுஸ் – ஐபீரிய மூவலந்தீவில் உள்ள நீளமான நதி.
- டே ஆறு (Tay) – ஸ்காட்லாந்தின் மிகப்பெரிய ஆறு.
- டென்னெசி – டென்னிசி, Northern Alabama, கென்டக்கி யின் கிழக்கு / மேற்கினூடாக ஓடும் மிசிசிப்பியின் முக்கியமான ஒரு கிளையாற்றுச் சந்தி
- தேம்ஸ் ஆறு – லண்டன் நகரத்தின் ஊடாக ஓடும் இங்கிலாந்தின் தலையாய ஆறு.
- டைபெர் (Tiber) – ரோமின் ஊடாகப் பாயும் ஆறு.
- தியெத் (Tietê) – சாவோ பாவுலோ ஊடாக கண்டத்தின் நடுப்பகுதியை நோக்கி ஓடும் ஆறு.
- டைகிரிஸ் – அனத்தோலியா (துருக்கி), மெசொப்பொத்தேமியா (ஈராக்) ஆகியவற்றின் மிக முக்கியமான ஒரு ஆறு.
- டோன் (Tone) – சப்பானின் நீளமான ஆறுகளில் ஒன்று.
- விஸ்துலா – போலந்தின் முதன்மையான ஆறு.
- வித்தாவா – பிராகா வழியாகப் பாயும் ஆறு.
- வொல்கா – ரசியாவின் முதன்மையானதும் ஐரோப்பாவின் நீளமானதுமான ஆறு.
- வோல்ட்டா – மேற்கு ஆப்பிரிக்காவில் உள்ள பெரிய ஆறு.
- வாபாசு ஆறு – இந்தியானாவின் தலையாய ஆறு.
- யாங்சே – சீனாவிலும் ஆசியாவிலும் மிகவும் நீளமான ஆறு.
- மஞ்சள் – சீனாவின் முதன்மையான ஆறுகளில் ஒன்று.
- யெனிசெய் ஆறு – சைபீரியாவில் உள்ள ஒரு பெரிய ஆறு.
- யூகோன் – அலாஸ்காவின் முதன்மையான ஆறு.
- சாம்பசி ஆறு – தென்கிழக்கு ஆப்பிரிக்காவின் முதன்மையான ஆறு.
- நொய்யல் - தமிழகத்தில் கொங்கு மண்டலத்தின் முதன்மையானது
மேலும் பார்க்க
தொகுமேற்கோள்கள்
தொகு- ↑ Wishart, David J. 2004. The Great Plains Region, In: Encyclopedia of the Great Plains, Lincoln: University of Nebraska Press, pp. xiii-xviii. பன்னாட்டுத் தரப்புத்தக எண் 0-8032-4787-7
- ↑ Atlas.nrcan.gc.ca பரணிடப்பட்டது சனவரி 22, 2013 at the வந்தவழி இயந்திரம்
- ↑ CEC.org
- ↑ "amazon". பார்க்கப்பட்ட நாள் செப்டம்பர் 6, 2015.
{{cite web}}
: Check date values in:|accessdate=
(help)