இந்தியாவில் பஞ்சம்

இந்தியாவில் பஞ்சம் (Famine in India) என்பது வாழ்க்கையின் தொடர்ச்சியான அம்சமாக இருந்தது. இந்திய துணைக்கண்ட நாடுகளான இந்தியா, பாக்கித்தான் மற்றும் வங்காளதேசம் போன்றவை பிரித்தானியர் ஆட்சியின் போது மிகவும் மோசமாக இருந்தன. இந்தியாவில் பஞ்சங்கள் 18, 19 மற்றும் 20 ஆம் நூற்றாண்டுகளின் ஆரம்பத்தில் 60 மில்லியனுக்கும் அதிகமான இறப்புகளை விளைவித்தன. பிரித்தானிய இந்தியாவில் பஞ்சங்கள் 19 மற்றும் 20 ஆம் நூற்றாண்டின் ஆரம்பத்தில் நாட்டின் நீண்டகால மக்கள் தொகை வளர்ச்சியில் கணிசமான தாக்கத்தை ஏற்படுத்தும் அளவுக்கு கடுமையானவை.

இந்தியாவில் 1876-78 ஆம் ஆண்டின் பெரும் பஞ்சத்தின் பாதிக்கப்பட்டவர்கள், 1877 இல் படம்.

இந்திய விவசாயம் காலநிலையை பெரிதும் சார்ந்துள்ளது: பயிர்களுக்கு நீர்ப்பாசனம் செய்வதற்கான நீரைப் பாதுகாப்பதில் சாதகமான தென்மேற்கு கோடை பருவமழை முக்கியமானது.^[1] கொள்கை தோல்விகளுடன் இணைந்து வறட்சி, அவ்வப்போது பெரிய இந்திய பஞ்சங்களுக்கு வழிவகுத்தது. இதில் 1770 ன் வங்காளப் பஞ்சம், சாலிசா பஞ்சம், மண்டையோடு பஞ்சம், சென்னை மாகாணப் பெரும் பஞ்சம், மற்றும் மீண்டும் 1943 வங்காள பஞ்சம் போன்றவைகள் குறிப்பிடத்தக்கது. ^[2] ^[3] இந்தியா பிரிட்டிசாரின் ஆட்சியின் கீழ் இருந்த காலத்தில் பஞ்சங்களின் தீவிரத்திற்கு பிரித்தானிய அரசாங்கத்தின் செயலற்ற தன்மை ஒரு காரணியாக அடையாளம் கண்டுள்ளது. ^[4] பஞ்சம் பெரும்பாலும் 20 ஆம் நூற்றாண்டின் தொடக்கத்தில் முடிவடைந்தது. 1943 வங்காளப் பஞ்சம் இரண்டாம் உலகப் போரின் போது ஏற்பட்ட சிக்கல்களுடன் தொடர்புடையது. 1883 இந்தியப் பஞ்சக் குறியீடுகள், போக்குவரத்து மேம்பாடுகள் மற்றும் சுதந்திரத்தைத் தொடர்ந்து ஏற்பட்ட மாற்றங்கள் பஞ்ச நிவாரணத்தை மேலும் அதிகரிப்பதாக அடையாளம் காணப்பட்டுள்ளன. இந்தியாவில், பாரம்பரியமாக, விவசாயத் தொழிலாளர்கள் மற்றும் கிராமப்புற கைவினைஞர்கள் பஞ்சங்களுக்கு முதன்மையாக பாதிக்கப்பட்டனர். மோசமான பஞ்சங்களில், விவசாயிகளும் பாதிக்கப்பட்டனர். ^[5]

உணவு தானியங்கள் மற்றும் பிற விவசாய பொருட்களை ஏற்றுமதி செய்வதற்கான வணிக இலக்குகளுக்காக கட்டப்பட்ட இருப்புப்பாதைகள் பஞ்ச காலங்களில் பொருளாதார நிலைமைகளை அதிகரிக்க உதவியது.^[6]^[7] இருப்பினும், 20 ஆம் நூற்றாண்டில், ஆங்கிலேயர்களால் இருப்புப்பாதைகள் விரிவாக்கப்பட்டது அமைதி காலங்களில் ஏற்பட்ட பாரிய பஞ்சங்களுக்கு முற்றுப்புள்ளி வைக்க உதவியது.^[8] கடைசி பெரிய பஞ்சம் 1943 ஆம் ஆண்டு வங்காளப் பஞ்சம் ஆகும். திசம்பர் 1966 இல் பிகார் மாநிலத்தில் ஒரு பஞ்சம் மிகக் குறைந்த அளவில் ஏற்பட்டது. இதில் "அதிர்ஷ்ட வசமாக, "மகிழ்ச்சியுடன், உதவி கையில் இருந்தது மற்றும் ஒப்பீட்டளவில் குறைவான மரணங்கள் இருந்தன" ^[9]^[10]. மகாராட்டிராவின் வறட்சி பெரும்பாலும் பஞ்சத்தைத் தடுக்கும் செயல்முறைகள் பயன்படுத்தப்பட்டதற்கு ஒரு எடுத்துக்காட்டு எனக் குறிப்பிடப்படுகிறது. ^{[fn 1]} 2016–2018 ஆம் ஆண்டில், உலகளவில் 810 மில்லியன் ஊட்டச்சத்து குறைபாடுள்ள மக்களில் 194 மில்லியன் ^[12] இந்தியாவில் வாழ்ந்து, உலக அளவில் பட்டினியைக் கையாள்வதில் நாட்டை முக்கிய மையமாக மாற்றியது. கடந்த இரண்டு தசாப்தங்களில், தனிநபர் வருமானம் மூன்று மடங்காக அதிகரித்துள்ளது. ஆனால் குறைந்தபட்ச உணவு உட்கொள்ளலே இருக்கிறது.^[13]

பண்டைய, இடைக்கால மற்றும் காலனித்துவத்திற்கு முந்தைய இந்தியா தொகு

கிமு 265 இல் கலிங்கம் - கி.மு. 269 ல் கலிங்கப் போருக்குப் பிறகு பஞ்சம் மற்றும் நோயால் நூறாயிரக்கணக்கானோர் இறந்ததாக அசோகரின் கல்வெட்டுகள் பதிவு செய்கின்றன.

பஞ்ச நிவாரணம் குறித்த ஆரம்பகால கட்டுரைகளில் ஒன்று 2000 ஆண்டுகளுக்கும் மேலானது. இந்த கட்டுரை பொதுவாக விஷ்ணுகுப்தன் (சாணக்கியர்) என்றும் அழைக்கப்பட்ட கௌடில்யரால் அறியப்படுகிறது. அவர் ஒரு நல்ல அரசன் என்பவன் புதிய கோட்டைகளையும் நீர் வேலைகளையும் கட்டியெழுப்ப வேண்டும் என்றும், தனது ஏற்பாடுகளை மக்களுடன் பகிர்ந்து கொள்ள வேண்டும், அல்லது நாட்டை வேறொரு அரசனிடம் ஒப்படைக்க வேண்டும் என்றும் பரிந்துரைத்தார். ^[14] வரலாற்று ரீதியாக, இந்திய ஆட்சியாளர்கள் பஞ்ச நிவாரணத்திற்கான பல முறைகளைப் பயன்படுத்துகின்றனர். இவற்றில் சில நேரடியானவை, அதாவது உணவு தானியங்களை இலவசமாக விநியோகிப்பது, திறந்த தானிய கடைகள் மற்றும் சமையலறைகளை மக்களுக்கு உருவாக்குவது போன்றவை. வருவாயைக் குறைத்தல், வரிகளைத் தள்ளுபடி செய்தல், படையினருக்கான ஊதிய உயர்வு மற்றும் முன்கூட்டியே அளித்தல் போன்ற பணக் கொள்கைகள் மற்ற நடவடிக்கைகள். பிற நடவடிக்கைகள் பொதுப்பணி, கால்வாய்கள் மற்றும் கட்டுகளை நிர்மாணித்தல் மற்றும் கிணறுகள் ஆழப்படுத்துவது ஆகியவை அடங்கும். இடம்பெயர்வும் ஊக்குவிக்கப்பட்டது. ^[14] கௌடில்யர் பஞ்ச காலங்களில் பணக்காரர்களின் ஏற்பாடுகளை "அதிக வருவாயைத் துல்லியமாகக் கொண்டு மெல்லியதாக" சோதனையிட பரிந்துரைத்தார். ^[15] பண்டைய இந்தியாவில் இருந்து காலனித்துவ காலம் வரையிலான பஞ்சங்கள் பற்றிய தகவல்கள் ஐந்து முதன்மை ஆதாரங்களில் காணப்படுகின்றன: ^[16]

வாய்வழி மரபில் புகழ்பெற்ற கணக்குகள் பஞ்சங்களின் நினைவை உயிரோடு வைத்திருக்கின்றன.
பண்டைய இந்தியப் புனித இலக்கியங்களான வேதங்கள், ஜாதக கதைகள், அர்த்தசாஸ்திரம் போன்றவற்ரின் மூலமும் அறியலாம்.
கல் மற்றும் உலோக கல்வெட்டுகள் 16 ஆம் நூற்றாண்டுக்கு முன்னர் பல பஞ்சங்கள் பற்றிய தகவல்களை வழங்குகின்றன.
முகலாய இந்தியாவில் முஸ்லிம் வரலாற்றாசிரியர்களின் எழுத்துக்கள்
இந்தியாவில் தற்காலிகமாக வசிக்கும் வெளிநாட்டினரின் எழுத்துக்கள் (எ.கா. இப்னு பதூதா, பிரான்சிஸ் சவேரியர் )

பொ.ச.மு. 269-ல் மௌரியப் பேரரசின் பண்டைய அசோகரின் கட்டளைகள், பேரரசர் அசோகர் கலிங்கத்தை வென்றது, (கிட்டத்தட்ட நவீன மாநிலமான ஒடிசா) . முக்கிய பாறை மற்றும் தூண் கட்டளைகளில் யுத்தத்தின் காரணமாக சுமார் 100,000 மனிதர்கள் இதில் இடம் பெற்றுள்ளனர். காயங்கள் மற்றும் பஞ்சம் ஆகியவற்றிலிருந்தும் பெரிய எண்ணிக்கையில் பின்னர் அழிந்ததாக கட்டளைகள் பதிவு செய்கின்றன. ^[17] இந்து இலக்கியங்களிலிருந்து, பெரிய புராணத்தில் குறிப்பிடப்பட்டுள்ள தஞ்சாவூர் மாவட்டத்தில் மழை பெய்யாததால் 7 ஆம் நூற்றாண்டின் பஞ்சம் நிலவுகிறது. புராணத்தின் படி, சிவன் தமிழ் புனிதர்களான சம்பந்தர் சம்பந்தர் மற்றும் அப்பருக்கு பஞ்சத்திலிருந்து நிவாரணம் வழங்க உதவினார். ^[18] அதே மாவட்டத்தில் மற்றொரு பஞ்சம் ஒரு கல்வெட்டில் "காலம் மிகவும் மோசமாகிறது" என்றும், ஒரு கிராமமே பாழாகி வருகிறது மேலும், 1054 இல்நிலங்களில் உணவு சாகுபடி பாதிக்கப்படுகிறது, என்றும் பதியப்பட்டுள்ளது. ^[19] தென்னிந்தியாவின் தாது வருடப் பஞ்சம் (பன்னிரண்டு ஆண்டு பஞ்சம்) மற்றும் 1396 முதல் 1407 வரை தக்காணத்தின் துர்கா தேவி பஞ்சம் போன்றவை வாய்வழி பாரம்பரியத்தில் மட்டுமே பாதுகாக்கப்படும் பஞ்சங்கள் ஆகும். ^[18] ^[20] இந்த காலகட்டத்தில் பஞ்சங்களுக்கான முதன்மை ஆதாரங்கள் முழுமையற்றவை மற்றும் இருப்பிட அடிப்படையிலானவை ^[18]

முகம்மது பின் துக்ளக்கின் கீழ் இருந்த துக்ளக் வம்சம் 1335–42ல் தில்லியை மையமாகக் கொண்ட பஞ்சத்தின் போது ஆட்சி புரிந்து வந்தது. இந்த பஞ்சத்தின் போது தில்லியில் பட்டினி கிடந்தவர்களுக்கு சுல்தானகம் எந்த நிவாரணமும் அளிக்கவில்லை. ^[21] தக்காணத்தில்காலனித்துவத்திற்கு முந்தைய பஞ்சங்களில் 1460 சோலாப்பூர் பஞ்சமும், 1520 மற்றும் 1629 இல் தொடங்கிய பஞ்சங்களும் அடங்கும். சோலாப்பூர் பஞ்சமும் தக்காணத்தின் வடக்கு மற்றும் தெற்கு பகுதிகளில் அழிவை ஏற்படுத்தியதாகக் கூறப்படுகிறது. ^[22] தக்காணப் பஞ்சம் இந்தியாவின் வரலாற்றில் மிகப் பெரிய ஒன்றாகும். ^[23] 1631 ஆம் ஆண்டின் முதல் 10 மாதங்களில் குசராத்தில் 3 மில்லியன் மக்களும், தக்காணத்தில் ஒரு மில்லியன் மக்களும் அழிந்ததாக மதிப்பிடப்பட்டுள்ளது. இறுதியில் பஞ்சம் ஏழைகளை மட்டுமல்ல, பணக்காரர்களையும் கொன்றது. ^[23] 1655, 1682 மற்றும் 1884 ஆம் ஆண்டுகளில் அதிகமான பஞ்சங்கள் தக்காணத்தைத் தாக்கின. 1702-1704 இல் ஏற்பட்ட மற்றொரு பஞ்சம் இரண்டு மில்லியனுக்கும் அதிகமான மக்களைக் கொன்றது. ^[23] பகுப்பாய்வு ஆவணங்களுக்காக போதுமான அளவு பாதுகாக்கப்பட்டுள்ள உள்ளூர் ஆவணங்களின்படி தக்காணத்தில் மிகப் பழமையான பஞ்சம் 1791-92 ஆம் ஆண்டின் மண்டையோடு பஞ்சம் ஆகும். ^[22] ஆட்சியாளரான இரண்டாம் பேஷ்வா சவாய் மாதவராவ் நிவாரணம் வழங்கினார். தானியங்களை ஏற்றுமதி செய்வதற்கும், அரிசி இறக்குமதி செய்வதற்கும் வங்காளத்திலிருந்து ^[24] தனியார் வர்த்தகம் வழியாக அதிக அளவில் அரிசி இறக்குமதி செய்வதில், ^[22] கட்டுப்பாடுகளை விதிப்பது போன்ற வடிவத்தில் உடவினார். இருப்பினும் இருக்கும் சான்றுகள் பெரும்பாலும் முகலாய காலத்தில் 'நிவாரண முயற்சிகளின் உண்மையான செயல்திறனை' கண்டறிவதற்கு மிகக் குறைவு. ^[5]

பிரித்தானிய ஆட்சி தொகு

பெங்களூரில் பஞ்ச நிவாரணத்திற்காக காத்திருக்கும் மக்கள். இல்லஸ்ட்ரேட்டட் லண்டன் செய்தியிலிருந்து, (20 அக்டோபர் 1877)

18 மற்றும் 19 ஆம் நூற்றாண்டுகளின் பிற்பகுதியில் கடுமையான பஞ்சம் அதிகரித்தது. ^{[fn 2]} 24 பெரிய பஞ்சங்களில் 1850 முதல் 1899 வரை மில்லியன் கணக்கானவர்கள் இறந்தனர்; வேறு 50 ஆண்டு காலத்தை விட இது அதிகம்.^[26] பிரித்தானிய இந்தியாவில் இந்த பஞ்சங்கள் நாட்டின் நீண்டகால மக்கள்தொகை வளர்ச்சியில் குறிப்பிடத்தக்க தாக்கத்தை ஏற்படுத்தும் அளவுக்கு மோசமாக இருந்தன. குறிப்பாக 1871-1921 க்கு இடையிலான அரை நூற்றாண்டில். ^[27] முதலாவது, 1770 ஆம் ஆண்டின் வங்காளப் பஞ்சம், பிராந்தியத்தின் மக்கள்தொகையில் கிட்டத்தட்ட மூன்றில் ஒரு பகுதியினரின் உயிரைப் பறித்ததாக மதிப்பிடப்பட்டுள்ளது- அதாவது சுமார் 10 மில்லியன் மக்கள். ^[28] சமீபத்திய மதிப்பீடுகள் இந்த எண்ணிக்கை 2 மில்லியனுக்கு நெருக்கமாக இருப்பதாகக் கூறினாலும் ^[29] பஞ்சத்தின் தாக்கம் 1770–71இல் வங்காளத்திலிருந்தத பிரித்தானிய கிழக்கிந்திய நிறுவனத்தின் வருவாய் £174,300 ஆகக் குறைந்தது. இதன் விளைவாக கிழக்கிந்திய நிறுவனத்தின் பங்கு விலை கடுமையாக சரிந்தது. £60,000 மில்லியன் டாலர் வருடாந்திர இராணுவ வரவு செலவுத் திட்டத்திற்கு நிதியளிப்பதற்காக நிறுவனம் இங்கிலாந்து வங்கியிடமிருந்து 1 மில்லியன் கடனைப் பெற வேண்டிய கட்டாயம் ஏற்பட்டது. ^[30] ^[31]^{[fn 3]} 1901 பஞ்ச ஆணையம் பன்னிரண்டு பஞ்சங்களைக் கண்டறிந்தது 1765 மற்றும் 1858 க்கு இடையில் நான்கு "கடுமையான பற்றாக்குறைகள்" நிகழ்ந்தன.^[33]

ஆராய்ச்சியாளர் பிரையன் முர்டன் கூறுகையில், ஆங்கிலேயர்களின் வருகைக்குப் பிறகு பஞ்சங்கள் பதிவு செய்யப்பட்டன. ஆனால் 1880களின் இந்திய பஞ்சக் குறியீடுகளை நிறுவுவதற்கு முன்பு, பஞ்சத்தின் காரணங்கள் குறித்து ஒரு கலாச்சார சார்பு உள்ளது. ஏனெனில் அவை "ஒரு சில ஆங்கிலேயர்களின் பார்வையை பிரதிபலிக்கின்றன . " ^[16] இருப்பினும், இந்த ஆதாரங்களில் வானிலை மற்றும் பயிர் நிலைகள் குறித்த துல்லியமான பதிவுகள் உள்ளன. புளோரன்ஸ் நைட்டிங்கேல் 1870களில் மற்றும் அதற்கு அப்பால் தொடர்ச்சியான வெளியீடுகள் மூலம் இந்தியாவின் பஞ்சங்களைப் பற்றி பிரித்தானிய குடிமக்களுக்கு கல்வி கற்பதற்கான முயற்சிகளை மேற்கொண்டார். ^[34] காலனித்துவத்திற்கு முந்தைய இந்தியாவில் ஒவ்வொரு நாற்பது ஆண்டுகளுக்கும் ஒரு முறை தென்னிந்தியாவில் பெரிய பஞ்சங்கள் இருந்திருக்கலாம் என்பதையும், 12 ஆம் நூற்றாண்டிற்குப் பிறகு அதிர்வெண் அதிகமாக இருந்திருக்கலாம் என்பதையும் சான்றுகள் கூறுகின்றன. இந்த பஞ்சங்கள் இன்னும் 18 மற்றும் 19 ஆம் நூற்றாண்டுகளில் பிரித்தானிய ஆட்சியின் கீழ் ஏற்பட்ட பஞ்சங்களை அணுகவில்லை. ^[16]

அறிவார்ந்த கருத்துக்கள் தொகு

ஒரு குறிப்பிட்ட புவியியல் பகுதியில் உணவு பற்றாக்குறையால் பிரித்தானிய இந்தியாவில் பஞ்சம் ஏற்படவில்லை என்று புளோரன்ஸ் நைட்டிங்கேல் சுட்டிக்காட்டினார். அவை அதற்கு பதிலாக போதிய உணவுப் போக்குவரத்தால் ஏற்பட்டன. இது அரசியல் மற்றும் சமூக அமைப்பு இல்லாததால் ஏற்பட்டது. ^[35]

நைட்டிங்கேல் இரண்டு வகையான பஞ்சங்களை அடையாளம் கண்டுள்ளார்: ஒன்று தானியப் பஞ்சம் மற்றொன்று "பண பஞ்சம்". விவசாயிகளிடமிருந்து நில உரிமையாளரிடம் பணம் சென்றது. இதனால் விவசாயிகளுக்கு உணவு வாங்குவது சாத்தியமில்லை. பொதுப்பணித் திட்டங்கள் மற்றும் வேலைகள் மூலம் உணவு உற்பத்தியாளர்களுக்கு கிடைக்க வேண்டிய பணம் அதற்கு பதிலாக மற்ற பயன்பாடுகளுக்கு திருப்பி விடப்பட்டது. ^[35] 1878-80ல் ஆப்கானித்தானில் பிரித்தானிய இராணுவ முயற்சிக்கு பணம் செலுத்துவது போன்ற நடவடிக்கைகளுக்கு பஞ்சத்தை எதிர்த்துப் போராடுவதற்குத் தேவையான பணம் திருப்பி விடப்படுவதாக நைட்டிங்கேல் சுட்டிக்காட்டினார். ^[35]

பொருளாதாரத்தில் நோபல் பரிசு வென்ற அமர்த்தியா சென், பிரித்தானிய சகாப்தத்தில் பஞ்சம் உணவு பற்றாக்குறையால் ஏற்படவில்லை எனவும், ஆனால் உணவு விநியோகத்தில் ஏற்றத்தாழ்வுகள் காரணமாக இருப்பதைக் கண்டறிந்தார். அவர் சமத்துவமின்மையை பிரித்தானிய பேரரசின் ஜனநாயக விரோத இயல்புடன் இணைக்கிறார் .

காரணங்கள் தொகு

1876-78 பெரும் பஞ்சத்தில் பாதிக்கப்பட்டவர்கள்

சென்னை மாகாணத்தின் பெல்லாரியில் நிவாரணப் பரவலைக் காட்டும் 1877 ஆம் ஆண்டு சென்னை பஞ்சத்தின் சமகால அச்சு. இல்லஸ்ட்ரேட்டட் லண்டன் செய்தியிலிருந்து

பஞ்சமானது, சீரற்ற மழை மற்றும் பிரித்தானிய பொருளாதார மற்றும் நிர்வாகக் கொள்கைகள் இரண்டின் விளைவாக ஏற்பட்டதாகும். ^[36] ^[37] ^[38] காலனித்துவ கொள்கைகளில் அதிகப்படியான -வாடகை, போருக்கான வரி, சுதந்திர வர்த்தக கொள்கைகள், ஏற்றுமதி விவசாயத்தின் விரிவாக்கம் மற்றும் விவசாய முதலீட்டை புறக்கணித்தல் ஆகியவை அடங்கும். ^[39] ^[40] அபினி, நெல், கோதுமை, கருநீலம், சணல் மற்றும் பருத்தி ஆகியவற்றின் இந்திய ஏற்றுமதிகள் பிரித்தானிய இராச்சியத்தின் பொருளாதாரத்தின் முக்கிய அங்கமாக இருந்தன, முக்கிய வெளிநாட்டு நாணயத்தை உருவாக்கின. முதன்மையாக சீனாவிலிருந்து, மற்றும் பிரித்தானிய தானிய சந்தையில் குறைந்த விலையை உறுதிப்படுத்தின. ^[41] ^[42] மைக் டேவிஸின் கூற்றுப்படி, ஏற்றுமதி பயிர்கள் மில்லியன் கணக்கான ஏக்கர்களை இடம்பெயர்ந்தன. அவை உள்நாட்டு வாழ்வாதாரத்திற்காக பயன்படுத்தப்படலாம், மேலும் உணவு நெருக்கடிகளுக்கு இந்தியர்களின் பாதிப்பை அதிகரித்தன. ^[41] மற்றவர்கள் பஞ்சத்திற்கு ஏற்றுமதிகள் ஒரு முக்கிய காரணம் என்று வாதிடுகின்றனர். ஓரளவு சிறியதாக இருந்தாலும் வர்த்தகம் இந்தியாவின் உணவு நுகர்வு மீது ஒரு நிலையான தாக்கத்தை ஏற்படுத்தியது.^[43]

இது போன்ற ஒரு பஞ்சம், 1866-67 ஆம் ஆண்டின் ஒடிசா பஞ்சம், பின்னர் சென்னை மாகாணம் வழியாக ஐதராபாத்து மற்றும் மைசூர் வரை பரவியது. ^[44] 1866 ஆம் ஆண்டின் பஞ்சம் ஒடிசா வரலாற்றில் ஒரு கடுமையான மற்றும் பயங்கரமான நிகழ்வாகும். இதில் மக்கள் தொகையில் மூன்றில் ஒரு பகுதியினர் இறந்தனர். ^[45] பஞ்சம் 1,553 அனாதைகளை விட்டுச்சென்றது. இதில் சிறுவர்களுக்கு 17 வயது மற்றும் பெண்கள் 16 வயது வரை மாதத்திற்கு 3 ரூபாய் பெற வழிவகுத்தது. ^[46] இதே போன்ற மேற்கு கங்கைப் பகுதி, ராஜஸ்தான், மத்திய இந்தியா (1868–70), வங்காளம் மற்றும் கிழக்கு இந்தியா (1873–1874), தக்காணம் (1876–78), மற்றும் மீண்டும் கங்கைப் பகுதி, சென்னை, ஐதராபாத், மைசூர் மற்றும் மும்பை (1876-1878) போன்ற பகுதிகளிலும் பஞ்சங்கள் தோன்றியது. ^[44] 1876–78 ஆம் ஆண்டின் பஞ்சம், 1876–78 ஆம் ஆண்டின் "பெரும் பஞ்சம்" என்றும் அழைக்கப்படுகிறது. இதனால் விவசாய தொழிலாளர்கள் மற்றும் கைவினைஞர்கள் தென்னிந்தியாவிலிருந்து பிரித்தானிய வெப்பமண்டல காலனிகளுக்கு பெருமளவில் இடம்பெயர்ந்தனர். அங்கு அவர்கள் தோட்டங்களில் ஒப்பந்த தொழிலாளர்களாக பணியாற்றினர். ^[47]^[48] 1871 மற்றும் 1881 ஆம் ஆண்டுகளில் பிரித்தானிய இந்தியாவின் முதல் மற்றும் இரண்டாவது மக்கள் தொகை கணக்கெடுப்புகளுக்கு இடையே மும்பை மற்றும் சென்னை மாகாணங்களில் வழக்கமான மக்கள் தொகை வளர்ச்சியை ஈடுசெய்த பெரிய இறப்பு எண்ணிக்கை சுமார் 10.3 மில்லியன் ஆகும். ^[49]

ஜபல்பூரில் 1896-97 இன் இந்திய பஞ்சாத்தால் பாதிக்கப்பட்டவர்கள்

1860 மற்றும் 1877 க்கு இடையிலான தொடர்ச்சியான பஞ்சங்களால் ஏற்பட்ட பெரிய அளவிலான உயிர் இழப்பு அரசியல் சர்ச்சை மற்றும் விவாதத்திற்கு காரணமாக இருந்தது, இது இந்திய பஞ்ச ஆணையம் உருவாக்க வழிவகுத்தது. இந்த ஆணையம் பின்னர் இந்திய பஞ்சக் குறியீட்டின் வரைவு பதிப்பைக் கொண்டு வந்தது. ^[50] எவ்வாறாயினும், இது 1876-78 ஆம் ஆண்டின் பெரும் பஞ்சமாகும், இது விசாரணைகளின் நேரடி காரணமும், இந்திய பஞ்சக் குறியீட்டை நிறுவ வழிவகுத்த ஒரு செயல்முறையின் தொடக்கமும் ஆகும். ^[51] அடுத்த பெரிய பஞ்சம் 1896-97 இந்திய பஞ்சம். இந்த பஞ்சம் சென்னை மாகாணத்தில் வறட்சிக்கு முன்னதாக இருந்தபோதிலும், தானிய வர்த்தகத்தில் தலையிடாமைக் கொள்கை என்ற அரசாங்கத்தின் கொள்கையால் இது மிகவும் கடுமையானது. ^[52] எடுத்துக்காட்டாக, சென்னை மாகாணத்தில் மிக மோசமான பஞ்சத்தால் பாதிக்கப்பட்ட இரண்டு பகுதிகளான கஞ்சாம் மற்றும் விசாகப்பட்டினம் மாவட்டங்கள் பஞ்சம் முழுவதும் தானியங்களை தொடர்ந்து ஏற்றுமதி செய்தன. ^[52] இந்த பஞ்சங்கள் பொதுவாக அரையாப்பு பிளேக்கு மற்றும் இன்ஃபுளுவென்சா போன்ற பல்வேறு தொற்று நோய்களை பரவவிட்டன. அவை ஏற்கனவே பட்டினியால் பலவீனமடைந்த மக்களை தாக்கி கொன்றன. ^[53]

இருப்புப்பாதை போக்குவர்த்தின் தாக்கம் தொகு

1870களில் இந்திய வரலாற்றில் ஏற்பட்ட மிக மோசமான பஞ்சங்களுக்கு முன்னதாக இருப்புப்பாதைகளின் வலையமைப்பு

1870களின் பஞ்சத்தின் போது பசியுடன் இருந்த மில்லியன் கணக்கான மக்களுக்கு உணவு வழங்கத் தவறியது போதிய இருப்புப்பாதை உள்கட்டமைப்பு இல்லாதது மற்றும் தொடருந்து மற்றும் தந்தி மூலம் உலக சந்தையில் தானியங்களை இணைத்தல் ஆகிய இரண்டும் எனக் குற்றம் சாட்டப்பட்டுள்ளது. டேவிஸ் ^[54] குறிப்பிடுகையில், "பஞ்சத்திற்கு எதிரான நிறுவன பாதுகாப்புகள் என்று பாராட்டப்பட்ட புதிதாக கட்டப்பட்ட இருப்புப்பாதைகள், வணிகர்களால் வறட்சியால் பாதிக்கப்பட்ட மாவட்டங்களில் இருந்து மத்திய கிடங்குகளுக்கு பதுக்கல் (அத்துடன் கலகக்காரர்களிடமிருந்து பாதுகாப்பு) தானிய சரக்குகளை அனுப்ப பயன்படுத்தப்பட்டன" மற்றும் விலைகள் அதிகரிப்பதை ஒருங்கிணைக்க தந்திகள் உதவியது. இதனால் "உணவு விலைகள் புறம்போக்கு தொழிலாளர்கள், இடம்பெயர்ந்த நெசவாளர்கள், பங்குதாரர்கள் மற்றும் ஏழை விவசாயிகள் ஆகியோரை அடையமுடியாது." இருப்புப்பாதை போக்குவரத்தால் உருவாக்கப்பட்ட பெரிய சந்தை ஏழை விவசாயிகளை தங்கள் இருப்பு தானியங்களை விற்க ஊக்குவிப்பதாக பிரித்தானிய நிர்வாக எந்திரத்தின் உறுப்பினர்களும் கவலை தெரிவித்தனர். ^[55]

எவ்வாறாயினும், உணவு உபரி பகுதிகளிலிருந்து பஞ்சத்தால் பாதிக்கப்பட்டவர்களுக்கு தானியங்களை வழங்குவதில் இருப்புப்பாதை போக்குவரத்து முக்கிய பங்கு வகித்தது. 1880 பஞ்சக் குறியீடுகள் இரயில்வேயின் மறுசீரமைப்பு மற்றும் பாரிய விரிவாக்கத்தை வலியுறுத்தியது. தற்போதுள்ள துறைமுகத்தை மையமாகக் கொண்ட அமைப்புக்கு மாறாக உள்-இந்திய பாதைகளுக்கு முக்கியத்துவம் அளித்தது. பஞ்சத்தால் பாதிக்கப்பட்ட பகுதிகளுக்கு உணவு சென்று சேருவதை அனுமதிக்க இந்த புதிய இணைப்புகள் தற்போதுள்ள வலையமைப்பை விரிவுபடுத்தின. ^[56]

1943 வங்காளப் பஞ்சம் தொகு

1943 வங்காள பஞ்சத்தின் போது பட்டினியால் இறந்த ஒரு குழந்தை

1943 ஆம் ஆண்டின் வங்காளப் பஞ்சம் அந்த ஆண்டின் சூலை மற்றும் நவம்பர் மாதங்களுக்கு இடையில் உச்சத்தை எட்டியது. மேலும் 1945 ஆம் ஆண்டின் தொடக்கத்தில் பஞ்சத்தின் மோசமான நிலையை அடைந்தது. ^[57] பஞ்ச இறப்பு புள்ளிவிவரங்கள் நம்பமுடியாதவை. மேலும் இது இரண்டு மில்லியன் பேர் வரை இறந்ததாக மதிப்பிடப்பட்டுள்ளது.^[58] சப்பானியர்களுக்கு ரங்கூன் வீழ்ச்சியின் போது வங்காளத்திற்கு அரிசி வழங்கல் துண்டிக்கப்பட்டது பஞ்சத்தின் ஒரு காரணம் என்றாலும், இது இப்பகுதிக்குத் தேவையான உணவின் ஒரு பகுதியே ஆகும். ^[59] அயர்லாந்து பொருளாதார வல்லுனரும் பேராசிரியருமான கோர்மக் கிராடாவின் கூற்றுப்படி, இராணுவக் கருத்தாய்வுகளுக்கு முன்னுரிமை அளிக்கப்பட்டது. வங்காள ஏழைகள் ஆதரிக்கப்படாமல் விடப்பட்டனர். ^[60] பஞ்சாப் போன்ற உபரி பகுதிகளிலிருந்து வங்காளத்தின் பஞ்சப் பகுதிகளுக்கு உணவை அனுப்ப இந்திய அரசு முயற்சிகள் மேற்கொண்டது. ஆனால் மாகாண அரசாங்கங்கள் தானியங்களை நகர்த்துவதைத் தடுத்தன.^[61] 1948 ஆம் ஆண்டின் பஞ்ச ஆணையம் மற்றும் பொருளாதார நிபுணர் அமார்த்தியா சென் ஆகியோர் வங்காளத்தில் 1943 ஆம் ஆண்டின் பெரும்பகுதிக்கு உணவளிக்க போதுமான அரிசி இருப்பதைக் கண்டறிந்தனர். பணவீக்கத்தினால் பஞ்சம் ஏற்பட்டதாக சென் கூறினார். பணவீக்கத்தால் பயனடைபவர்கள் அதிகமாக சாப்பிடுவதோடு, மீதமுள்ள மக்களுக்கு குறைவாகவும் விடுகிறார்கள் ^[62] எவ்வாறாயினும், இந்த ஆய்வுகள் மதிப்பீடுகளில் ஏற்படக்கூடிய தவறான தன்மை அல்லது அரிசி மீது பூஞ்சை நோயின் தாக்கம் ஆகியவற்றைக் கணக்கிடவில்லை. ^[62] 1943 ஆம் ஆண்டு வங்காள பஞ்ச காலத்தில் பிரித்தானிய அரசாங்கம் பஞ்சக் குறியீடுகளை அமல்படுத்தவில்லை என்று டி வால் கூறுகிறார். ஏனெனில் அவை உணவு பற்றாக்குறையை கண்டறிய தவறிவிட்டன. ^[63] 1943 ஆம் ஆண்டின் வங்காள பஞ்சம் இந்தியாவின் கடைசி பேரழிவு பஞ்சமாகும். மேலும் இது 1981 ஆம் ஆண்டின் சென்னின் உன்னதமான படைப்புகளான "வறுமை மற்றும் பஞ்சங்கள்: உரிமை மற்றும் பற்றாக்குறை பற்றிய ஒரு கட்டுரை" என்ற தலைப்பில் பஞ்சத்தின் வரலாற்று வரலாற்றில் ஒரு சிறப்பு இடத்தைப் பிடித்துள்ளது. ^[64]

இந்தியக் குடியரசு தொகு

1943 ஆம் ஆண்டு வங்காளப் பஞ்சத்திலிருந்து, பஞ்சங்களின் எண்ணிக்கை குறைந்து வருகின்றன. அவை மட்டுப்படுத்தப்பட்ட விளைவுகளையே கொண்டுள்ளன. மேலும் அவை குறுகிய கால அளவையேக் கோண்டுள்ளன.. சுதந்திரத்திற்குப் பிறகு பஞ்சங்கள் வீழ்ச்சியடைதல் அல்லது காணாமல் போதல் போன்ற ஒரு போக்கை ஒரு ஜனநாயக ஆட்சி முறையும், பத்திரிக்கைகளும் ஒரு காரணம் என்று சென் கூறுகிறார். ^[65] பின்னர் 1984, 1988 மற்றும் 1998 ஆம் ஆண்டின் பஞ்ச அச்சுறுத்தல்கள் இந்திய அரசாங்கத்தால் வெற்றிகரமாக அடக்கப்பட்டன. 1943 முதல் இந்தியாவில் பெரிய பஞ்சம் இல்லை. ^[66] 1947 இல் இந்திய சுதந்திரம் பயிர்களுக்கு சேதம் விளைவிப்பதையோ அல்லது மழை பற்றாக்குறையோ நிறுத்தவில்லை. இதனால், பஞ்ச அச்சுறுத்தல் நீங்கவில்லை. 1967, 1973, 1979 மற்றும் 1987 ஆம் ஆண்டுகளில் பிகார், மகாராட்டிரா, மேற்கு வங்காளம் மற்றும் குசராத்தில் இந்தியா பலத்த பஞ்ச அச்சுறுத்தல்களை எதிர்கொண்டது. இருப்பினும் இவை அரசாங்கத்தின் தலையீட்டால் பஞ்சமாக மாறவில்லை. ^[67]

உள்ளூர் நம்பிக்கைகள் தொகு

மகாபாரதக் காலத்திலிருந்தே, இந்தியாவின் பல பிராந்தியங்களில் உள்ள மக்கள் எலிகளின் இனப்பெருக்கத்தையும் பஞ்சத்தையும் மூங்கில் பூக்கும் தன்மையுடன் தொடர்புபடுத்தியுள்ளனர். ^[68] வடகிழக்கு மாநிலமான மிசோரத்தில் மூங்கில் ஒரு ஆதிக்கம் செலுத்தும் இனமாக உள்ளது. இது மூங்கில் பூக்கும் சுழற்சியின் நிகழ்வை அனுபவிக்கிறது. பின்னர் மூங்கிலின் அழிவு ஏற்படுகிறது ^[69] மூங்கில் செடிகள் தங்கள் வாழ்க்கைச் சுழற்சியில் ஒரு முறை பெரிய பூக்களுக்கு ஆளாகின்றன. அவை 7 முதல் 120 ஆண்டுகள் வரை எங்கும் நிகழலாம். ^[70] ஒரு பொதுவான உள்ளூர் நம்பிக்கை மற்றும் அவதானிப்பு என்னவென்றால், மூங்கில் பூப்பதைத் தொடர்ந்து எலிகள், பஞ்சம் மற்றும் மக்கள் மத்தியில் அமைதியின்மை அதிகரிக்கும். இது மௌடம் என்று அழைக்கப்படுகிறது. ^[70] இந்திய குடியரசில் இதுபோன்ற முதல் நிகழ்வு 1958 ஆம் ஆண்டில் உள்ளூர் மிசோரம் மாவட்ட அமைப்பு அசாம் அரசாங்கத்திற்கு வரவிருக்கும் பஞ்சம் குறித்து எச்சரித்தபோது, அது விஞ்ஞானப்பூர்வமானது அல்ல என்ற அடிப்படையில் அரசாங்கம் நிராகரித்தது. ^[68] எனவே, 1961 இல் இப்பகுதியில் ஒரு பஞ்சம் ஏற்பட்டது. ^[68]

மூங்கில் பூப்பதும் மூங்கிலின் அழிவும் எதிர்காலத்தில் மீண்டும் நிகழும் என்ற அறிக்கைக்குப் பின்னர் 2001 ஆம் ஆண்டில் இந்திய அரசு பிராந்திய உணவு பற்றாக்குறையை நிவர்த்தி செய்வதற்கான அவசர திட்டத்தில் பணியாற்றத் தொடங்கியது. ^[71] வனத்துறை சிறப்புச் செயலாளர் கே. டி. ஆர் ஜெயக்குமாரின் கூற்றுப்படி, பஞ்சம் மற்றும் மூங்கில் பூப்பது ஆகியவற்றுக்கு இடையிலான உறவு, பழங்குடி உள்ளூர் மக்களால் உண்மை என்று பரவலாக நம்பப்பட்டாலும், அறிவியல் பூர்வமாக நிரூபிக்கப்படவில்லை. ^[70] இருப்பினும், ஜான் மற்றும் நட்கவுடா அத்தகைய விஞ்ஞான இணைப்பு இருப்பதாக வலுவாக உணர்கிறார்கள். மேலும் இது உள்ளூர் கட்டுக்கதையாக இருக்கக்கூடாது எனவும் எதிர்பார்க்கிறார்கள். ^[72] பூப்பதற்கும் பஞ்சத்திற்கும் இடையிலான உறவை நிரூபிக்கும் ஒரு விரிவான பொறிமுறையை அவை விவரிக்கின்றன. அவர்களைப் பொறுத்தவரை, பூச்செடிகளுக்கு அடுத்து காட்டுத் தளத்தில் மூங்கில் விதைகள் அதிக அளவில் உள்ளன. இதனால் இந்த விதைகளுக்கு உணவளிக்கும் கொறிக்கும் இனங்களான எலிகளின் இனப்பெருக்கம் அதிகரிக்கும். மாறிவரும் வானிலை மற்றும் மழை தொடங்கியவுடன், விதைகள் முளைத்து, எலிகளை உணவு தேடி நில பண்ணைகளுக்கு இடம்பெயர கட்டாயப்படுத்துகின்றன. நிலப் பண்ணைகளில், எலிகள் பயிர்கள் மற்றும் தானியங்களை சேமிக்கின்றன, இது உணவு கிடைப்பதில் சரிவை ஏற்படுத்துகிறது. ^[73] 2001 ஆம் ஆண்டில், உள்ளூர் நிர்வாகம் கொல்லப்படும் ஒவ்வொரு 100 எலிகளுக்கும் உள்ளூர் கிராமவாசிகளுக்கு $2.50க்கு சமமான தொகையை வழங்குவதன் மூலம் வரவிருக்கும் பஞ்சத்தைத் தடுக்க முயன்றது. ^[74] மூங்கில் நாட்டின் முன்னணி அதிகாரிகளில் ஒருவரான தில்லி பல்கலைக்கழகத்தின் தாவரவியலாளர் எச். ஒய் மோகன் ராம், இந்த நுட்பங்களை இயற்கை மீறிய செயல் என்று கருதினார். இந்த பயிர்கள் எலிகளால் நுகரப்படாததால், மூங்கில் பூக்கும் காலங்களில் இஞ்சி மற்றும் மஞ்சள் போன்ற பல்வேறு வகையான பயிர்களை பயிரிட உள்ளூர் விவசாயிகளுக்கு கற்றுக்கொடுப்பதே பிரச்சினையை தீர்க்க ஒரு சிறந்த வழியாகும் என்று அவர் பரிந்துரைத்தார். ^[75]

பிகார் வறட்சி தொகு

1966-7 ஆம் ஆண்டின் பிகார் வறட்சி ஒரு சிறிய வறட்சியாக இருந்தது. முந்தைய பஞ்சங்களுடன் ஒப்பிடும்போது பட்டினியால் மிகக் குறைவான இறப்புகளே ஏற்பட்டது. ^[9] வறட்சி தொடர்பான மோசமான சூழ்நிலைகளை எதிர்கொள்ள இந்திய அரசாங்கத்தின் திறனை வறட்சி நிரூபித்தது. ^[10] பிகார் வறட்சியில் பட்டினியால் உத்தியோகபூர்வமாக இறந்தவர்களின் எண்ணிக்கை 2353 ஆகும். இதில் பாதி பிகார் மாநிலத்தில் நிகழ்ந்தது. ^[76] பிகார் வறட்சியில் பஞ்சத்தால் குழந்தை இறப்பவர்களின் எண்ணிக்கையில் குறிப்பிடத்தக்க அதிகரிப்பு எதுவும் காணப்படவில்லை. ^[27]

1966-67 பிகார் வறட்சி விவசாயக் கொள்கையில் மேலும் மாற்றங்களுக்கு உத்வேகம் அளித்தது. இதன் விளைவாக பசுமைப் புரட்சி ஏற்பட்டது.^[77]

1972 மகாராட்டிரா வறட்சி தொகு

1972இல் இந்தியாவில் ஏற்பட்ட கடுமையான வறட்சியால் பட்டினியால் பாதிக்கப்பட்ட ஒரு குழந்தை

1970களின் முற்பகுதியில் பல ஆண்டுகளாக நல்ல மழைக்காலம் மற்றும் ஒரு நல்ல பயிர் அறுவடைக்குப் பிறகு, இந்தியா உணவை ஏற்றுமதி செய்வதையும் தன்னிறைவு பெறுவதையும் கருத்தில் கொண்டது. முன்னதாக 1963 ஆம் ஆண்டில், மகாராட்டிரா மாநில அரசு தொடர்ந்து விவசாய நிலைமைகளைக் கவனித்து வருவதாகவும், ஏதேனும் பற்றாக்குறை கண்டறியப்பட்டவுடன் நிவாரண நடவடிக்கைகள் எடுக்கப்படுவதாகவும் வலியுறுத்தியது. இதன் அடிப்படையில், இந்தச் சூழலில் பஞ்சம் என்ற சொல் இப்போது வழக்கற்றுப் போய்விட்டது என்று வலியுறுத்தி, அரசாங்கம் "1963 ஆம் ஆண்டின் பஞ்ச சட்டத்தில் 'பஞ்சம்' என்ற சொல்லை நீக்கி சட்டம் நிறைவேற்றியது. ^[78] 1972 ஆம் ஆண்டில் 25 மில்லியன் மக்களுக்கு உதவி தேவைப்பட்டபோது அவர்களால் வறட்சியை முன்கூட்டியே பார்க்க முடியவில்லை. மகாராஷ்டிரா அரசு மேற்கொண்ட நிவாரண நடவடிக்கைகளில் வேலைவாய்ப்பு, மரம் வளர்ப்பு, மண் பாதுகாப்பு, கால்வாய்கள் அகலப்படுத்துதல் மற்றும் செயற்கை நீர்நிலைகளை உருவாக்குதல் போன்ற உற்பத்தி பணிகளை உருவாக்குவதை நோக்கமாகக் கொண்ட திட்டங்களும் அடங்கும். பொது விநியோக முறை நியாய விலைக் கடைகள் மூலம் உணவை விநியோகித்தது. பட்டினியால் இறப்புகள் எதுவும் பதிவாகவில்லை. ^[79] மகாராட்டிர சமுதாயத்தின் தாழ்த்தப்பட்ட பிரிவினருக்கு பெரிய அளவிலான வேலைவாய்ப்பு அளிக்கப்பட்டது. இது மகாராட்டிராவுக்கு கணிசமான அளவு உணவை ஈர்த்தது. ^[80] பிகார் மற்றும் மகாராட்டிரா பஞ்சங்களில் பற்றாக்குறை கையேடுகளை அமல்படுத்துவது கடுமையான உணவு பற்றாக்குறையால் ஏற்படும் இறப்புகளைத் தடுத்தது. பிகாரில் நிவாரணத் திட்டம் மோசமாக இருந்தபோதிலும், திரெஸ் மகாராட்டிராவில் உள்ளதை ஒரு 'மாதிரித் திட்டம்' என்று அழைக்கிறார். அரசாங்கத்தால் தொடங்கப்பட்ட நிவாரணப் பணிகள் மகாராட்டிராவில் வறட்சியின் உச்சத்தில் 5 மில்லியனுக்கும் அதிகமான மக்களை வேலைக்கு அமர்த்த உதவியது. ^[81]

மகாராட்டிரா வறட்சியில் 0 மரணங்கள் என்ற அளவில் இருந்தன. இது பிரித்தானிய ஆட்சியின் போது போலல்லாமல் பஞ்சம் தடுப்புக் கொள்கைகளை வெற்றிகரமாக செய்வதற்காக அறியப்பட்டது.^[82]

மேற்கு வங்க வறட்சி தொகு

மேற்கு வங்கத்தில் 1979-80 வரையிலான வறட்சி அடுத்த பெரிய வறட்சியாக இருந்தது. மேலும் உணவு உற்பத்தியில் 13.5 மில்லியன் டன் உணவு தானியங்களின் பற்றாக்குறையுடன் 17% சரிவை ஏற்படுத்தியது. சேமிக்கப்பட்ட உணவுப் பங்குகள் அரசாங்கத்தால் அந்நியப்படுத்தப்பட்டன. உணவு தானியங்களின் நிகர இறக்குமதி இல்லை. இந்தியாவுக்கு வெளியே வறட்சி ஒப்பீட்டளவில் தெரியவில்லை. ^[83] மகாராட்டிரா மற்றும் மேற்கு வங்க வறட்சிகளிலிருந்து கற்றுக்கொண்ட பாடங்கள் பாலைவன மேம்பாட்டுத் திட்டத்திற்கும் வறட்சி பாதிப்பு பகுதி திட்டத்திற்கும் வழிவகுத்தன. இந்த திட்டங்களின் நோக்கம் சுற்றுச்சூழல் நட்பு நில பயன்பாட்டு நடைமுறைகளைப் பயன்படுத்துவதன் மூலமும், தண்ணீரைப் பாதுகாப்பதன் மூலமும் வறட்சியின் எதிர்மறையான விளைவுகளை குறைப்பதாகும். கிராமப்புற உள்கட்டமைப்பை மேம்படுத்துதல், நீர்ப்பாசனத்தை கூடுதல் பகுதிகளுக்கு விரிவுபடுத்துதல், விவசாயத்தை பல்வகைப்படுத்துதல் போன்ற முக்கிய திட்டங்களும் தொடங்கப்பட்டன. 1987 வறட்சியின் படிப்பினைகள் வேலைவாய்ப்பு உருவாக்கம், நீர்நிலை திட்டமிடல் மற்றும் சுற்றுச்சூழல் ரீதியாக ஒருங்கிணைந்த வளர்ச்சி ஆகியவற்றின் தேவையை வெளிச்சத்திற்கு கொண்டு வந்தன. ^[77]

2013 மகாராட்டிரா வறட்சி தொகு

மார்ச் 2013 இல், மத்திய வேளாண் அமைச்சகத்தின் கூற்றுப்படி, மகாராட்டிராவில் 11,801 க்கும் மேற்பட்ட கிராமங்கள் 2013 வறட்சியால் பாதிக்கப்பட்டுள்ளதாக அறிவிக்கப்பட்டன.^[84] 1972 ல் மகாராட்டிராவில் ஏற்பட்ட வறட்சி மட்டுமே இன்றுவரை இரண்டாவது மோசமான வறட்சியாகக் கருதப்படுகிறது.^[85]

பிற சிக்கல்கள் தொகு

பெரிய அளவில் ஊட்டச்சத்து குறைபாட்டால் ஏற்படும் மரணங்கள் இந்தியா முழுவதும் நவீன காலங்களில் தொடர்கின்றன. உதாரணமாக, மகாராட்டிராவில் மட்டும், 2009 ஆம் ஆண்டில் லேசான அல்லது கடுமையான ஊட்டச்சத்துக் குறைபாடு காரணமாக சுமார் 45,000 குழந்தை பருவ இறப்புகள் ஏற்பட்டதாக டைம்ஸ் ஆப் இந்தியா தெரிவித்துள்ளது. ^[86] 2010 ஆம் ஆண்டில் அதே பத்திரிக்கையின் மற்றொறு அறிக்கை, இந்தியாவில் குழந்தை பருவ இறப்புகளில் 50% ஊட்டச்சத்துக் குறைபாடே காரணம் என்று கூறியுள்ளது. ^[87]

வளர்ந்து வரும் ஏற்றுமதி விலைகள், புவி வெப்பமடைதலால் இமயமலைப் பனிப்பாறைகள் உருகுவது, மழையின் மாற்றங்கள் மற்றும் வெப்பநிலை ஆகியவை இந்தியாவைப் பாதிக்கும் பிரச்சினைகள் ஆகும். விவசாய உற்பத்தி மக்கள் தொகை வளர்ச்சி விகிதத்திற்கு மேல் இருக்கவில்லை என்றால், சுதந்திரத்திற்கு முந்தைய பஞ்ச நாட்கள் திரும்புவதற்கான சாத்தியக்கூறுகள் உள்ளன என்பதற்கான அறிகுறிகள் உள்ளன. சமூக ஆர்வலர் வந்தனா சிவா மற்றும் ஆராய்ச்சியாளர் டான் பானிக் போன்ற பல்வேறு தரப்பு மக்கள், 1947 இல் இந்திய சுதந்திரத்திற்குப் பிறகு பஞ்சம் மற்றும் அதன் விளைவாக பெரிய அளவில் உயிர் இழப்புக்கள் இல்லை என்பதை ஒப்புக்கொள்கிறார்கள். ^{[fn 4]} எவ்வாறாயினும், பஞ்சங்கள் மீண்டும் வருகின்றன என்றும் அரசாங்கத்தின் செயலற்ற தன்மை மூன்று அல்லது நான்கு ஆண்டுகளில் ஆப்பிரிக்காவின் கொம்பு பகுதிகளில் காணப்படும் அளவை எட்டும் என்றும் வந்தனா சிவா 2002 இல் எச்சரித்தார்.^[88]

மேலும் காண்க தொகு

குறிப்புகள் தொகு

↑ "பஞ்சத்தைத் தடுக்கும் இந்தியாவின் மிகப் பெரிய 'வெற்றிக் கதை' 1972-73ல், மிகவும் கடுமையான வறட்சி நாட்டின் பெரும் பகுதிகளைத் தாக்கியது. மிகவும் பாதிக்கப்பட்ட மாநிலம் மகாராட்டிரா ... " ^[11]
↑ "பதினெட்டாம் நூற்றாண்டின் முற்பகுதியில் இந்தியா முழுவதும் ஓரளவிற்கு பாதிக்கப்பட்டிருந்தாலும், பதினெட்டாம் மற்றும் பத்தொன்பதாம் நூற்றாண்டின் பிற்பகுதியில் நாட்டின் பஞ்ச காலங்கள் இருந்தன."^[25]
↑ நிறுவனம் பரவலாக இரத்தத்தை உறுஞ்சாளர்களின் தொகுப்பாகக் கருதப்பட்டது; ஐக்கிய இராச்சியத்தின் விக் என்ற அரசியல் கட்சியின் தலைவர் இராக்கிங்ஹாம் பிரபு, வங்காளத்தில் "கற்பழிப்பு மற்றும் அடக்குமுறை" குற்றவாளிகள் என்று அவர்களை அழைத்தார்.^[32]
↑ 1947 முதல் பெரிய அளவில் உயிர் இழப்பு ஏற்படவில்லை.^[88]

சான்றுகள் தொகு

↑ Swain, S (2017). "Application of SPI, EDI and PNPI using MSWEP precipitation data over Marathwada, India". IEEE International Geoscience and Remote Sensing Symposium (IGARSS) 2017: 5505–5507. doi:10.1109/IGARSS.2017.8128250. பன்னாட்டுத் தரப்புத்தக எண்:978-1-5090-4951-6.
↑ Nash 2003.
↑ Collier & Webb 2002.
↑ Davis 2000.
↑ ^5.0 ^5.1 Drèze 1991.
↑ "infrastructure-and-railroads". Archived from the original on August 10, 2019.
↑ Sourabh, Naresh Chandra; Myllyntaus, Timo (2015-07-28). "Famines in Late Nineteenth-Century India: Politics, Culture, and Environmental Justice." (in en-us). Rachel Carson Center for Environment and Society, Munich, Germany. doi:10.5282/rcc/6812. http://www.environmentandsociety.org/node/6812.
↑ Robin Burgess & Dave Donaldson. "Railroads and the Demise of Famine in Colonial India" (PDF) (in ஆங்கிலம்). p. 4.
↑ ^9.0 ^9.1 Lancaster 1990, ப. 233.
↑ ^10.0 ^10.1 Mehta 2001, ப. 43.
↑ Drèze 1991, ப. 46.
↑ ஐக்கிய நாடுகளின் உணவு மற்றும் வேளாண்மை அமைப்பு (2019). The State of Food Security and Nutrition in the World (PDF) (Report). p. 135, 140.
↑ [1]
↑ ^14.0 ^14.1 Drèze 1991, ப. 19.
↑ Drèze 1991, ப. 17.
↑ ^16.0 ^16.1 ^16.2 Currey & Hugo 1984.
↑ Keay 2001, ப. 91.
↑ ^18.0 ^18.1 ^18.2 Currey & Hugo 1984, ப. 72.
↑ Currey & Hugo 1984, ப. 73.
↑ Bombay (India : State) 1883, ப. 105.
↑ Walsh 2006, ப. 71, 292.
↑ ^22.0 ^22.1 ^22.2 Bombay (India : State) 1883.
↑ ^23.0 ^23.1 ^23.2 Attwood 2005.
↑ Bombay (India : State) 1885.
↑ Murton 2000, ப. 1412.
↑ Sourabh, Naresh Chandra; Myllyntaus, Timo (2015-07-28). "Famines in Late Nineteenth-Century India: Politics, Culture, and Environmental Justice." (in en-us). Rachel Carson Center for Environment and Society, Munich, Germany. doi:10.5282/rcc/6812. http://www.environmentandsociety.org/node/6812.
↑ ^27.0 ^27.1 Singh 2002, ப. 112.
↑ Visaria & Visaria 1983, ப. 477.
↑ Ó Gráda, Cormac (March 2015). Eating people is wrong, and other essays on famine, its past, and its future. Princeton. பக். 99. பன்னாட்டுத் தரப்புத்தக எண்:978-1-4008-6581-9. இணையக் கணினி நூலக மையம்:902724835. https://books.google.com/books?id=M2yYDwAAQBAJ&pg=PA99.
↑ James 2000, ப. 49–52.
↑ Bowen 2002, ப. 104.
↑ James 2000, ப. 51.
↑ Desai, Raychaudhuri & Kumar 1983, ப. 477.
↑ Gourlay 2003.
↑ ^35.0 ^35.1 ^35.2 Nightingale, McDonald & Vallée 2006, ப. 707.
↑ Srivastava 1968.
↑ Sen 1982.
↑ Bhatia 1985.
↑ Mander 2009.
↑ Davis 2001.
↑ ^41.0 ^41.1 Davis 2001, ப. 299–300.
↑ Wong 1998.
↑ Martin Ravallion, Trade and stabilisation: Another look at British India's controversial foodgrain exports, Explorations in Economic History, Volume 24, Issue 4, October 1987, Pages 354–370
↑ ^44.0 ^44.1 Walsh 2006, ப. 145.
↑ Samal 1990, ப. 6.
↑ Samal 1990, ப. 23.
↑ Roy 2006, ப. 362.
↑ Roy 1999, ப. 18.
↑ Roy 2006, ப. 363.
↑ Currey & Hugo 1984, ப. 91.
↑ Currey & Hugo 1984, ப. 92.
↑ ^52.0 ^52.1 Ghose 1982, ப. 380.
↑ Walsh 2006, ப. 144-145.
↑ Davis 2001, ப. 26–27.
↑ McAlpin 1979, ப. 148.
↑ McAlpin 1979, ப. 149–50.
↑ James 2000, ப. 581.
↑ Nafziger, E. Wayne (2012). Economic Development (5th ). Cambridge University Press. பக். 226. பன்னாட்டுத் தரப்புத்தக எண்:978-0-521-76548-0.
↑ Ó Gráda 2007, ப. 26.
↑ Ó Gráda 2007, ப. 12.
↑ Famine Inquiry Commission 1945a, pp. 198- 199.
↑ ^62.0 ^62.1 Ó Gráda 2007, ப. 23.
↑ Waal 1997, ப. 14.
↑ Ó Gráda 2007, ப. 20,37.
↑ Iqbal & You 2001, ப. 13.
↑ Devereux 2007, ப. 5.
↑ Drèze & Sen 1991, ப. 9.
↑ ^68.0 ^68.1 ^68.2 John & Nadgauda 2002, ப. 261.
↑ BBC 2004, ப. 1.
↑ ^70.0 ^70.1 ^70.2 Maitreyi 2010, ப. 1.
↑ Bagla 2001, ப. 1.
↑ John & Nadgauda 2002, ப. 262.
↑ John & Nadgauda 2002, ப. 261-2.
↑ Bagla 2001, ப. 2.
↑ Bagla 2001, ப. 1-2.
↑ Drèze & Sen 1991, ப. 59.
↑ ^77.0 ^77.1 Thakur et al. 2005, ப. 585.
↑ Sainath 2010, ப. 1.
↑ American Association for the Advancement of Science et al. 1989, ப. 379.
↑ Drèze 1991, ப. 89.
↑ Waal 1997, ப. 15.
↑ Climate and Food Security: Papers Presented at the International Symposium on Climate Variability and Food Security in Developing Countries. Int. Rice Res. Inst., 1989. 9 February 1987. பக். 379. பன்னாட்டுத் தரப்புத்தக எண்:978-9711042103. https://books.google.com/books?id=O2bPFK22-GYC&q=maharashtra. பார்த்த நாள்: 31 October 2014.
↑ American Association for the Advancement of Science et al. 1989, ப. 380.
↑ Mehta, Ankita (26 March 2013). "Holi 2013: Mumbai Opts for Water-Free Celebration amid Maharashtra Drought". International Business Times. http://www.ibtimes.co.in/articles/450354/20130326/holi-water-dry-mumbai-maharashtra-drought-amitabh.htm. பார்த்த நாள்: 27 March 2013.
↑ Marpakwar, Prafulla (9 March 2013). "Maharashtra faces worst drought in 40 years". தி டைம்ஸ் ஆஃப் இந்தியா. Times News Network (Mumbai) இம் மூலத்தில் இருந்து 11 மே 2013 அன்று. பரணிடப்பட்டது.. https://web.archive.org/web/20130511020535/http://articles.timesofindia.indiatimes.com/2013-03-09/india/37580300_1_marathwada-underground-water-face-shortage. பார்த்த நாள்: 27 March 2013.
↑ TNN 2010, ப. 1.
↑ Dhawan 2010, ப. 1.
↑ ^88.0 ^88.1 Massing 2003, ப. 1.

மேலும் பார்க்க தொகு

Alamgir, Mohiuddin (1980). Famine in South Asia: Political economy of mass starvation. Cambridge, MA: Oelgeschlager, Gunn and Hain. பன்னாட்டுத் தரப்புத்தக எண்:0-89946-042-9. https://archive.org/details/famineinsouthasi0000alam.
American Association for the Advancement of Science; Indian National Science Academy; International Rice Research Institute; Indian Council of Agricultural Research (1989). Climate and Food Security. International Symposium on Climate Variability and Food Security in Developing Countries, 5–9 February 1987 New Delhi, India. Manila: International Rice Research Institute. பன்னாட்டுத் தரப்புத்தக எண்:978-971-10-4210-3. https://books.google.com/books?id=IK2Ciu8Wz8kC.
Arnold, David (December 1993). "Social Crisis and Epidemic Disease in the Famines of Nineteenth-Century India". Social History of Medicine 6 (3): 385–404. doi:10.1093/shm/6.3.385. பப்மெட்:11639287.
Attwood, Donald W. (2005), "Big is ugly? How large-scale institutions prevent famines in Western India" (PDF), World Development, 33 (12): 2067–2083, doi:10.1016/j.worlddev.2005.07.009, archived from the original (PDF) on 4 November 2011
Atul, Singh (13 February 2021). "Recurrence of Famines in 19th Century: Factors responsible and Remedial measures adopted by British". Exam Degree. Archived from the original on 2021-09-22.
Bagla, Pallava (22 June 2001), India Girds for Famine Linked With Flowering of Bamboo, National Geographic News, பார்க்கப்பட்ட நாள் 28 October 2010
Balfour, Lady Beatty (1899), The History of Lord Lytton's Indian Administration, 1876 to 1880: Compiled From Letters and Official Papers, London: Longmans, OCLC 633822136
Banik, Dan (2007), Starvation and India's Democracy, London; New York: Routledge, ISBN 978-0-415-40729-8
BBC (11 October 2004). "Bamboo puts India on famine alert". BBC News. பார்க்கப்பட்ட நாள் 28 October 2010.
Bhatia, B.M (1970), India's Food Problem and Policy Since Independence, Bombay: Somaiya Publications, ISBN 9780842611633, OCLC 97029
Bhatia, B.M (1985), Famines in India: A Study in Some Aspects of the Economic History of India with Special Reference to Food Problem, Delhi: Konark Publishers, ISBN 978-81-220-0211-9
Bhattaharyya, B (1973), A History of Bangla Desh. Dacca.
Bombay (India : State) (1883), Gazetteer of the Bombay Presidency: Nasik, vol. 16, Bombay: Printed at the Govt. Central Press
Bombay (India : State) (1885), Gazetteer of the Bombay Presidency: Poona, Printed at the Government Central Press
Bose, Sudhindra (1918), Some aspects of British rule in India Monographs University of Iowa, vol. 5, The University, pp. 79–81
Bowen, H.V (2002), Revenue and Reform: The Indian Problem in British Politics 1757–1773, Cambridge: Cambridge University Press, ISBN 978-0-521-89081-6
Brass, Paul R. (February 1986). "The Political Uses of Crisis: The Bihar Famine of 1966–1967". The Journal of Asian Studies 45 (2): 245–267. doi:10.2307/2055843. பன்னாட்டுத் தர தொடர் எண்:1752-0401. https://archive.org/details/sim_journal-of-asian-studies_1986-02_45_2/page/245.
Burgess, Robin; Donaldson, Dave (September 2012). Railroads and the Demise of Famine in Colonial India (PDF) (Report).
Chaudhari, B. B (1984), Desai, Meghnad; Rudolph, Susanne Hoeber; Rudra, Ashok (eds.), Agrarian Power and Agricultural Productivity in South Asia, vol. 1, Berkeley: University of California Press, ISBN 978-0-520-05369-4, பார்க்கப்பட்ட நாள் 1 October 2010
Collier, Michael; Webb, Robert H. (2002), Webb, Robert H. (ed.), Floods, Droughts, and Climate Change, Tucson: University of Arizona Press, ISBN 978-0-8165-2250-7
Cuny, Frederick C; Hill, Richard B (1999), Famine, Conflict, and Response: a Basic Guide, West Hartford, Conn.: Kumarian Press, ISBN 978-1-56549-090-1
Currey, B; Hugo, G (1984), Famine as a Geographical Phenomenon, GeoJournal library, Boston: D. Reidel, ISBN 978-90-277-1762-7, LCCN 84009932
Datta, Rajat (2000). Society, economy, and the market: commercialization in rural Bengal, c. 1760-1800. New Delhi: Manohar Publishers & Distributors. பன்னாட்டுத் தரப்புத்தக எண்:81-7304-341-8. இணையக் கணினி நூலக மையம்:44927255.
Davis, Mike (2001), Late Victorian Holocausts: El Nino Famine and the Making of the Third World, London; New York: Verso Books, ISBN 978-1-85984-739-8
Desai, Meghnad; Raychaudhuri, Tapan; Kumar, Dharma (1983), The Cambridge Economic History of India, Volume 2, Cambridge: Cambridge University Press, ISBN 978-0-521-22802-2
Devereux, Stephen (2007), "Introduction", The New Famines: Why Famines Persist in an Era of Globalization, Routledge studies in development economics, London: Routledge, ISBN 978-0-415-36347-1, LCCN 2005032018
Dhawan, Himanshi (11 May 2010), "Malnutrition reason for 50% of child deaths", The Times of India, பார்க்கப்பட்ட நாள் 13 October 2010
Donnelly, Jim (2005). "The Irish Famine". British History in-depth. BBC. Archived from the original on 2010-12-29. பார்க்கப்பட்ட நாள் 5 October 2010.
Drèze, Jean (2010), An Interview With Jean Dreze
Drèze, Jean (1991), "Famine Prevention in India", in Drèze, Jean; Sen, Amartya (eds.), The Political Economy of Hunger: Famine prevention, Oxford: Oxford University Press US, pp. 32–33, ISBN 978-0-19-828636-3
Drèze, Jean; Sen, Amartya Kumar (1991), Hunger and Public Action, Studies in Development Economics, Oxford; New York: Clarendon Press, ISBN 978-0-19-828365-2, LCCN 89025504
Dyson, Tim (March 1991), "On the Demography of South Asian Famines: Part I, Population Studies", Population Studies, Taylor & Francis, 45 (1): 5–25, doi:10.1080/0032472031000145056, JSTOR 2174991
Dyson, Tim (2018). A Population History of India: From the First Modern People to the Present Day. Oxford University Press. பன்னாட்டுத் தரப்புத்தக எண்:978-0-19-882905-8. https://books.google.com/books?id=3TRtDwAAQBAJ.
Ertem, Özge (2015). "British Views on the Indian and Ottoman Famines: Politics, Culture, and Morality". The Imagination of Limits: Exploring Scarcity and Abundance. RCC Perspectives. 2. Munich. பக். 17–27. https://www.environmentandsociety.org/sites/default/files/2015_i2_ertem_0.pdf.
Fagan, Brian (2009). Floods, Famines, and Emperors: El Nino and the Fate of Civilizations. Basic Books. பன்னாட்டுத் தரப்புத்தக எண்:9780712664783.
Famine Inquiry Commission (May 1945) (PDF). Report on Bengal. New Delhi: Manager of Publications, Government of India Press. https://archive.org/stream/in.ernet.dli.2015.206311/2015.206311.Famine-Inquiry#page/n3/mode/2up.
FAO; IFAD; UNICEF; WFP; and WHO (2019). The State of Food Security and Nutrition in the World (PDF) (Report). Rome: ஐக்கிய நாடுகளின் உணவு மற்றும் வேளாண்மை அமைப்பு. ISBN 978-92-5-131570-5.
Ferguson, Niall (2004), Empire: The Rise and Demise of the British World Order and the Lessons for Global Power, New York: Basic Books, ISBN 978-0-465-02329-5
Fergusson, Niall (April 2003), "British Imperialsim Revised: The Costs and Benefits of Anglobalization", Development Research Institute Working Paper Series (2): 23
Fieldhouse, David (1996), "For Richer, for Poorer?", in Marshall, P. J. (ed.), The Cambridge Illustrated History of the British Empire, Cambridge: Cambridge University Press, pp. 108–146, ISBN 978-0-521-00254-7
Fiske, John (1869), "IX. The Famine of 1770 in Bengal", The Unseen World, and Other Essays, Boston: James R. Osgood, ISBN 978-0-8370-3794-3, archived from the original on 18 November 2010, பார்க்கப்பட்ட நாள் 23 September 2010
Ghose, Ajit Kumar (July 1982), "Food Supply and Starvation: A Study of Famines with Reference to the Indian Sub-Continent", Oxford Economic Papers, 34 (2): 368–389, doi:10.1093/oxfordjournals.oep.a041557, JSTOR 2662775, PMID 11620403
Gilmour, David (2007), The Ruling Caste: Imperial Lives in the Victorian Raj, New York: Macmillan, ISBN 978-0-374-53080-8
Gourlay, J (2003), Florence Nightingale and the Health of the Raj, Aldershot, Hants, England; Burlington, VT: Ashgate, ISBN 978-0-7546-3364-8, LCCN 2003045331
Grove, Richard H. (2007), "The Great El Nino of 1789–93 and its Global Consequences: Reconstructing an Extreme Climate Even in World Environmental History", The Medieval History Journal, 10 (1&2): 75–98, doi:10.1177/097194580701000203, hdl:1885/51009, S2CID 162783898
Gupta, S.P.; Stern, N.H.; Hussain, A., eds. (1995), Development patterns and institutional structures: China and India, London School of Economics and Political Science and Indian Council for Research on International Economic Relations, Allied Publishers, ISBN 978-81-7023-419-7
Heaven, Will (28 July 2010), The history of British India will serve David Cameron well – as long as he doesn't go on about it, London: The Telegraph, archived from the original on 31 July 2010, பார்க்கப்பட்ட நாள் 15 October 2010
Imperial Gazetteer of India vol. III (1907), "Chapter X: Famine", The Indian Empire, Economic, Published under the authority of His Majesty's Secretary of State for India in Council, Oxford at the Clarendon Press. Pp. xxx, 1 map, 552., pp. 475–502
Iqbal, F; You, J.I (2001), "Ideas of Justice", Democracy, Market Economics, and Development: an Asian Perspective, Other World Bank Bks, Washington, D.C: World Bank, pp. 9–24, ISBN 978-0-8213-4862-8, LCCN 01017950
James, Lawrence (2000), Raj: The Making and Unmaking of British India, St. Martin's Press, ISBN 978-0-312-26382-9
John, C. K; Nadgauda, R. S (10 February 2002), Bamboo flowering and famine (PDF), vol. 82, Current Science, பார்க்கப்பட்ட நாள் 28 October 2010
Johnson, Robert (2003), British Imperialism: Histories and Controversies, Houndmills, Basingstoke, Hampshire; New York: Palgrave Macmillan, ISBN 978-0-333-94725-8
Katakam, Anupama (2005), The Roots of a Tragedy, Chennai, India: Frontline, archived from the original on 8 November 2012, பார்க்கப்பட்ட நாள் 5 October 2010
Kaw, Mushtaq A. (1996), Famines in Kashmir, 1586–1819: The policy of the Mughal and Afghan rulers, vol. 33, Indian Economic Social & History Review
Keay, John (2001), India: a History, New York: Grove Press, ISBN 978-0-8021-3797-5
Koomar, Roy Basanta (1920), The Labour Revolt in India, New York: Friends of Freedom for India, pp. 13–14
Lancaster, H.O (1990), Expectations of life: a study in the demography, statistics, and history of world mortality, Springer-Verlag, ISBN 978-0-387-97105-6
Maharatna, A (1996), The demography of famines: an Indian historical perspective, Oxford University Press, ISBN 978-0-19-563711-3
Maitreyi, M.L. Melly (20 April 2010), "Gregarious bamboo flowering triggers famine fears", தி இந்து, Chennai, India, archived from the original on 25 April 2010, பார்க்கப்பட்ட நாள் 28 October 2010
Mander, Harsh (13 September 2009), "Barefoot: Colonial Legacy of Famine Codes", The Hindu, Chennai, India, பார்க்கப்பட்ட நாள் 3 October 2010
Mantena, Karuna (May–August 2010). "The Crisis of Liberal Imperialism" (PDF). Histoire@Politique. Politique, culture, société. No. 11. பார்க்கப்பட்ட நாள் 2022-09-22.
Marpakwar, Prafulla (9 March 2013). "Maharashtra faces worst drought in 40 years". தி டைம்ஸ் ஆஃப் இந்தியா (Mumbai) இம் மூலத்தில் இருந்து 11 மே 2013 அன்று. பரணிடப்பட்டது.. https://web.archive.org/web/20130511020535/http://articles.timesofindia.indiatimes.com/2013-03-09/india/37580300_1_marathwada-underground-water-face-shortage.
Massing, Michael (1 March 2003), "Does Democracy Avert Famine?", The New York Times, பார்க்கப்பட்ட நாள் 27 September 2010
McAlpin, Michelle Burge (1979), Dearth, Famine, and Risk: The Changing Impact of Crop Failures in Western India, 1870–1920, vol. 39, The Journal of Economic History, pp. 143–157
Mehta, Ankita (26 March 2013). "Holi 2013: Mumbai Opts for Water-Free Celebration amid Maharashtra Drought". International Business Times. http://www.ibtimes.co.in/articles/450354/20130326/holi-water-dry-mumbai-maharashtra-drought-amitabh.htm.
Mehta, S.M (2001), Population Challenge And Family Welfare, Anmol Publications Pvt. Ltd, ISBN 978-81-261-0969-2
Murton, Brian (2000), "VI.4: Famine", The Cambridge World History of Food, vol. 2, Cambridge; New York, pp. 1411–27, OCLC 44541840{{citation}}: CS1 maint: location missing publisher (link)
Nafziger, E. Wayne (2012). Economic Development (5th ). Cambridge University Press. பன்னாட்டுத் தரப்புத்தக எண்:978-0-521-76548-0.
Nash, J. Madeleine (2003), El Niño: Unlocking the Secrets of the Master Weather-Maker, New York; London: Warner Books, ISBN 978-0-446-67992-3^{[தொடர்பிழந்த இணைப்பு]}
National Bank for Agriculture and Rural Development (2009), NABARD Profile (PDF), archived from the original (PDF) on 12 June 2010, பார்க்கப்பட்ட நாள் 28 October 2010
Nightingale, Florence; McDonald, Lynn; Vallée, Gérard (2006), Florence Nightingale on Health in India, Waterloo, Ont: Wilfrid Laurier University Press, ISBN 978-0-88920-468-3
Nobelprize.org (1998), The Sveriges Riksbank Prize in Economic Sciences in Memory of Alfred Nobel 1998, பார்க்கப்பட்ட நாள் 20 September 2010
Ó Gráda, Cormac (March 2007), "Making Famine History", Journal of Economic Literature, XLV: 5–38, doi:10.1257/jel.45.1.5, hdl:10197/492, S2CID 54763671
Ó Gráda, Cormac (2009), Famine: A Short History, Princeton: Princeton University Press, ISBN 978-0-691-12237-3, பார்க்கப்பட்ட நாள் 5 October 2010
Ó Gráda, Cormac (2015). Eating people is wrong, and other essays on famine, its past, and its future. Princeton. பன்னாட்டுத் தரப்புத்தக எண்:978-1-4008-6581-9. இணையக் கணினி நூலக மையம்:902724835. https://books.google.com/books?id=M2yYDwAAQBAJ.
Portillo, Michael (2008-01-14). "Listen to The Bengal Famine". open2.net. BBC. Archived from the original on 2010-10-14. பார்க்கப்பட்ட நாள் 21 September 2010.
Prabhu, Nagesh (4 July 2007), "It is silver jubilee year for NABARD", தி இந்து, Chennai, India, archived from the original on 19 November 2007, பார்க்கப்பட்ட நாள் 27 October 2010
Rai, Lajpat (1917), England's Debt to India: A Historical Narrative of Britain's Fiscal Policy in India, New York: B. W. Huebsch, pp. 263–281
Ravallion, Martin (October 1987). "Trade and stabilization: Another look at British India's controversial foodgrain exports". Explorations in Economic History 24 (4): 354–370. doi:10.1016/0014-4983(87)90019-2.
Roy, Tirthankar (1999), Traditional industry in the economy of colonial India, Cambridge University Press, ISBN 978-0-521-65012-0, LCCN 98044110
Roy, Tirthankar (2006), The Economic History of India, 1857–1947, ISBN 978-0-19-568430-8
Roy, Tirthankar (2007), "A delayed revolution: environment and agrarian change in India", Oxford Review of Economic Policy, 23 (2): 239–250, doi:10.1093/oxrep/grm011
Sainath, P (14 November 2007), "Maharashtra: 'graveyard of farmers'", தி இந்து, Chennai, India, archived from the original on 16 November 2007, பார்க்கப்பட்ட நாள் 5 October 2010
Sainath, P (31 January 2008), "17,060 farm suicides in one year", தி இந்து, Chennai, India, archived from the original on 1 February 2008, பார்க்கப்பட்ட நாள் 5 October 2010
Sainath, P (27 August 2010), "Food security – by definition", The Hindu, Chennai, India, பார்க்கப்பட்ட நாள் 5 October 2010
Samal, J.K (1990), Economic history of Orissa, 1866–1912, Mittal Publications, ISBN 978-81-7099-218-9, LCCN 90905009
Schama, Simon (2003), A history of Britain: The British wars 1603–1776, vol. 2, BBC, ISBN 978-0-563-48718-0
Sen, Amartya (1982), Poverty and Famines: An Essay on Entitlements and Deprivation, Oxford, Clarendon Press
Sen, Amartya (1983), Poverty and Famines: An Essay on Entitlement and Deprivation, Oxford University Press, ISBN 9780198284635
Sen, Amartya (2009), The idea of justice, Harvard University Press, pp. 338–343, ISBN 978-0-674-03613-0
Singh, N. (2002), Population And Poverty, Mittal, ISBN 978-81-7099-848-8
Singla, R. K; Khanna, O. P; Grover, M. L; Jain, T. R (2004), Industrial Sociology, Economics \& Management, VK Publications, ISBN 978-81-88597-77-2
Somashekher, Kumar Naveen (2004), Money Bank. Inter. Trade \& Public Fin, Anmol Publications Pvt. Ltd, ISBN 978-81-261-1723-9
Sourabh, Naresh Chandra; Myllyntaus, Timo (2015-07-28). "Famines in Late Nineteenth-Century India: Politics, Culture, and Environmental Justice" (in en-us). Rachel Carson Center for Environment and Society, Munich, Germany. doi:10.5282/rcc/6812. http://www.environmentandsociety.org/node/6812.
Srivastava, H.C (1968), The History of Indian Famines from 1858–1918, Sri Ram Mehra and Co., Agra
Swain, S; Patel, P; Nandi, S (2017). "Application of SPI, EDI and PNPI using MSWEP precipitation data over Marathwada, India". IEEE International Geoscience and Remote Sensing Symposium (IGARSS) 2017: 5505–5507. doi:10.1109/IGARSS.2017.8128250. பன்னாட்டுத் தரப்புத்தக எண்:978-1-5090-4951-6.
Swaminathan, M. S (15 August 2007), "The crisis of Indian agriculture", The Hindu, archived from the original on 12 August 2010, பார்க்கப்பட்ட நாள் 3 October 2010{{citation}}: CS1 maint: unfit URL (link)
Thakur, Baleshwar; Sinha, V.N.P; Prasad, M; Pratap, Rana (2005), Thakur, Baleshwar (ed.), Urban and regional development in India: essays in honour of Prof. L.N. Ram, Concept Publishing Company, ISBN 978-81-8069-199-7, பார்க்கப்பட்ட நாள் 5 October 2010
TNN (11 May 2010), "45000 child malnutrition deaths every yr in Maharashtra", The Times of India, archived from the original on 28 April 2010, பார்க்கப்பட்ட நாள் 13 October 2010
Visaria, Leela; Visaria, Pravin (1983), "Chapter V: Population (1757–1947)", in Kumar, Dharma; Desai, Meghnad (eds.), The Cambridge economic history of India, vol. 2, Cambridge: Cambridge University Press, pp. 463–532, ISBN 978-0-521-22802-2
Waal, Alexander De (1997), African Rights (Organization) and International African Institute (ed.), Famine crimes: politics \& the disaster relief industry in Africa, African Rights \& the International African Institute, ISBN 978-0-253-21158-3, LCCN 97029463
Walsh, Judith E (2006), A brief history of India, Facts on File, ISBN 978-0-8160-5658-3, LCCN 2005001892
Wong, J.W. (1998), Deadly dreams: Opium, imperialism, and the Arrow War (1856–1860) in China, Cambridge: Cambridge University Press, ISBN 978-0-521-55255-4

மேலும் படிக்க தொகு

Blix, Gunnar; Svensk näringsforskning, Stiftelsen (1971), Famine: A symposium dealing with nutrition and relief operations in times of disaster, vol. 9, Sweden: Almqvist & Wiksell
Brewis, Georgina. "'Fill Full the Mouth of Famine': Voluntary Action in Famine Relief in India 1896–1901," Modern Asian Studies, (July 2010) 44#4 pp 887–918
Brown, Lester Russell; Eckholm, Erik P (1974), By bread alone, vol. 864, Praeger, ISBN 978-0-275-63640-1
CBC News (30 August 2010), The world's worst natural disasters, பார்க்கப்பட்ட நாள் 25 September 2010
Chaudhuri, B. B (2008), Peasant history of late pre-colonial and colonial India, vol. 8, Pearson Education India, ISBN 978-81-317-1688-5
Dutt, R. Palme (2006), India Today (1940), Read Books, ISBN 978-1-4067-9846-3
Dutt, Romesh C (1901), Indian Famines, Their Causes and Prevention, London, P.S. King
Dutt, Romesh C (1900), Economic History of India, ISBN 978-81-85418-01-8
Dutt, Romesh C (2001), The Economic History of India under early British Rule, Routledge, ISBN 978-0-415-24493-0
Dutt, Romesh C (2005), Open Letters to Lord Curzon on Famines and Land Assessments in India, Adamant Media Corporation, Elibron Classics Series, ISBN 978-1-4021-5115-6
Edgerton-Tarpley, Kathryn (2008), Tears from iron: cultural responses to famine in 19th-century China, vol. 15, University of California Press, ISBN 978-0-520-25302-5, பார்க்கப்பட்ட நாள் 5 October 2010
Ferguson, Niall (2003), British Imperialism Revised: The Costs and Benefits of 'Anglobalization (PDF), archived from the original (PDF) on 2 February 2010, பார்க்கப்பட்ட நாள் 21 September 2010
Irish Famine Curriculum Committee (1998), The Great Irish Famine, archived from the original on 20 பிப்ரவரி 2020, பார்க்கப்பட்ட நாள் 21 September 2010 {{citation}}: Check date values in: |archive-date= (help)
Lochan, Meeta; Lochan, Rajiv (2006), Farmers suicide: facts and possible policy interventions (PDF), Pune: Yashwantrao Chavan Academy of Development Administration, archived from the original (PDF) on 21 August 2010, பார்க்கப்பட்ட நாள் 5 October 2010
Mishra, Vimal (2019). "Drought and Famine in India, 1870–2016". Geophysical Research Letters 46 (4): 2075–2083. doi:10.1029/2018GL081477. Bibcode: 2019GeoRL..46.2075M.
Nelson, Dean (9 September 2010), "Winston Churchill blamed for 1m deaths in India famine", த டெயிலி டெலிகிராப், London, archived from the original on 12 January 2022, பார்க்கப்பட்ட நாள் 5 October 2010
Ravallion, Martin (1996), Famines and economics, World Bank, Policy Research Dept., Poverty and Human Resources Division, CiteSeerX 10.1.1.18.1618
Ray, James Arthur; Sivertsen, Linda (2008), Harmonic Wealth: The Secret of Attracting the Life You Want, Hyperion, ISBN 978-1-4013-2264-9
Ritschel, Dan (1996), The Irish Famine: Interpretive & Historiographical Issues, Department of History, மேரிலன்ட் பல்கலைக்கழகம் (காலேஜ் பார்க்), archived from the original on 22 August 2009, பார்க்கப்பட்ட நாள் 5 October 2010
Ross, David (2002), Ireland: History of a Nation, New Lanark: Geddes & Grosset, ISBN 978-1-84205-164-1
Rubin, Olivier (2008), The Malawi 2002 Famine – Destitution, Democracy and Donors, vol. 17, Nordic Journal of African Studies, pp. 47–65
Rubin, Olivier (2009), "The Merits of Democracy in Famine Protection – Fact or Fallacy?", European Journal of Development Research, 21 (5): 699–717, doi:10.1057/ejdr.2009.37, ISSN 0957-8811, S2CID 144820469
Sami, Leela. "Starvation, Disease and Death: Explaining Famine Mortality in Madras 1876–1878," Social History of Medicine, (December 2011) 24#3 pp 700–719
Scrimshaw, Nevin S. (1987), Food protection in the Americas, National Academies
Sharma, Sanjay (2001), Famine, Philanthropy, and the Colonial State: North India in the early Nineteenth Century, Delhi: ஒக்ஸ்போர்ட் பல்கலைக்கழகப் பதிப்பகம், ISBN 978-0-19-565386-1
Thapar, Romila (1973), Asoka and the decline of the Mauryas (2nd ed.), Oxford University Press, ISBN 0-19-560379-6
"Food-availability decline", Encyclopædia Britannica, 2010, பார்க்கப்பட்ட நாள் 1 October 2010

வெளி இணைப்புகள் தொகு

[12] "பஞ்சத்தைத் தடுக்கும் இந்தியாவின் மிகப் பெரிய 'வெற்றிக் கதை' 1972-73ல், மிகவும் கடுமையான வறட்சி நாட்டின் பெரும் பகுதிகளைத் தாக்கியது. மிகவும் பாதிக்கப்பட்ட மாநிலம் மகாராட்டிரா ... " ^[11]

[27] "பதினெட்டாம் நூற்றாண்டின் முற்பகுதியில் இந்தியா முழுவதும் ஓரளவிற்கு பாதிக்கப்பட்டிருந்தாலும், பதினெட்டாம் மற்றும் பத்தொன்பதாம் நூற்றாண்டின் பிற்பகுதியில் நாட்டின் பஞ்ச காலங்கள் இருந்தன."^[25]

[35] நிறுவனம் பரவலாக இரத்தத்தை உறுஞ்சாளர்களின் தொகுப்பாகக் கருதப்பட்டது; ஐக்கிய இராச்சியத்தின் விக் என்ற அரசியல் கட்சியின் தலைவர் இராக்கிங்ஹாம் பிரபு, வங்காளத்தில் "கற்பழிப்பு மற்றும் அடக்குமுறை" குற்றவாளிகள் என்று அவர்களை அழைத்தார்.^[32]

[92] 1947 முதல் பெரிய அளவில் உயிர் இழப்பு ஏற்படவில்லை.^[88]

[IGARSS2017-1] Swain, S (2017). "Application of SPI, EDI and PNPI using MSWEP precipitation data over Marathwada, India". IEEE International Geoscience and Remote Sensing Symposium (IGARSS) 2017: 5505–5507. doi:10.1109/IGARSS.2017.8128250. பன்னாட்டுத் தரப்புத்தக எண்:978-1-5090-4951-6.

[FOOTNOTENash2003-2] Nash 2003.

[FOOTNOTECollierWebb2002-3] Collier & Webb 2002.

[FOOTNOTEDavis2000-4] Davis 2000.

[FOOTNOTEDrèze1991-5] 5.0 ^5.1 Drèze 1991.

[6] "infrastructure-and-railroads". Archived from the original on August 10, 2019.

[7] Sourabh, Naresh Chandra; Myllyntaus, Timo (2015-07-28). "Famines in Late Nineteenth-Century India: Politics, Culture, and Environmental Justice." (in en-us). Rachel Carson Center for Environment and Society, Munich, Germany. doi:10.5282/rcc/6812. http://www.environmentandsociety.org/node/6812.

[Robin_Burgess_&_Dave_Donaldson_4-8] Robin Burgess & Dave Donaldson. "Railroads and the Demise of Famine in Colonial India" (PDF) (in ஆங்கிலம்). p. 4.

[FOOTNOTELancaster1990233-9] 9.0 ^9.1 Lancaster 1990, ப. 233.

[FOOTNOTEMehta200143-10] 10.0 ^10.1 Mehta 2001, ப. 43.

[FOOTNOTEDrèze199146-11] Drèze 1991, ப. 46.

[fao-sofi-2018-13] ஐக்கிய நாடுகளின் உணவு மற்றும் வேளாண்மை அமைப்பு (2019). The State of Food Security and Nutrition in the World (PDF) (Report). p. 135, 140.

[14] [1]

[FOOTNOTEDrèze199119-15] 14.0 ^14.1 Drèze 1991, ப. 19.

[FOOTNOTEDrèze199117-16] Drèze 1991, ப. 17.

[FOOTNOTECurreyHugo1984-17] 16.0 ^16.1 ^16.2 Currey & Hugo 1984.

[FOOTNOTEKeay200191-18] Keay 2001, ப. 91.

[FOOTNOTECurreyHugo198472-19] 18.0 ^18.1 ^18.2 Currey & Hugo 1984, ப. 72.

[FOOTNOTECurreyHugo198473-20] Currey & Hugo 1984, ப. 73.

[FOOTNOTEBombay_(India_:_State)1883105-21] Bombay (India : State) 1883, ப. 105.

[FOOTNOTEWalsh200671,_292-22] Walsh 2006, ப. 71, 292.

[FOOTNOTEBombay_(India_:_State)1883-23] 22.0 ^22.1 ^22.2 Bombay (India : State) 1883.

[FOOTNOTEAttwood2005-24] 23.0 ^23.1 ^23.2 Attwood 2005.

[FOOTNOTEBombay_(India_:_State)1885-25] Bombay (India : State) 1885.

[FOOTNOTEMurton20001412-26] Murton 2000, ப. 1412.

[28] Sourabh, Naresh Chandra; Myllyntaus, Timo (2015-07-28). "Famines in Late Nineteenth-Century India: Politics, Culture, and Environmental Justice." (in en-us). Rachel Carson Center for Environment and Society, Munich, Germany. doi:10.5282/rcc/6812. http://www.environmentandsociety.org/node/6812.

[FOOTNOTESingh2002112-29] 27.0 ^27.1 Singh 2002, ப. 112.

[FOOTNOTEVisariaVisaria1983477-30] Visaria & Visaria 1983, ப. 477.

[Grada-31] Ó Gráda, Cormac (March 2015). Eating people is wrong, and other essays on famine, its past, and its future. Princeton. பக். 99. பன்னாட்டுத் தரப்புத்தக எண்:978-1-4008-6581-9. இணையக் கணினி நூலக மையம்:902724835. https://books.google.com/books?id=M2yYDwAAQBAJ&pg=PA99.

[FOOTNOTEJames200049–52-32] James 2000, ப. 49–52.

[FOOTNOTEBowen2002104-33] Bowen 2002, ப. 104.

[FOOTNOTEJames200051-34] James 2000, ப. 51.

[FOOTNOTEDesaiRaychaudhuriKumar1983477-36] Desai, Raychaudhuri & Kumar 1983, ப. 477.

[FOOTNOTEGourlay2003-37] Gourlay 2003.

[FOOTNOTENightingaleMcDonaldVallée2006707-38] 35.0 ^35.1 ^35.2 Nightingale, McDonald & Vallée 2006, ப. 707.

[FOOTNOTESrivastava1968-39] Srivastava 1968.

[FOOTNOTESen1982-40] Sen 1982.

[FOOTNOTEBhatia1985-41] Bhatia 1985.

[FOOTNOTEMander2009-42] Mander 2009.

[FOOTNOTEDavis2001-43] Davis 2001.

[FOOTNOTEDavis2001299–300-44] 41.0 ^41.1 Davis 2001, ப. 299–300.

[FOOTNOTEWong1998-45] Wong 1998.

[46] Martin Ravallion, Trade and stabilisation: Another look at British India's controversial foodgrain exports, Explorations in Economic History, Volume 24, Issue 4, October 1987, Pages 354–370

[FOOTNOTEWalsh2006145-47] 44.0 ^44.1 Walsh 2006, ப. 145.

[FOOTNOTESamal19906-48] Samal 1990, ப. 6.

[FOOTNOTESamal199023-49] Samal 1990, ப. 23.

[FOOTNOTERoy2006362-50] Roy 2006, ப. 362.

[FOOTNOTERoy199918-51] Roy 1999, ப. 18.

[FOOTNOTERoy2006363-52] Roy 2006, ப. 363.

[FOOTNOTECurreyHugo198491-53] Currey & Hugo 1984, ப. 91.

[FOOTNOTECurreyHugo198492-54] Currey & Hugo 1984, ப. 92.

[FOOTNOTEGhose1982380-55] 52.0 ^52.1 Ghose 1982, ப. 380.

[FOOTNOTEWalsh2006144-145-56] Walsh 2006, ப. 144-145.

[FOOTNOTEDavis200126–27-57] Davis 2001, ப. 26–27.

[FOOTNOTEMcAlpin1979148-58] McAlpin 1979, ப. 148.

[FOOTNOTEMcAlpin1979149–50-59] McAlpin 1979, ப. 149–50.

[FOOTNOTEJames2000581-60] James 2000, ப. 581.

[Nafziger-61] Nafziger, E. Wayne (2012). Economic Development (5th ). Cambridge University Press. பக். 226. பன்னாட்டுத் தரப்புத்தக எண்:978-0-521-76548-0.

[FOOTNOTEÓ_Gráda200726-62] Ó Gráda 2007, ப. 26.

[FOOTNOTEÓ_Gráda200712-63] Ó Gráda 2007, ப. 12.

[64] Famine Inquiry Commission 1945a, pp. 198- 199.

[FOOTNOTEÓ_Gráda200723-65] 62.0 ^62.1 Ó Gráda 2007, ப. 23.

[FOOTNOTEWaal199714-66] Waal 1997, ப. 14.

[FOOTNOTEÓ_Gráda200720,37-67] Ó Gráda 2007, ப. 20,37.

[FOOTNOTEIqbalYou200113-68] Iqbal & You 2001, ப. 13.

[FOOTNOTEDevereux20075-69] Devereux 2007, ப. 5.

[FOOTNOTEDrèzeSen19919-70] Drèze & Sen 1991, ப. 9.

[FOOTNOTEJohnNadgauda2002261-71] 68.0 ^68.1 ^68.2 John & Nadgauda 2002, ப. 261.

[FOOTNOTEBBC20041-72] BBC 2004, ப. 1.

[FOOTNOTEMaitreyi20101-73] 70.0 ^70.1 ^70.2 Maitreyi 2010, ப. 1.

[FOOTNOTEBagla20011-74] Bagla 2001, ப. 1.

[FOOTNOTEJohnNadgauda2002262-75] John & Nadgauda 2002, ப. 262.

[FOOTNOTEJohnNadgauda2002261-2-76] John & Nadgauda 2002, ப. 261-2.

[FOOTNOTEBagla20012-77] Bagla 2001, ப. 2.

[FOOTNOTEBagla20011-2-78] Bagla 2001, ப. 1-2.

[FOOTNOTEDrèzeSen199159-79] Drèze & Sen 1991, ப. 59.

[FOOTNOTEThakurSinhaPrasadPratap2005585-80] 77.0 ^77.1 Thakur et al. 2005, ப. 585.

[FOOTNOTESainath20101-81] Sainath 2010, ப. 1.

[FOOTNOTEAmerican_Association_for_the_Advancement_of_ScienceIndian_National_Science_AcademyInternational_Rice_Research_InstituteIndian_Council_of_Agricultural_Research1989379-82] American Association for the Advancement of Science et al. 1989, ப. 379.

[FOOTNOTEDrèze199189-83] Drèze 1991, ப. 89.

[FOOTNOTEWaal199715-84] Waal 1997, ப. 15.

[85] Climate and Food Security: Papers Presented at the International Symposium on Climate Variability and Food Security in Developing Countries. Int. Rice Res. Inst., 1989. 9 February 1987. பக். 379. பன்னாட்டுத் தரப்புத்தக எண்:978-9711042103. https://books.google.com/books?id=O2bPFK22-GYC&q=maharashtra. பார்த்த நாள்: 31 October 2014.

[FOOTNOTEAmerican_Association_for_the_Advancement_of_ScienceIndian_National_Science_AcademyInternational_Rice_Research_InstituteIndian_Council_of_Agricultural_Research1989380-86] American Association for the Advancement of Science et al. 1989, ப. 380.

[87] Mehta, Ankita (26 March 2013). "Holi 2013: Mumbai Opts for Water-Free Celebration amid Maharashtra Drought". International Business Times. http://www.ibtimes.co.in/articles/450354/20130326/holi-water-dry-mumbai-maharashtra-drought-amitabh.htm. பார்த்த நாள்: 27 March 2013.

[88] Marpakwar, Prafulla (9 March 2013). "Maharashtra faces worst drought in 40 years". தி டைம்ஸ் ஆஃப் இந்தியா. Times News Network (Mumbai) இம் மூலத்தில் இருந்து 11 மே 2013 அன்று. பரணிடப்பட்டது.. https://web.archive.org/web/20130511020535/http://articles.timesofindia.indiatimes.com/2013-03-09/india/37580300_1_marathwada-underground-water-face-shortage. பார்த்த நாள்: 27 March 2013.

[FOOTNOTETNN20101-89] TNN 2010, ப. 1.

[FOOTNOTEDhawan20101-90] Dhawan 2010, ப. 1.

[FOOTNOTEMassing20031-91] 88.0 ^88.1 Massing 2003, ப. 1.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[fn 1]

[12]

[13]

[14]

[15]

[16]

[17]

[18]

[19]

[20]

[21]

[22]

[23]

[24]

[fn 2]

[26]

[27]

[28]

[29]

[30]

[31]

[fn 3]

[33]

[34]

[35]

[36]

[37]

[38]

[39]

[40]

[41]

[42]

[43]

[44]

[45]

[46]

[47]

[48]

[49]

[50]

[51]

[52]

[53]

[54]

[55]

[56]

[57]

[58]

[59]

[60]

[61]

[62]

[63]

[64]

[65]

[66]

[67]

[68]

[69]

[70]

[71]

[72]

[73]

[74]

[75]

[76]

[77]

[78]

[79]

[80]

[81]

[82]

[83]

[84]

[85]

[86]

[87]

[fn 4]

[88]

[11]

[25]

[32]