ஈரான்

ஈரான், என்பது மேற்கு ஆசியாவில் உள்ள ஒரு நாடு ஆகும். இது அதிகாரப் பூர்வமாக ஈரான் இசுலாமியக் குடியரசு என்று அறியப்படுகிறது. இது பாரசீகம் என்றும் அறியப்படுகிறது. இதன் வடமேற்கே துருக்கியும், மேற்கே ஈராக்கும், அசர்பைஜான், ஆர்மீனியா, காசுப்பியன் கடல், மற்றும் துருக்மெனிஸ்தான் ஆகியவை வடக்கேயும், கிழக்கே ஆப்கானித்தானும், தென் கிழக்கே பாக்கித்தானும், தெற்கே ஓமான் குடா மற்றும் பாரசீக வளைகுடாவும் எல்லைகளாக அமைந்துள்ளன. இந்நாட்டின் மொத்த மக்கள் தொகையான கிட்டத்தட்ட 9 கோடி மக்களில் பெரும்பாலானோர் பாரசீக இனத்தவர்களாக உள்ளனர். இந்நாட்டின் மொத்த பரப்பளவு 1,648,195 km² (636,372 sq mi) ஆகும். மொத்த பரப்பளவு மற்றும் மக்கள் தொகையில் உலக அளவில் ஈரான் 17ஆவது இடத்தைப் பெறுகிறது. முழுவதும் ஆசியாவில் இருக்கும் நாடுகளில் இது ஆறாவது பெரிய நாடாக உள்ளது. உலகில் மிகுந்த மலைப் பாங்கான நாடுகளில் இதுவும் ஒன்றாகும். அதிகாரப் பூர்வமாக ஓர் இசுலாமியக் குடியரசான இது முசுலிம்களை பெரும்பான்மையான மக்கள் தொகையாகக் கொண்டுள்ளது. இந்நாடு ஐந்து பகுதிகளாகவும், 31 மாகாணங்களாகவும் பிரிக்கப்பட்டுள்ளது. தெகுரான் இந்நாட்டின் தேசியத் தலை நகரம், பெரிய நகரம் மற்றும் வணிக மையமாக அமைந்துள்ளது.

ஈரான் இசுலாமியக் குடியரசு جمهوری اسلامی ایران (பாரசீக மொழி) சொம்குரி-யே இசுலாமி-யே ஈரான்
கொடி சின்னம்
குறிக்கோள்: اَللَّٰهُ أَكْبَرُ அல்லாகு அக்பர் (தக்பிர்) "[எல்லாவற்றையும் விட] இறைவன் மிகப் பெரியவன்" (சட்டப்படி) استقلال، آزادی، جمهوری اسلامی எசுதெக்லல், ஆசாதி, சொம்குரி-யே இசுலாமி "விடுதலை, சுதந்திரம், இசுலாமியக் குடியரசு" (நடைமுறைப்படி)
நாட்டுப்பண்: سرود ملی جمهوری اسلامی ایران சொருத்-இ மெல்லி-யே சொம்குரி-யே இசுலாமி-யே ஈரான் "ஈரான் இசுலாமியக் குடியரசின் தேசிய கீதம்"
தலைநகரம் மற்றும் பெரிய நகரம்	தெகுரான் 35°41′N 51°25′E
ஆட்சி மொழி(கள்)	பாரசீகம்
மக்கள்	ஈரானியர்
அரசாங்கம்	ஒற்றையதிகார அதிபர்சார்பு, சமயச் சார்புடைய இசுலாமியக் குடியரசு
• அதியுயர் தலைவர்	அலி கொமெய்னி
• அதிபர்	மசூத் பெசசுகியான்
• துணை அதிபர்	மொகம்மது ரெசா ஆரிப்
சட்டமன்றம்	இசுலாமியக் கலந்தாய்வு அவை
உருவாக்கம்
• மீடியா இராச்சியம்	அண். பொ. ஊ. மு. 678
• அகாமனிசியப் பேரரசு	பொ. ஊ. மு. 550
• சபாவித்து ஈரான்	1501
• அப்சரித்து ஈரான்	1736
• அரசியலமைப்புப் புரட்சி	12 திசம்பர் 1905
• பகலவி ஈரான்	15 திசம்பர் 1925
• ஈரானியப் புரட்சி	11 பெப்பிரவரி 1979
• தற்போதைய அரசியலமைப்பு	3 திசம்பர் 1979
பரப்பு
• மொத்தம்	1,648,195 km2 (636,372 sq mi) (17ஆவது)
• நீர் (%)	1.63 (2015ஆம் ஆண்டு மதிப்பீட்டின் படி)
மக்கள் தொகை
• 2024 மதிப்பிடு	8,98,19,750 (17ஆவது)
• அடர்த்தி	55/km2 (142.4/sq mi) (132ஆவது)
மொ.உ.உ. (கொ.ஆ.ச.)	2024 மதிப்பீடு
• மொத்தம்	$1.855 டிரில்லியன் (19ஆவது)
• தலைவிகிதம்	$21,220 (78ஆவது)
மொ.உ.உ. (பெயரளவு)	2024 மதிப்பீடு
• மொத்தம்	$464.181 பில்லியன் (34ஆவது)
• தலைவிகிதம்	$5,310 (113ஆவது)
ஜினி (2022)	34.8 மத்திமம்
மமேசு (2022)	0.780 உயர் · 78ஆவது
நாணயம்	ஈரானிய ரியால் (ريال) (IRR)
நேர வலயம்	ஒ.அ.நே+3:30 (ஈரானிய சீர் நேரம்)
ஐ.எசு.ஓ 3166 குறியீடு	IR
இணையக் குறி	.ir ایران.

ஒரு நாகரிகத் தொட்டிலாக ஈரான் தொடக்க காலக் கற்காலத்தின் பிந்தைய பகுதியில் இருந்து மக்களால் குடியமரப்பட்டுள்ளது. ஈரானின் பெரும்பாலான பகுதிகள் முதன் முதலாக ஓர் அரசியல் அமைப்பாக சியாக்சரசின் கீழ் மீடியாப் பேரரசாக பொ. ஊ. மு. ஏழாம் நூற்றாண்டில் ஒன்றிணைக்கப்பட்டது. பொ. ஊ. மு. ஆறாம் நூற்றாண்டில் இது அதன் அதிக பட்ச பரப்பளவை அடைந்தது. அப்போது சைரசு அகாமனிசியப் பேரரசை அமைத்தார். பண்டைய வரலாற்றிலேயே மிகப்பெரிய பேரரசுகளில் இதுவும் ஒன்றாகும். பொ. ஊ. மு. நான்காம் நூற்றாண்டில் பேரரசர் அலெக்சாந்தர் இப்பேரரசை வென்றார். பொ. ஊ. மு. மூன்றாம் நூற்றாண்டில் ஈரானியக் கிளர்ச்சியானது பார்த்தியப் பேரரசை நிறுவியது. நாட்டை விடுதலை செய்தது. இதற்குப் பிறகு பொ. ஊ. மூன்றாம் நூற்றாண்டில் சாசானியப் பேரரசு ஆட்சிக்கு வந்தது. எழுத்து முறை, விவசாயம், நகரமயமாக்கல், சமயம் மற்றும் மைய அரசாங்கம் ஆகியவற்றில் தொடக்க கால முன்னேற்றங்கள் சிலவற்றை பண்டைய ஈரான் கண்டுள்ளது. பொ. ஊ. ஏழாம் நூற்றாண்டில் முஸ்லிம்கள் இப்பகுதியை வென்றனர். ஈரான் இசுலாமிய மயமாக்கப்படுவதற்கு இது வழி வகுத்தது. இசுலாமியப் பொற்காலத்தின் போது ஈரானிய நாகரிகத்தின் முக்கியக் காரணிகளாக செழித்து வளர்ந்த இலக்கியம், தத்துவம், கணிதம், மருத்துவம், வானியல் மற்றும் கலை ஆகியவை நிகழ்ந்தன. ஒரு தொடர்ச்சியான ஈரானிய முசுலிம் அரச மரபுகள் அரேபிய ஆட்சியை முடிவுக்குக் கொண்டு வந்தன. பாரசீக மொழிக்குப் புத்துயிர் கொடுத்தனர். 11ஆம் நூற்றாண்டிலிருந்து 14ஆம் நூற்றாண்டு வரையிலான செல்யூக் மற்றும் மங்கோலியப் படையெடுப்புகள் வரை நாட்டை ஆண்டனர்.

16ஆம் நூற்றாண்டில் ஈரானைப் பூர்வீகமாக உடைய சபாவியர் ஓர் ஒன்றிணைந்த ஈரானிய அரசை மீண்டும் நிறுவினர். தங்களது அதிகாரப்பூர்வ சமயமாக பன்னிருவர், சியா இசுலாமைக் கொண்டு வந்தனர். 18ஆம் நூற்றாண்டில் அப்சரியப் பேரரசின் ஆட்சியின் போது ஈரான் உலகிலேயே ஒரு முன்னணி சக்தியாகத் திகழ்ந்தது. எனினும், 19ஆம் நூற்றாண்டு வாக்கில் உருசியப் பேரரசுடனான சண்டைகளின் வழியாக இது குறிப்பிடத்தக்க அளவிலான நிலப்பரப்புகளை இழந்தது. தொடக்க 20ஆம் நூற்றாண்டானது பாரசீக அரசியலமைப்புப் புரட்சியைக் கண்டது. பகலவி அரசமரபு நிறுவப்பட்டது. எண்ணெய்த் தொழில் துறையை தேசியமயமாக்கும் மொகம்மது மொசத்தேக்கின் முயற்சியானது 1953ஆம் ஆண்டு ஆங்கிலேய-அமெரிக்க ஆட்சிக் கவிழ்ப்புக்கு வழி வகுத்தது. ஈரானியப் புரட்சிக்குப் பிறகு 1979ஆம் ஆண்டு முடியரசானது பதவியில் இருந்து தூக்கி எறியப்பட்டது. ரூகொல்லா கொமெய்னியால் ஈரான் இசுலாமியக் குடியரசு நிறுவப்பட்டது. அவர் நாட்டின் முதல் அதியுயர் தலைவர் ஆனார். 1980இல் ஈராக் ஈரான் மீது படையெடுத்தது. இது எட்டு ஆண்டுகள் நீடித்த ஈரான் - ஈராக் போரைத் தொடங்கி வைத்தது. இப்போர் இரு தரப்புக்கும் வெற்றி தோல்வியின்றி நடு நிலையில் முடிவடைந்தது.

ஈரான் அதிகாரப்பூர்வமாக ஓர் ஒரு முக இசுலாமியக் குடியரசாக தலைவர் ஆளும் அரசு முறைமையைக் கொண்டு நிர்வகிக்கப்படுகிறது. இறுதி அதிகாரமானது அதியுயர் தலைவரிடமே உள்ளது. தாங்களாக முடிவெடுக்கும் உரிமையைப் பிறருக்கு அளிக்காத அரசாங்க முறையாக இது உள்ளது. மனித உரிமைகள் மற்றும் குடிசார் சுதந்திரங்களை குறிப்பிடத்தக்க அளவுக்கு மீறியதற்காக இந்த அரசாங்கமானது பரவலான விமர்சனங்களை ஈர்த்துள்ளது. ஈரான் ஒரு முதன்மையான பிராந்திய சக்தியாகும். இதற்கு இது பெருமளவிலான புதை படிவ எரிமங்களைக் கையிருப்பாகக் கொண்டுள்ளதே காரணம் ஆகும். இதில் உலகின் இரண்டாவது மிகப் பெரிய இயற்கை எரிவாயு வளம், உலகின் மூன்றாவது மிகப்பெரிய நிரூபிக்கப்பட்ட எண்ணெய்க் வளங்கள், புவிசார் அரசியல் ரீதியாக இதன் முக்கியமான அமைவிடம், இராணுவச் செயலாற்றல், பண்பாட்டு மேலாதிக்கம், பிராந்தியச் செல்வாக்கு மற்றும் உலகளாவிய சியா இசுலாமின் கவனக் குவியமாக இதன் பங்கு உள்ளிட்டவை அடங்கும். ஈரானியப் பொருளாதாரமானது உலகின் 19ஆவது மிகப் பெரிய பொருளாதாரமாகக் கொள்வனவு ஆற்றல் சமநிலையின் அடிப்படையில் உள்ளது. ஐக்கிய நாடுகள் அவை, இசுலாமிய ஒத்துழைப்பு அமைப்பு, ஓப்பெக், பொருளாதார ஒத்துழைப்பு அமைப்பு, கூட்டுசேரா இயக்கம், சாங்காய் ஒத்துழைப்பு அமைப்பு மற்றும் பிரிக்ஸ் ஆகியவற்றில் செயல்பாட்டில் உள்ள மற்றும் உறுப்பினராக ஈரான் உள்ளது ஈரான் 28 அஸ் கோ உலக பாரம்பரிய களங்களுக்கு தாய்வான் உள்ளது இது உலகிலேயே பத்தாவது அதிக எண்ணிக்கையாகும் கருத்து கேட்டதா கலாச்சார பாரம்பரியம் அல்லது மனித பொக்கிஷங்கள் என்பதன் அடிப்படையில் ஐந்தாவது தரநிலையை இது பெறுகிறது.

பெயர்க் காரணம்

நக்ஸ்-இ ரோஸ்டமில் முதலாம் அர்தசிரின் (பொ. ஊ. 224–242) கல்லால் செய்யப்பட்ட புடைப்புச் சிற்பம். இதன் பொறிப்புகள் "மசுதாவை வணங்குபவரின் உருவம் இது, பிரபு அர்தசிர், ஈரானின் மன்னன்."

ஈரான் (பொருள்: "ஆரியர்களின் நிலம்") என்ற சொல் நடுக் கால பாரசீக மொழிச் சொல்லான எரான் என்பதிலிருந்து பெறப்படுகிறது. இச்சொல் முதன் முதலில் ஒரு 3ஆம் நூற்றாண்டுக் கல்வெட்டில் நக்ஸ்-இ ரோஸ்டம் என்ற இடத்தில் குறிப்பிடப்பட்டது. இதனுடன் கூடிய பார்த்தியக் கல்வெட்டானது ஆரியன் என்ற சொல்லைப் பயன்படுத்தியது. இது ஈரானியர்களைக் குறிக்கப் பயன்படுத்தப்பட்டது. எரான் மற்றும் ஆரியன் ஆகியவை பூர்வீக மக்களைக் குறிக்கப் பயன்படுத்தும் பெயர்ச் சொற்களின் மறைமுகமாகக் குறிப்பிடப்படும் பன்மை வடிவங்கள் ஆகும். இவை எர்- (நடுக் கால பாரசீகம்) மற்றும் ஆர்ய்- (பார்த்தியம்) ஆகியவற்றில் இருந்து பெறப்பட்டது. இச்சொற்களும் ஆதி ஈரானிய மொழி சொல்லான *ஆர்யா- (பொருள்: 'ஆரியன்', அதாவது ஈரானியர்கள் சார்ந்த) என்ற சொல்லிலிருந்து பெறப்பட்டது. ஆதி இந்தோ ஐரோப்பிய மொழிச் சொல்லான *ஆர்-யோ என்பதிலிருந்து பெறப்பட்ட சொல்லாக இது அங்கீகரிக்கப்பட்டுள்ளது. இதன் பொருள் '(திறமையாக) அனைவரையும் கூட்டுபவன்' என்பதாகும். ஈரானியக் கதைகளின் படி இப்பெயர் ஈராஜ் என்ற ஒரு புராண மன்னனின் பெயரில் இருந்து பெறப்படுகிறது.

ஈரான் மேற்குலகத்தால் பெர்சியா என்று குறிப்பிடப்பட்டது. கிரேக்க வரலாற்றாளர்கள் அனைத்து ஈரானையும் பெர்சிசு என்று அழைத்ததே இதற்குக் காரணம் ஆகும். பெர்சிசு என்ற சொல்லின் பொருள் 'பெர்சியர்களின் நிலம்' என்பதாகும். பெர்சியா என்பது தென்மேற்கு ஈரானில் உள்ள பாருசு மாகாணம் ஆகும். இது நாட்டின் நான்காவது மிகப் பெரிய மாகாணமாக உள்ளது. இது பார்சு என்றும் அறியப்படுகிறது. பெர்சிய ஃபார்சு (فارس) என்ற சொல்லானது முந்தைய வடிவமான பார்சு (پارس) என்பதில் இருந்து பெறப்பட்டது. அதுவும் பண்டைய பாரசீக மொழிச் சொல்லான பார்சா (பண்டைய பாரசீகம்: 𐎱𐎠𐎼𐎿) என்ற சொல்லிலிருந்து பெறப்பட்டது. ஃபார்சு மாகாணத்தின் வரலாற்று முக்கியத்துவம் காரணமாக பெர்சியா என்ற பெயரானது இந்தப் பகுதியில் இருந்து கிரேக்க மொழி வழியாக பொ. ஊ. மு. 550ஆம் ஆண்டு வாக்கில் உருவாகியது. மேற்குலகத்தினர் ஒட்டு மொத்த நாட்டையும் பெர்சியா என்றே 1935ஆம் ஆண்டு வரை அழைத்து வந்தனர். அந்நேரத்தில் ரேசா ஷா பகலவி சர்வதேச சமூகத்திடம் நாட்டின் பூர்வீக மற்றும் உண்மையான பெயரான ஈரானைப் பயன்படுத்துமாறு வேண்டுகோள் விடுத்தார்; ஈரானியர்கள் தங்களது நாட்டை ஈரான் என்று குறைந்தது பொ. ஊ. மு. 1,000ஆவது ஆண்டில் இருந்தாவது அழைத்து வருகின்றனர். தற்போது ஈரான் மற்றும் பெர்சியா ஆகிய இரு பெயர்களுமே கலாச்சார ரீதியாகப் பயன்படுத்தப்படுகின்றன. அதே நேரத்தில், ஈரான் என்ற பெயரானது அரசின் அதிகாரப்பூர்வப் பயன்பாட்டில் கட்டாயமாக்கப்பட்டு தொடர்கிறது.

ஈரானின் பெர்சிய உச்சரிப்பு fa ஆகும். ஈரானின் பொதுநலவாய ஆங்கில உச்சரிப்புகள் ஆக்சுபோர்டு ஆங்கில அகராதியில் /ɪˈrɑːn/ மற்றும் /ɪˈræn/ என்று பட்டியலிடப்பட்டுள்ளன. அதே நேரத்தில், அமெரிக்க ஆங்கில அகராதிகள் /ɪˈrɑːn, -ˈræn, aɪˈræn/ அல்லது /ɪˈræn, ɪˈrɑːn, aɪˈræn/ என்று குறிப்பிடுகின்றன. கேம்பிரிச்சு அகராதியானது பிரித்தானிய உச்சரிப்பாக /ɪˈrɑːn/ என்ற சொல்லையும், அமெரிக்க உச்சரிப்பாக /ɪˈræn/ என்ற சொல்லையும் பட்டியலிடுகிறது. வாய்ஸ் ஆஃப் அமெரிக்காவின் உச்சரிப்பானது /ɪˈrɑːn/ என்று குறிப்பிடுகிறது.

வரலாறு

முதன்மைக் கட்டுரை: ஈரானின் வரலாறு

வரலாற்றுக்கு முந்தைய காலம்

பொ. ஊ. மு. 14ஆம் நூற்றாண்டைச் சேர்ந்த சோகா சன்பில் என்பது ஓர் உலகப் பாரம்பரியக் களமாகும். இவன் சிகுரத் (படிகளையுடைய செவ்வக வடிவக் கோபுரம்) எனப்படும் ஒரு கட்டட வடிவம் ஆகும். நன்றாக எஞ்சியுள்ள படிகளையுடைய பிரமிடு போன்ற நினைவுச் சின்னம் இதுவாகும்.

தொல்லியல் பொருட்கள் ஈரானில் மனிதர்களின் நடமாட்டமானது தொடக்க காலக் கற்காலத்தின் பிந்தைய பகுதியில் இருந்தது என்பதை உறுதி செய்கிறது. சக்ரோசு பகுதியில் நியாண்டர்தால் மனிதன் பயன்படுத்திய பொருட்கள் கண்டெடுக்கப்பட்டுள்ளன. பொ. ஊ. மு. 10 முதல் 7வது ஆயிரமாண்டு வரை சக்ரோசு பகுதியைச் சுற்றி விவசாயச் சமூகங்களானவை செழித்திருந்தன. இதில் சோகா கோலன், சோகா போனுத் மற்றும் சோகா மிஷ் ஆகியவையும் அடங்கும். குழுவான மக்கள் குக்கிராமங்களை ஆக்கிரமித்திருந்த நிகழ்வானது சூசா பகுதியில் பொ. ஊ. மு. 4395 முதல் 3490 வரை காணப்பட்டது. இந்நாடு முழுவதும் பல வரலாற்றுக்கு முந்தைய களங்கள் உள்ளன. சக்ரி சுக்தே மற்றும் தொப்பே அசன்லு போன்றவையும் இதில் அடங்கும். இவை அனைத்தும் பண்டைய பண்பாடுகள் மற்றும் நாகரிகங்கள் இங்கு இருந்தன என்பதைச் சுட்டிக் காட்டுகின்றன. பொ. ஊ. மு. 34 முதல் 20ஆம் நூற்றாண்டு வரை வடமேற்கு ஈரானானது குரா-ஆராக்சசு பண்பாட்டின் ஒரு பகுதியாக இருந்தது. இப்பண்பாடானது அண்டைப் பகுதியான காக்கேசியா மற்றும் அனத்தோலியாவுக்குள்ளும் விரிவடைந்திருந்தது.

வெண்கலக் காலம் முதல் இப்பகுதியானது ஈரானிய நாகரிகத்தின் தாயகமாக உள்ளது. இதில் ஈலாம், சிரோப்து மற்றும் சயந்தேருது போன்ற நாகரிகங்கள் அடங்கும். இதில் மிக முக்கியமானதான ஈலாம் ஈரானியப் பீடபூமியானது ஓர் அரசாக மீடியாப் பேரரசால் பொ. ஊ. மு. 7ஆம் நூற்றாண்டில் ஒன்றிணைக்கப்படும் வரை தொடர்ந்து இருந்தது. சுமேரியாவில் எழுத்து முறை கண்டறியப்பட்டது மற்றும் ஈலாமில் எழுத்து முறை கண்டறியப்பட்டது ஆகியவை ஒரே காலத்தில் நடைபெற்றன. ஈலாமின் சித்திர எழுத்துக்கள் பொ. ஊ. மு. 3ஆம் ஆயிரமாண்டில் உருவாகத் தொடங்கின. செப்புக் காலத்தின் போது அண்மைக் கிழக்கின் தொடக்க கால நகரமயமாக்கலின் ஒரு பகுதியாக ஈலாம் இருந்தது. வெண்கலக் காலத்தைச் சேர்ந்த பல்வேறு வகைப்பட்ட பொருட்கள், இரும்புக் காலத்தைச் சேர்ந்த பெரும் கட்டடங்கள் ஆகியவை பிரான்சாகர் மற்றும் பிற பகுதிகளில் கடந்த 8,000 ஆண்டுகளாக மனித நாகரிகத்திற்கு ஏற்ற சூழ்நிலைகள் இருந்தன என்பதைக் காட்டுகின்றன.

பண்டைய ஈரானும், ஒன்றிணைக்கப்படுதலும்

முதன்மைக் கட்டுரைகள்: மீடியாப் பேரரசு, அகாமனிசியப் பேரரசு, செலூக்கியப் பேரரசு, பார்த்தியப் பேரரசு, மற்றும் சாசானியப் பேரரசு

தெயோசிசுவால் பொ. ஊ. மு. 678இல் ஈரானின் முதல் தலைநகரமாக எகபடனா (அமாதான்) தேர்ந்தெடுக்கப்பட்டது. இவர் மீடியா இராச்சியத்தை நிறுவியவர் ஆவார்.

பொ. ஊ. மு. 2வது ஆயிரமாண்டின் போது பண்டைய ஈரானிய மக்கள் யுரேசியப் புல்வெளியில் இருந்து வருகை புரிந்தனர். பெரிய ஈரானுக்குள் ஈரானியர்கள் சிதறிப் பரவிய போது இந்நாடானது மீடியா, பாரசீக மற்றும் பார்த்தியப் பழங்குடியினங்களால் ஆதிக்கத்திற்கு உட்பட்டிருந்தது. பொ. ஊ. மு. 10 முதல் 7ஆம் நூற்றாண்டு வரை ஈரானிய மக்கள் ஈரானுக்கு முந்தைய இராச்சியங்களுடன் இணைந்து மெசொப்பொத்தேமியாவை அடிப்படையாகக் கொண்ட அசிரியப் பேரரசின் கீழ் வந்தனர். மீடியர்கள் மற்றும் பாரசீகர்கள் பாபிலோனியாவின் ஆட்சியாளரான நெபுலேசருடன் ஒரு கூட்டணிக்குள் நுழைந்து அசிரியர்களைத் தாக்கினர். அசிரியப் பேரரசானது உள்நாட்டுப் போரால் பொ. ஊ. மு. 616 மற்றும் 605க்கு இடையில் பாழானது. மூன்று நூற்றாண்டு கால அசிரிய ஆட்சியிலிருந்து மக்களை விடுவித்தது. சக்ரோசு பகுதியில் அசிரியர்கள் தலையிட்ட நிகழ்வானது பொ. ஊ. மு. 728இல் தெயோசிசுவால் மீடியப் பழங்குடியினங்கள் ஒன்றிணைக்கப்படுவதற்குக் காரணமானது. இது மீடியா இராச்சியத்தின் அடித்தளம் ஆகும். இவர்களது தலைநகராக எகபடனா இருந்தது. ஈரானை ஓர் அரசு மற்றும் நாடாக முதல் முறையாக பொ. ஊ. மு. 728இல் ஒன்றிணைப்பதற்கு இது காரணமானது. பொ. ஊ. மு. 612 வாக்கில் மீடியர்கள் பாபிலோனியர்களுடன் இணைந்து அசிரிய அரசை ஆட்சியில் இருந்து தூக்கி எறிந்தனர். இது அரராத்து இராச்சியத்தை முடிவுக்குக் கொண்டு வந்தது.

அகாமனிசியப் பேரரசின் (550–பொ. ஊ. மு. 330) விழாக் காலத் தலைநகரான பெர்சப்பொலிஸ். இது ஓர் உலகப் பாரம்பரியக் களமாகும்.

முதலாம் டேரியஸ் மற்றும் முதலாம் செர்கஸ் ஆகியோரின் காலம் வாக்கில் அகாமனிசியப் பேரரசானது அதன் உச்ச பட்ச பரப்பளவின் போது.

பொ. ஊ. மு. 550இல் சைரசு கடைசி மீடிய மன்னனான அசுதியகேசுவைத் தோற்கடித்தார். அகாமனிசியப் பேரரசை நிறுவினார். சைரசு மற்றும் அவருக்குப் பின் வந்த மன்னர்களுக்குக் கீழான படையெடுப்புகளானவை இப்பேரரசை விரிவாக்கியது. இதில் லிடியா, பாபிலோன், பண்டைய எகிப்து, கிழக்கு ஐரோப்பாவின் பகுதிகள், மற்றும் சிந்து மற்றும் ஆமூ தாரியா ஆறுளுக்கு மேற்கே இருந்த நிலப்பரப்புகள் உள்ளிட்டவையும் வெல்லப்பட்டன. பொ. ஊ. மு. 539இல் பாரசீகப் படைகள் ஓபிசு என்ற இடத்தில் பாபிலோனியர்களைத் தோற்கடித்தன. புது பாபிலோனியப் பேரரசால் நான்கு நூற்றாண்டுகளுக்கு நீடித்ததிருந்த மெசொப்பொத்தேமியா மீதான ஆதிக்கத்தை இது முடிவுக்குக் கொண்டு வந்தது. பொ. ஊ. மு. 518இல் பெர்சப்பொலிஸானது முதலாம் டேரியஸால் கட்டப்பட்டது. அகாமனிசியப் பேரரசின் விழாக்காலத் தலைநகரம் இதுவாகும். அந்நேரத்தில் உலகிலேயே மிகப்பெரிய பேரரசாக அகாமனிசியப் பேரரசு திகழ்ந்தது. அந்நேரத்தில் உலகின் மொத்த மக்கள் தொகையில் 40%க்கும் மேற்பட்டோரை இது ஆட்சி செய்தது. மையப்படுத்தப்பட்ட நிர்வாகம், பன்முகக் கலாச்சாரம், சாலை அமைப்பு, தபால் அமைப்பு, அதிகாரப்பூர்வ மொழிகளைப் பயன்படுத்துதல், பொதுப்பணித் துறை மற்றும் பெரிய, கைதேர்ந்த இராணுவம் ஆகியவற்றையுடைய ஒரு வெற்றிகரமான மாதிரியாக இப்பேரரசு இருந்தது. பிந்தைய பேரரசுகள் இதே போன்ற அரசை அமைப்பதற்கு இது அகத் தூண்டுதலாக அமைந்தது. பொ. ஊ. மு. 334இல் பேரரசர் அலெக்சாந்தர் கடைசி அகாமனிசிய மன்னனான மூன்றாம் தாராவைத் தோற்கடித்தார். பெர்சப்பொலிஸை எரித்துத் தரைமட்டமாக்கினார். பொ. ஊ. மு. 323இல் அலெக்சாந்தரின் இறப்பிற்குப் பிறகு ஈரானானது செலூக்கியப் பேரரசின் கீழ் விழுந்தது. பல்வேறு எலனிய அரசுகளாகப் பிரிக்கப்பட்டது.

பொ. ஊ. மு. 250-247 வரை ஈரானானது செலூக்கிய ஆதிக்கத்தின் கீழ் தொடர்ந்து இருந்தது. அந்நேரத்தில் வடகிழக்கில் பார்த்தியாவின் பூர்வீக மக்களான பார்த்தியர்கள் பார்த்தியாவுக்கு விடுதலை அளித்தனர். செலூக்கியர்களுக்கு எதிராகக் கிளர்ச்சியில் ஈடுபட்டனர். பார்த்தியப் பேரரசை நிறுவினர். பார்த்தியர்கள் முதன்மையான சக்தியாக உருவாயினர். உரோமானியர்கள் மற்றும் பார்த்தியர்களுக்கு இடையிலான புவியியல் ரீதியான மிக முக்கியமான பகைமையானது தொடங்கியது. உரோமானிய-பார்த்தியப் போர்களில் இது முடிவடைந்தது. அதன் உச்சத்தில் பார்த்தியப் பேரரசானது வடக்கே தற்போதைய துருக்கியின் புறாத்து ஆற்றிலிருந்து, ஆப்கானித்தான் மற்றும் பாக்கித்தான் வரை பரவியிருந்தது. உரோமைப் பேரரசு மற்றும் சீனாவுக்கு இடையிலான பட்டுப் பாதை எனும் வணிகப் பாதையில் இது அமைந்திருந்தது. இது ஒரு வணிக மையமாக உருவானது. பார்த்தியர்கள் மேற்கு நோக்கி விரிவடைந்த போது அவர்கள் ஆர்மீனியா மற்றும் உரோமைக் குடியரசுடன் சண்டையிட்டனர்.

ஐந்து நூற்றாண்டு பார்த்திய ஆட்சிக்குப் பிறகு நடைபெற்ற உள்நாட்டுப் போரானது படையெடுப்புகளை விட அரசின் நிலைத்தன்மைக்கு மிகுந்த அச்சுறுத்தலாக விளங்கியது என நிரூபிக்கப்பட்டது. நான்காம் அர்தபனுசை பாரசீக ஆட்சியாளரான முதலாம் அர்தசிர் கொன்ற போது பார்த்திய சக்தியானது நீர்த்துப் போனது. பொ. ஊ. 224இல் முதலாம் அர்தசிர் சாசானியப் பேரரசை நிறுவினார். சாசானியர்களும், அவர்களது பரம எதிரிகளான உரோமானிய-பைசாந்தியர்களும் நான்கு நூற்றாண்டுகளுக்கு உலகின் ஆதிக்கமிக்க சக்திகளாகத் திகழ்ந்தனர். பண்டைய காலத்தின் பிந்தைய பகுதியானது ஈரானின் மிகுந்த செல்வாக்கு மிக்க காலங்களில் ஒன்றாகக் கருதப்படுகிறது. இதன் தாக்கமானது பண்டைய உரோம், ஆப்பிரிக்கா, சீனா மற்றும் இந்தியாவை அடைந்தது. ஐரோப்பா மற்றும் ஆசியாவின் நடுக்காலக் கலையில் ஒரு முக்கியமான பங்கை ஆற்றியது. நுட்பமான நிர்வாகத்தைக் கொண்டிருந்த சாசானிய ஆட்சியானது ஓர் உச்ச நிலையாகக் கருதப்படுகிறது. சரதுசத்தை முறைமைக்கு ஏற்ற மற்றும் ஒன்றிணைக்கும் சக்தியாக இது மீண்டும் உருவாக்கியது.

நடுக்கால ஈரானும், ஈரானிய இடைக்காலமும்

கொர்ரமாபாத் என்ற இடத்தில் உள்ள பலக்கோல் அப்லக் கோட்டை. இது பொ. ஊ. 240-270இல் சாசானியப் பேரரசின் ஆட்சியின் போது கட்டப்பட்டது.

தொடக்க கால முசுலிம் படையெடுப்புகளைத் தொடர்ந்து, இசுலாமியப் பண்பாடு மீதான சாசானியக் கலை, கட்டடக் கலை, இசை, இலக்கியம் மற்றும் தத்துவம் ஆகியவற்றின் தாக்கமானது, ஈரானியப் பண்பாடு, அனுபவ அறிவு மற்றும் யோசனைகளை முசுலிம் உலகத்தில் பரப்பியது. பைசாந்திய-சாசானியப் போர்கள், சாசானியப் பேரரசுக்குள்ளான சண்டைகள் ஆகியவை 7ஆம் நூற்றாண்டில் அரேபியப் படையெடுப்புக்கு அனுமதியளித்தன. இப்பேரரசானது ராசிதீன் கலீபகத்தால் தோற்கடிக்கப்பட்டது. இதற்குப் பிறகு உமையா கலீபகம், பிறகு அப்பாசியக் கலீபகம் ஆகியவை ஆட்சிக்கு வந்தன. இதைத் தொடர்ந்து இசுலாமிய மயமாக்கமானது நடைபெற்றது. ஈரானின் சரதுசப் பெரும்பான்மையினரை இலக்காக்கியது. இதில் சமய ரீதியாகத் துன்புறுத்தப்பட்டது, நூலகங்கள் மற்றும் நெருப்புக் கோயில்களின் அழிப்பு, ஒரு வரி அபராதம் மற்றும் மொழி நகர்வு ஆகியவையும் அடங்கும்.

பொ. ஊ. 821 முதல் 1090 வரையிலான ஈரானிய இடைக் காலமானது அரேபிய ஆட்சியை முடித்து வைத்தது. பாரசீக மொழி மற்றும் இசுலாமிய வடிவத்தில் தேசியப் புத்துணர்ச்சி ஆகியவற்றுக்கு இது புத்துயிர் கொடுத்தது.

பொ. ஊ. 750இல் அப்பாசியர்கள் உமயதுகளைப் பதவியிலிருந்து தூக்கி எறிந்தனர். அரேபிய மற்றும் பாரசீக முசுலிம்கள் இணைந்து ஓர் எதிர்ப்பு இராணுவத்தை உருவாக்கினர். இவர்கள் பாரசீகரான அபு முசுலிமால் ஒன்றிணைக்கப்பட்டனர். அதிகாரத்திற்கான தங்களது போராட்டத்தில் சமூகமானது பன்முகத் தன்மை கொண்டதாக மாறியது. பாரசீகர்களும், துருக்கியர்களும் அரேபியர்களை இடம் மாற்றினர். அதிகாரிகளின் ஒரு படி நிலை அமைப்பானது உருவானது. முதலில் பாரசீகர்களைக் கொண்டிருந்த, பின்னர் துருக்கியர்களைக் கொண்டிருந்த ஒரு நிர்வாகமானது உருவானது. இது அப்பாசியப் பெருமை மற்றும் அதிகாரத்தைக் குறைத்தது. இதனால் நன்மையே விளைந்தது. இரண்டு நூற்றாண்டு அரேபிய ஆட்சிக்குப் பிறகு ஈரானியப் பீடபூமியில் ஈரானிய முசுலிம் அரசமரபுகள் வீழ்ச்சியடைந்து கொண்டிருந்த அப்பாசியக் கலீபகத்தின் விளிம்பில் இருந்து தோன்றின. அரேபியர்களின் அப்பாசிய ஆட்சி மற்றும் "சன்னி புத்துயிர்ப்பு" ஆகியவற்றுக்கு இடைப்பட்ட ஒரு பகுதியாக ஈரானின் இடைக்காலம் குறிப்பிடப்படுகிறது. இதனுடன் 11ஆம் நூற்றாண்டில் செல்யூக்கியரின் வளர்ச்சியும் அடங்கும். ஈரான் மீதான அரேபிய ஆட்சியை இடைக் காலமானது முடித்து வைத்தது. ஈரானிய தேசியப் புத்துணர்ச்சியை மீண்டும் கொண்டு வந்தது. இசுலாமிய வடிவத்திலான பண்பாட்டைக் கொண்டு வந்தது. பாரசீக மொழியையும் மீட்டெடுத்தது. இக்காலத்தின் மிக முக்கியமான இலக்கியமாக பிர்தௌசியின் சா நாமா கருதப்படுகிறது. இது ஈரானின் தேசிய இதிகாசமாகக் கருதப்படுகிறது.

மலர்ச்சியுற்ற இலக்கியம், தத்துவம், கணிதம், மருத்துவம், வானியல் மற்றும் கலை ஆகியவை இசுலாமியப் பொற்காலத்தின் முக்கியமான காரணிகள் ஆயின. இந்த பொற்காலமானது 10 மற்றும் 11ஆம் நூற்றாண்டுகளில் உச்சத்தை அடைந்தது. அறிவியல் செயல்பாடுகளுக்கு முதன்மையான அரங்காக அந்நேரத்தில் ஈரான் திகழ்ந்தது. 10ஆம் நூற்றாண்டானது நடு ஆசியாவிலிருந்து ஈரானுக்குப் பெருமளவிலான துருக்கியப் பழங்குடியினங்கள் இடம் பெயர்ந்ததைக் கண்டது. துருக்கியப் பழங்குடியினத்தவர் முதன் முதலில் அப்பாசிய இராணுவத்தில் மம்லூக்குகளாக (அடிமை-போர் வீரர்கள்) முதன் முதலில் பயன்படுத்தப்பட்டனர். குறிப்பிடத்தக்க அளவுக்கு அரசியல் அதிகாரத்தைப் பெற்றனர். ஈரானின் பகுதிகள் செல்யூக் மற்றும் குவாரசமியப் பேரரசுகளால் ஆக்கிரமிக்கப்பட்டு இருந்தது. ஈரானியப் பண்பாட்டை துருக்கிய ஆட்சியாளர்கள் பின்பற்றி, புரவலர்களாகத் திகழ்ந்தது என்பது ஒரு தனித்துவமான துருக்கிய-பாரசீகப் பாரம்பரியத்தின் வளர்ச்சியாகும்.

1219 மற்றும் 1221க்கு இடையில் குவாரசமியப் பேரரசின் கீழ் மங்கோலியத் தாக்குதலால் ஈரான் பாதிப்படைந்தது. இசுதீவன் வார்து என்ற வரலாற்றாளரின் கூற்றுப் படி, "மங்கோலிய வன்முறையானது... ஈரானியப் பீடபூமியின் மொத்த மக்கள் தொகையில் முக்கால் பங்கினர் வரை கொன்றது, சாத்தியமான வகையில் 1 முதல் 1.50 கோடி மக்கள் கொல்லப்பட்டனர்.... ஈரானின் மக்கள் தொகையானது மங்கோலியருக்கு முந்தைய...அதன் நிலைகளை 20ஆம் நூற்றாண்டின் நடுப்பகுதி வரை மீண்டும் அடையவில்லை." பிறர் இது முசுலிம் வரலாற்றாளர்களின் ஒரு மிகைப்படுத்தப்பட்ட மதிப்பீடு என்கின்றனர். 1256இல் மங்கோலியப் பேரரசு சிதறுண்டது. அதைத் தொடர்ந்து குலாகு கான் ஈரானில் ஈல்கானரசு பேரரசை நிறுவினார். 1357இல் தலைநகரமான தப்ரீசு தங்க நாடோடிக் கூட்டத்தால் ஆக்கிரமிக்கப்பட்டது. மையப்படுத்தப்பட்ட அதிகாரமானது வீழ்ச்சியடைந்தது. பகைமையுடைய அரசமரபுகள் உருவாவதற்கு வழி வகுத்தது. 1370இல் மற்றொரு மங்கோலியரான தைமூர் ஈரானின் கட்டுப்பாட்டைப் பெற்றார். தைமூரியப் பேரரசை நிறுவினார். 1387இல் இசுபகான் நகரத்தில் இருந்து அனைவரையும் மொத்தமாகப் படு கொலை செய்ய தைமூர் ஆணையிட்டார். இவ்வாறாக 70,000 பேரை இவர் கொன்றார்.

நவீன காலத் தொடக்கம்

சபாவியர்

இடது: சபாவியப் பேரரசை நிறுவிய முதலாம் இசுமாயில். வலது: இசுபகானிலுள்ள ஷா மசூதி. இது பேரரசர் அப்பாஸால் கட்டப்பட்டது. பாரசீகக் கட்டடக்கலையின் ஒரு மிகச்சிறந்த உதாரணமாக இது திகழ்கிறது. இது ஓர் உலகப் பாரம்பரியக் களமாகும்.

1501இல் முதலாம் இசுமாயில் சபாவியப் பேரரசை நிறுவினார். தப்ரீசுவைத் தனது தலைநகராகத் தேர்ந்தெடுத்தார். அசர்பைசானில் இருந்து தொடங்கிய இவர் தன்னுடைய அதிகாரத்தை ஈரானிய நிலப்பரப்புகள் மீது விரிவாக்கினார். பெரிய ஈரான் பகுதி மீது ஈரானிய மேலாட்சியை நிறுவினார். உதுமானியர்கள் மற்றும் முகலாயர்களுடன் இணைந்து சபாவியர்கள் "வெடிமருந்துப் பேரரசுகளை" உருவாக்கியவர்களாகக் கருதப்படுகின்றனர். இப்பேரரசுகள் 16ஆம் நூற்றாண்டின் நடுப்பகுதி முதல் 18ஆம் நூற்றாண்டின் தொடக்கம் வரை செழித்திருந்தன. ஈரான் முதன்மையாக சன்னி இசுலாமியர்களைக் கொண்டிருந்தது. ஆனால், இசுமாயில் கட்டாயப்படுத்தி சியாவுக்கு இவர்களை மதம் மாற்றினார். இசுலாமின் வரலாற்றில் ஒரு திருப்பு முனையாக இது கருதப்படுகிறது. உலகில் சியா இசுலாமை அதிகாரப்பூர் மதப்பிரிவாகக் கொண்ட ஒரே ஒரு நாடு இன்றும் ஈரான் தான்.

சபாவியர் மற்றும் மேற்கு உலகுக்கு இடையிலான உறவு முறைகளானவை பாரசீக வளைகுடாவில் போர்த்துக்கீசியர் வந்ததுடன் தொடங்கியது. 16ஆம் நூற்றாண்டிலிருந்து தொடங்கியது. 18ஆம் நூற்றாண்டு வரை கூட்டணிகள் மற்றும் போராக இது மாறி மாறி அமைந்தது. சபாவிய சகாப்தமானது காக்கேசிய மக்கள் இணைக்கப்பட்டது மற்றும் ஈரானிய இதயப் பகுதிகளில் அவர்கள் மீண்டும் குடியமர்த்தப்பட்டதைக் கண்டது. 1588இல் பேரரசர் அப்பாஸ் ஒரு சிக்கலான காலகட்டத்தில் அரியணைக்கு வந்தார். ஈரான் கில்மன் அமைப்பு என்ற அமைப்பை உருவாக்கியது. இந்த அமைப்பில் ஆயிரக்கணக்கான சிர்காசிய, ஜார்ஜிய மற்றும் ஆர்மீனிய அடிமைப் போர் வீரர்கள் நிர்வாகம் மற்றும் இராணுவத்தில் இணைந்தனர். கிறித்தவ ஈரானிய-ஆர்மீனியச் சமூகமானது இன்று ஈரானில் உள்ள மிகப்பெரிய சிறுபான்மையினச் சமூகமாக உள்ளது.

பொதுப்பணி நிர்வாகம், அரண்மனை மற்றும் இராணுவத்தில் கிசில்பாசு பிரிவினரின் அதிகாரத்தை அப்பாஸ் ஒழித்தார். தலை நகரத்தை காசுவினிலிருந்து இசுபகானுக்கு இவர் இடம் மாற்றினார். சபாவிய கட்டடக்கலையின் கவனக் குவியமாக இசுபகானை ஆக்கினார். இவரது ஆட்சியின் கீழ் உதுமானியர்களிடம் இருந்து ஈரானுக்கு தப்ரீசு திருப்பிக் கொடுக்கப்பட்டது. அரசவையில் நடந்த ஆர்வத்தைத் தூண்டும் நிகழ்வுகளைத் தொடர்ந்து தன்னுடைய மகன்கள் மீது அப்பாஸ் சந்தேகமடைந்தார். அவர்களைக் கொன்றார் அல்லது கண்பார்வையற்றவராக ஆக்கினார். 1600களின் பிந்தைய காலம் மற்றும் 1700களின் தொடக்க காலத்தில் ஒரு படிப்படியான வீழ்ச்சியைத் தொடர்ந்து சபாவிய ஆட்சியானது பாஷ்தூன் கிளர்ச்சியாளர்களால் முடித்து வைக்கப்பட்டது. அவர்கள் இசுபகானை முற்றுகையிட்டனர். சொல்தான் உசைனை 1722இல் தோற்கடித்தனர். இது படிப்படியாக வீழ்ச்சி அடைந்ததற்கு உட்சண்டைகள், உதுமானியர்களுடனான போர்கள் மற்றும் அயல்நாட்டுத் தலையீடு ஆகியவை காரணமாகும். கிழக்கு மற்றும் மேற்குக்கு இடையில் ஒரு பொருளாதார வலுவூட்டல் பகுதியாக ஈரானை மீண்டும் உருவாக்கியது, அதிகாரத்தைப் பிரித்துக் கொடுப்பதை அடிப்படையாகக் கொண்ட திறமையான அதிகாரத்துவம், இவர்களது கட்டடக்கலை புதுமைகள் மற்றும் சிறந்த கலைகளுக்கு இவர்களது புரவலத் தன்மை ஆகியவை சபாவியர்களின் மரபு ஆகும். பன்னிருவர் சியா இசுலாமியப் பிரிவை அரசின் மதமாக இவர்கள் நிறுவினர். இன்றும் இது ஈரானின் அரசின் மதமாகத் தொடர்கிறது. சியா இசுலாமை மத்திய கிழக்கு, நடு ஆசியா, காக்கேசியா, அனத்தோலியா, பாரசீக வளைகுடா, மற்றும் மெசொப்பொத்தேமியா முழுவதும் இவர்கள் பரப்பினர்.

அப்சரியரும், சாந்துகளும்

முதன்மைக் கட்டுரைகள்: அப்சரித்து ஈரான் மற்றும் அப்சரித்து வம்சம்

கரீம் கானின் அர்க் கோட்டை எனப்படும் கட்டடம். கரீம் கான் சாந்தின் (1751–1779) வாழும் இடமாக இது பயன்படுத்தப்பட்டது. இவரே சாந்த் அரசமரபை சீராசில் நிறுவியவர் ஆவார்.

1729இல் நாதிர் ஷா அப்சர் பஷ்தூன் படையெடுப்பாளர்களை விரட்டி அடித்தார். அப்சரியப் பேரரசை நிறுவினார். உதுமானிய மற்றும் உருசிய அரசுகளுக்கு இடையே பிரிக்கப்பட்ட காக்கேசிய நிலப்பரப்புகளை மீண்டும் கைப்பற்றினார். சாசானியப் பேரரசின் காலத்தில் இருந்து இவரது காலத்திலேயே ஈரானானது அதன் உச்சபட்ச விரிவை அடைந்தது. காக்கேசியா, மேற்கு மற்றும் நடு ஆசியா மீதான தனது மேலாட்சியை இவர் மீண்டும் நிறுவினார். விவாதத்திற்குரியாக இருந்தாலும் உலகில் அந்நேரத்தில் இருந்த மிகவும் சக்தி வாய்ந்த பேரரசாக இது திகழ்ந்தது. 1730களின் வாக்கில் நாதிர் இந்தியா மீது படையெடுத்தார். தில்லியைச் சூறையாடினர். கர்னால் போரில் முகலாயர்களை இவரது இராணுவமானது தோற்கடித்தது. அவர்களது தலைநகரத்தைக் கைப்பற்றியது. வரலாற்றாளர்கள் நாதிர் ஷாவை "ஈரானின் நெப்போலியன்" மற்றும் "இரண்டாம் அலெக்சாந்தர்" என்று குறிப்பிடுகின்றனர். கிளர்ச்சியில் ஈடுபட்ட லெசுகின்களுக்கு எதிரான வடக்கு காக்கேசியப் படையெடுப்புகளைத் தொடர்ந்து நாதிர் ஷாவின் நிலப்பரப்பு விரிவாக்கம் மற்றும் இராணுவ வெற்றிகள் குறைய ஆரம்பித்தன. உடல் நலக்குறைவு மற்றும் தன்னுடைய படையெடுப்புகளுக்கு செலவழிக்க அதிகப்படியான வரிகளை அச்சுறுத்தி வசூலிக்கும் எண்ணம் ஆகியவற்றின் விளைவாக இவர் குரூரமானவராக மாறினார். நாதிர் ஷா கிளர்ச்சிகளை நொறுக்கினார். தன்னுடைய கதாநாயகன் தைமூரைப் பின்பற்றும் விதமாக தன்னிடம் தோற்றவர்களின் மண்டையோடுகளை கோபுரமாகக் குவித்தார். 1747இல் இவரது அரசியல் கொலைக்குப் பிறகு நாதிரின் பேரரசில் பெரும்பாலானவை சாந்துகள், துரானியர், ஜார்ஜியர்கள் மற்றும் காக்கேசிய கானரசுகளுக்கு இடையே பிரித்துக் கொள்ளப்பட்டது. அதே நேரத்தில், அப்சரிய ஆட்சியானது குராசனில் இருந்த ஒரு சிறிய உள்ளூர் அரசாக மட்டுமே இருந்தது. இவரது இறப்பானது உள்நாட்டுப் போரைப் பற்ற வைத்தது. இதற்குப் பிறகு கரீம் கான் சாந்து 1750இல் அதிகாரத்தைப் பெற்றார்.

பிந்தைய அரசமரபுகளுடன் ஒப்பிடும் போது சாந்துகளின் புவிசார் அரசியல் விரிவு குறைவாகவே இருந்தது. காக்கேசியாவில் இருந்த பல ஈரானிய நிலப்பரப்புகள் சுயாட்சி பெற்றன. காக்கேசியக் கானரசுகள் மூலம் ஆட்சி செய்தன. எனினும், சாந்து இராச்சியத்திற்கு அவை குடிமக்களாகவும், திறை செலுத்தியவர்களாகவும் தொடர்ந்தனர். இந்த அரசானது பெரும்பாலான ஈரான் மற்றும் நவீன ஈராக்கின் பகுதிகளை உள்ளடக்கியதாக விரிவடைந்தது. தற்கால ஆர்மீனியா, அசர்பைஜான் மற்றும் சியார்சியாவின் நிலங்கள் கானரசுகளால் கட்டுப்படுத்தப்பட்டது. சட்டப்பூர்வமாக இவை சாந்து ஆட்சிக்கு உட்பட்டவையாகும். ஆனால், உண்மையில் அவை சுயாட்சி உடையவையாக இருந்தன. இதன் மிக முக்கியமான ஆட்சியாளரான கரீம் கானின் ஆட்சியானது செழிப்பு மற்றும் அமைதியால் குறிக்கப்படுகிறது. இவர் தன்னுடைய தலை நகரத்தை சீராசில் வைத்திருந்தார். அந்நகரத்தில் கலைகள் மற்றும் கட்டடக் கலையானது செழித்து வளர்ந்தது. 1779இல் கானின் இறப்பைத் தொடர்ந்து சாந்து அரசமரபுக்குள் ஏற்பட்ட உள்நாட்டுப் போரின் காரணமாக ஈரான் வீழ்ச்சி அடைந்தது. இதன் கடைசி ஆட்சியாளரான லோத்பு அலி கான் 1794இல் அகா மொகம்மது கான் கஜரால் மரண தண்டனைக்கு உட்படுத்தப்பட்டார்.

கஜர்கள்

முதன்மைக் கட்டுரைகள்: கஜர் ஈரான் மற்றும் குவாஜர் வம்சம்

தெகுரானில் உள்ள கோலேஸ்தான் அரண்மனை. 1789 முதல் 1925 வரை கஜர் மன்னர்களின் இருப்பிடமாக இது இருந்தது. இது ஓர் உலகப் பாரம்பரியக் களமாகும்.

கஜர்கள் 1794இல் கட்டுப்பாட்டைப் பெற்றனர். கஜர் பேரரசை நிறுவினர். 1795இல் ஜார்ஜியர்களின் கீழ்ப்படியாமை மற்றும் அவர்களது உருசியக் கூட்டணி ஆகியவற்றைத் தொடர்ந்து கீர்த்சனிசி யுத்தத்தில் கஜர்கள் திபிலீசியைக் கைப்பற்றினர். காக்கேசியாவிலிருந்து உருசியர்களைத் துரத்தி அடித்தனர். ஈரானிய முதன்மை நிலையை மீண்டும் நிறுவினர். 1796இல் அகா மொகம்மது கான் கஜர் மஸ்சாத்தை எளிதாகக் கைப்பற்றினார். அப்சரிய ஆட்சியை முடிவுக்குக் கொண்டு வந்தார். இவருக்கு மன்னனாக மகுடம் சூட்டப்பட்டது. தன்னுடைய தலைநகராக தெகுரானை இவர் தேர்ந்தெடுத்தார். இன்றும் தெகுரான் தான் ஈரானின் தலைநகரமாகத் தொடருகிறது. ஒரு மையப்படுத்தப்பட்ட மற்றும் ஒன்றிணைந்த ஈரான் மீண்டும் திரும்பி வருவதை இவரது ஆட்சியானது கண்டது. இவர் குரூரமானவராகவும், பேராசை பிடித்தவராகவும் இருந்தார். அதே நேரத்தில் நடைமுறை ரீதியிலான, கணக்கிடக் கூடிய மற்றும் சூட்சுமமான இராணுவ மற்றும் அரசியல் தலைவராகவும் கூட இவர் பார்க்கப்படுகிறார்.

1804-1813 மற்றும் 1826-1828 உருசிய-ஈரானியப் போர்கள் காக்கேசியாவில் ஈரானுக்கு நிலப்பரப்பு இழப்புகளில் முடிந்தது. தென்காக்கேசியா மற்றும் தாகெஸ்தான் ஆகிய பகுதிகளை ஈரான் இழந்தது. இப்பகுதியில் ஈரானுடன் இணைந்திருந்த நிலப்பரப்புகளை உருசியர்கள் கைப்பற்றினர். குலிஸ்தான் மற்றும் துருக்மென்சாய் ஆகிய ஒப்பந்தங்கள் இதை உறுதி செய்தன. உருசியா மற்றும் பிரிட்டன் ஆகியவற்றுக்கு இடையில் நடந்த அரசியல் விளையாட்டான பெரும் விளையாட்டின் போராட்டங்களில் பலவீனமடைந்து வந்த ஈரானானது ஒரு பாதிக்கப்பட்ட நாடானது. குறிப்பாக துருக்மென்சாய் ஒப்பந்தத்திற்குப் பிறகு ஈரானில் ஆதிக்கம் மிகுந்த சக்தியாக உருசியா உருவானது. 1837 மற்றும் 1856இல் ஹெறாத்தில் நடந்த முற்றுகைகள் போன்ற 'பெரும் விளையாட்டு' யுத்தங்களில் கஜர்கள் ஒரு பங்கை அதே நேரத்தில் ஆற்றினர். ஈரான் சுருங்கிய போது பல தென்காக்கேசிய மற்றும் வடக்கு காக்கேசிய முசுலிம்கள் ஈரானை நோக்கி இடம்பெயர்ந்தனர். குறிப்பாக சேர்க்காசிய இனப்படுகொலை வரை மற்றும் அதைத் தொடர்ந்த தசாப்தங்களுக்குப் பிறகு இது நடைபெற்றது. அதே நேரத்தில், ஈரானின் ஆர்மீனியர்கள் புதிதாக இணைத்துக் கொள்ளப்பட்ட உருசிய நிலப்பரப்புகளில் குடியமர வைக்கப்பட்டனர். இது மக்கள்தொகை இடமாற்றத்துக்குக் காரணமானது. 1870-1872ஆம் ஆண்டின் பாரசீகப் பஞ்சத்தின் விளைவாக சுமார் 15 இலட்சம் மக்கள், அதாவது மக்கள் தொகையில் 20% - 25% பேர் இறந்தனர்.

அரசியலமைப்புப் புரட்சியும், பகலவிகளும்

முதன்மைக் கட்டுரை: பகலவி வம்சம்

பாரசீக அரசியலமைப்புப் புரட்சியின் போது 1906இல் முதல் ஈரானிய தேசியப் பாராளுமன்றமானது நிறுவப்பட்டது.

1872 மற்றும் 1905க்கு இடையில் கஜர் முடியரசர்களால் அயல் நாட்டவருக்கு வழங்கப்பட்ட சலுகைகளைப் போராட்டக்காரர்கள் எதிர்த்தனர். 1905இல் பாரசீக அரசியலமைப்புப் புரட்சிக்கு இது வழி வகுத்தது. 1906இல் முதல் ஈரானிய அரசியலமைப்பு மற்றும் தேசியப் பாராளுமன்றம் ஆகியவை நிறுவப்பட்டன. அரசியலமைப்பானது கிறித்தவர்கள், யூதர்கள் மற்றும் சரதுசத்தைச் சேர்ந்தவர்களை அங்கீகரித்தது. 1909இல் இதைத் தொடர்ந்து தெகுரானின் வெற்றி (அரசியலமைப்புவாதிகள் தெகுரானுக்குள் நுழைந்த நிகழ்வு) வந்தது. அப்போது மொகம்மது அலி பதவி விலகக் கட்டாயப்படுத்தப்பட்டார். சிறிய சர்வாதிகாரம் என அழைக்கப்பட்ட காலத்தை இந்நிகழ்வானது முடிவுக்குக் கொண்டு வந்தது. இசுலாமிய உலகில் முதன்முதலில் ஏற்பட்ட இவ்வகையான புரட்சி இதுவாகும்.

பழைய ஆணையானது புதிய அமைப்புகளால் இடமாற்றம் செய்யப்பட்டது. 1907இல் ஆங்கிலேய-உருசிய உடன்படிக்கையானது ஈரானைச் செல்வாக்குப் பகுதிகளாகப் பிரித்தது. உருசியர்கள் வடக்கு ஈரான் மற்றும் தப்ரீசுவை ஆக்கிரமித்தனர். பல ஆண்டுகளுக்கு இராணுவத்தை அங்கு பேணி வந்தனர். இது மக்களின் எழுச்சிகளை முடிவுக்குக் கொண்டு வரவில்லை. இதற்குப் பிறகு கஜர் முடியரசு மற்றும் அயல்நாட்டுப் படையெடுப்பாளர்களுக்கு எதிராக மிர்சா குச்சிக் கானின் காட்டு இயக்கம் எனும் கிளர்ச்சியானது நடைபெற்றது.

முதலாம் உலகப் போரில் ஈரான் நடு நிலை வகித்த போதும் உதுமானிய, உருசிய மற்றும் பிரித்தானியப் பேரரசுகள் மேற்கு ஈரானை ஆக்கிரமித்தன. பாரசீகப் படையெடுப்புகளில் சண்டையிட்டன. 1921இல் பின் வாங்கின. சண்டை, உதுமானியர்களால் நடத்தப்பட்ட கிறித்தவர்களுக்கு எதிரான இனப்படுகொலைகள் அல்லது போரால் தூண்டப்பட்ட 1917-1919ஆம் ஆண்டின் பஞ்சம் ஆகியவற்றின் காரணமாகக் குறைந்தது 20 இலட்சம் மக்கள் இறந்தனர். ஈரானிய அசிரியர் மற்றும் ஈரானிய ஆர்மீனியக் கிறித்தவர்கள், மேலும் அவர்களைப் பாதுகாக்க முயன்ற முசுலிம்களும் கூட படையெடுத்து வந்த உதுமானியத் துருப்புகளால் நடத்தப்பட்ட படுகொலைகளின் பாதிப்பாளர்களாக ஆயினர்.

அகா மொகம்மது கான் தவிர பிறரின் கஜர் ஆட்சியானது திறமையுடையதாக இல்லை. முதலாம் உலகப் போரின் போது மற்றும் அதைத் தொடர்ந்த ஆக்கிரமிப்பைத் தடுக்க இயலாத இவர்களின் நிலையானது பிரித்தானியர்களால் நடத்தப்பட்ட 1921ஆம் ஆண்டின் பாரசீக ஆட்சிக் கவிழ்ப்புக்கு வழி வகுத்தது. 1925இல் இராணுவ அதிகாரியான ரேசா பகலவி அதிகாரத்தைப் பெற்றார். பிரதம மந்திரி, முடியரசரானார். பகலவி வம்சத்தை நிறுவினார். 1941இல் இரண்டாம் உலகப் போரின் போது அனைத்து செருமானியர்களையும் வெளியேற்றுமாறு ஈரானிடம் பிரித்தானியர் முறையிட்டனர். பகலவி மறுத்தார். எனவே பிரித்தானிய மற்றும் சோவியத் படையினர் ஒரு வெற்றிகரமான திடீர்ப் படையெடுப்பைத் தொடங்கினர். சோவியத் ஒன்றியத்துக்குப் பொருள் வழங்கும் வழியை இது உறுதி செய்தது. செருமானிய செல்வாக்கைக் கட்டுப்படுத்தியது. பகலவி உடனடியாகச் சரணடைந்தார். நாட்டை விட்டு வெளியேறினார். அவருக்குப் பிறகு அவரது மகன் முகம்மத் ரிசா ஷா பஹ்லவி ஆட்சிக்கு வந்தார்.

சோவியத் ஒன்றியத்துக்கான பிரித்தானிய மற்றும் அமெரிக்க உதவிக்கு ஒரு முதன்மையான வழியாக ஈரான் உருவானது. ஈரான் வழியாக 1.20 இலட்சம் போலந்து அகதிகளும், ஆயுதமேந்திய காவல் படைகளும் தப்பித்தன. 1943ஆம் ஆண்டின் தெகுரான் மாநாட்டில் ஈரானின் சுதந்திரம் மற்றும் எல்லைகளுக்கு உறுதியளிக்கத் தெகுரான் அறிவிப்பை நேச நாடுகள் வெளியிட்டன. எனினும், சோவியத்துகள் கைப்பாவை அரசுகளை வடமேற்கு ஈரானில் நிறுவினர். அவை அசர்பைஜானின் மக்கள் அரசாங்கம் மற்றும் மகாபத் குடியரசு ஆகியவையாகும். இது 1946ஆம் ஆண்டின் ஈரான் பிரச்சனைக்கு வழி வகுத்தது. பனிப் போரின் முதல் பிரச்சனைகளில் இதுவும் ஒன்றாகும். சோவியத் ஒன்றியத்துக்கு எண்ணெய்ச் சலுகைகள் உறுதியளிக்கப்பட்ட பிறகு இது முடிந்தது. சோவியத் ஒன்றியமானது 1946இல் பின் வாங்கியது. கைப்பாவை அரசுகள் பதவியிலிருந்து தூக்கி எறியப்பட்டன. சலுகைகள் இரத்து செய்யப்பட்டன.

1951–1978: மொசாத்தெக், பகலவி மற்றும் கொமெய்னி

முதன்மைக் கட்டுரை: அஜாக்ஸ் நடவடிக்கை

மொகம்மது மொசாத்தெக்

முகம்மத் ரிசா ஷா பஹ்லவி

ரூகொல்லா கொமெய்னி

1951இல் மொகம்மது மொசாத்தெக் ஈரானின் பிரதம மந்திரியாக சனநாயக முறைப்படித் தேர்ந்தெடுக்கப்பட்டார். நாட்டின் எண்ணெய்த் துறையை தேசியமயமாக்கியதற்குப் பிறகு மொசத்தெக் மிகவும் பிரபலமானார். எண்ணெய்த் துறையானது முன்னர் அயல் நாட்டவர்களால் கட்டுப்படுத்தப்பட்டது. இவர் முடியாட்சியைப் பலவீனமாக்கப் பணியாற்றினார். 1953ஆம் ஆண்டின் ஈரானிய ஆட்சிக் கவிழ்ப்பில் இவர் பதவியில் இருந்து நீக்கப்பட்டார். இந்த ஆட்சிக் கவிழ்ப்பு ஓர் ஆங்கிலேய-அமெரிக்க இரகசிய நடவடிக்கையாகும். மொசத்தெக்கின் நிர்வாகமானது நீக்கப்படுவதற்கு முன்னர் சமூக பாதுகாப்பு, நிலச் சீர்திருத்தங்கள் மற்றும் அதிக வரிகள் போன்ற சமூக மற்றும் அரசியல் நடவடிக்கைகளை அறிமுகப்படுத்தியது. இதில் நில வாடகை மீதான வரியின் அறிமுகமும் அடங்கும். இவர் சிறைப்படுத்தப்பட்டார். பிறகு வீட்டுக் காவலில் வைக்கப்பட்டார். இவரது இறப்பு வரை இவ்வாறான நிலை தொடர்ந்தது. பொது மக்களின் கோபத்தால் ஏற்படும் ஓர் அரசியல் பிரச்சனையைத் தடுப்பதற்காக இவர் அவரது வீட்டிலேயே புதைக்கப்பட்டார். 2013ஆம் ஆண்டு இந்த ஆட்சிக் கவிழ்ப்பில் தனது பங்காக போராட்டக்காரர்களுக்குப் பணம் வழங்கியது மற்றும் அதிகாரிகளுக்கு இலஞ்சம் வழங்கியதும் உள்ளிட்டவற்றை ஐக்கிய அமெரிக்க அரசாங்கமானது ஒப்புக் கொண்டது. ஆட்சிக் கவிழ்ப்புக்குப் பிறகு பகலவி ஈரானை மேற்குலக நாடுகளுக்கு ஆதரவாக இருக்கச் செய்தார். ஒரு சர்வாதிகார ஆட்சியாளராக தன்னுடைய அதிகாரத்தை நிலை நாட்ட ஐக்கிய அமெரிக்காவுடன் ஒரு நெருக்கமான உறவு முறையில் இவர் தொடர்ந்தார். பனிப் போரின் போது அமெரிக்க ஆதரவையும் இவர் அதிகமாகச் சார்ந்திருந்தார்.

மாட்சி மிக்க அயதோல்லா ரூகொல்லா கொமெய்னி 1963ஆம் ஆண்டு முதன் முதலாக அரசியல் முக்கியத்துவம் பெற்றார். மொகம்மது ரேசா பகலவி மற்றும் அவரது வெள்ளைப் புரட்சிக்கு எதிரான எதிர்ப்புக்கு இவர் தலைமை தாங்கினார். மொகம்மது ரேசா "ஈரானில் இசுலாமை அழிக்க முற்படுவதாக" தான் அறிவித்ததற்குப் பிறகு கொமெய்னி கைது செய்யப்பட்டார். பெரிய கலகங்கள் தொடர்ந்தன. காவலர்களால் 15,000 மக்கள் கொல்லப்பட்டனர். எட்டு மாத வீட்டுக் காவலுக்குப் பிறகு கொமெய்னி விடுதலை செய்யப்பட்டார். அவர் தன்னுடைய போராட்டத்தைத் தொடர்ந்தார். இசுரேலுடனான ஈரானின் ஒத்துழைப்பு மற்றும் இசுரேலுக்குச் சார்பான ஒப்பந்தங்கள் அல்லது ஐக்கிய அமெரிக்க அரசாங்க நபர்களுக்குத் தூதரக ரீதியான பாதுகாப்பை விரிவாக்கியது ஆகியவற்றை இவர் கண்டித்தார். நவம்பர் 1964இல் கொமெய்னி மீண்டும் கைது செய்யப்பட்டார். நாடு கடத்தப்பட்டார். இவ்வாறாக 15 ஆண்டுகள் கடந்தன.

மொகம்மது ரேசா பகலவி சர்வாதிகாரியாகவும், சுல்தானைப் போலவும் நடந்து கொண்டார். ஐக்கிய அமெரிக்காவுடனான ஒரு தசாப்த சர்ச்சைக்குரிய நெருக்கமான உறவுகளுக்குள் ஈரான் நுழைந்தது. ஈரானை நவீனமயமாக்கியதாகவும், ஈரானைத் தொடர்ந்து மதச் சார்பற்ற அரசாக வைத்திருந்ததாகவும் மொகம்மது ரேசா குறிப்பிட்ட அதே நேரத்தில் எதிர்ப்பாளர்களை ஒடுக்குவதற்காக சவக் எனப்படும் இவரது இரகசிய காவல் துறையினர் நியாயமற்ற கைதுகள் மற்றும் சித்திரவதையைச் செய்தனர். 1973ஆம் ஆண்டின் எண்ணெய் நெருக்கடி காரணமாக பொருளாதாரத்தில் அயல்நாட்டுப் பணங்கள் வெள்ளம் போல் கொண்டு வரப்பட்டன. இது பணவீக்கத்துக்குக் காரணமானது. 1974 வாக்கில் ஈரான் இரட்டை இலக்கப் பணவீக்கத்தைக் கண்டது. பெரிய நவீன மயமாக்கும் திட்டங்கள் இருந்த போதும் ஊழலானது பரவலாக இருந்தது. ஒரு பொருளியல் பின்னடைவானது வேலையில்லாத் திண்டாட்டத்தை அதிகரித்தது. 1970களின் தொடக்க கால ஆண்டுகளின் விரைவான வளர்ச்சி ஆண்டுகளின் போது நகரங்களுக்குக் கட்டடக்கலை வேலைகளுக்காக இடம் பெயர்ந்திருந்த இளைஞர்கள் மத்தியில் குறிப்பாக வேலையில்லா திண்டாட்டம் அதிகரித்தது. 1970களின் பிற்பகுதியில் பகலவியின் தேர்ந்தெடுக்கப்படாத அரசுக்கு எதிராக அவர்கள் போராடினர்.

ஈரானியப் புரட்சி

முதன்மைக் கட்டுரை: ஈரானியப் புரட்சி

மாட்சி மிக்க அயதோல்லா ரூகொல்லா கொமெய்னி 1 பெப்ரவரி 1979 அன்று திரும்பி வருதல்.

பகலவி மற்றும் கொமெய்னிக்கு இடையில் சித்தாந்தம் மற்றும் அரசியல் பிரச்சனைகள் நீடித்திருந்த போது அக்டோபர் 1977இல் ஆர்ப்பாட்டங்கள் தொடங்கின. இது குடிமக்களின் எதிர்ப்பாக வளர்ந்தது. சமயச் சார்பின்மை மற்றும் இசுலாமியம் உள்ளிட்டவை இதில் அடங்கியுள்ளன. 1978 ஆகத்து மாதத்தில் ரெக்சு திரையரங்குத் தீ விபத்தில் நூற்றுக்கணக்கானோர் இறந்தனர். செப்டம்பர் மாதத்தில் துப்பாக்கிச் சூடான கருப்பு வெள்ளி என்ற நிகழ்வு நடைபெற்றது. இது புரட்சி இயக்கத்தை ஊக்குவித்தது. நாடு முழுவதுமான வேலை நிறுத்தங்கள் மற்றும் ஆர்ப்பாட்டங்கள் நாட்டை முடக்கின. ஓர் ஆண்டு வேலை நிறுத்தங்கள் மற்றும் போராட்டங்களுக்குப் பிறகு சனவரி 1979இல் பகலவி ஐக்கிய அமெரிக்காவுக்குத் தப்பினார். பெப்ரவரி மாதத்தில் கொமெய்னி ஈரானுக்குத் திரும்பி வந்து ஒரு புதிய அரசாங்கத்தை நிறுவினார். தலை நகரமான தெகுரானில் கொமெய்னி இறங்கிய போது அவரை வரவேற்பதற்காக தசம இலட்சக்கணக்கான மக்கள் கூடினர்.

மார்ச்சு 1979 பொது வாக்கெடுப்பைத் தொடர்ந்து அரசாங்கமானது ஓர் அரசியலமைப்பை உருவாக்கத் தொடங்கியது. இந்தப் பொது வாக்கெடுப்பில் 98% வாக்காளர்கள் ஓர் இசுலாமியக் குடியரசாக ஈரானை மாற்ற ஒப்புதல் அளித்தனர். அயதோல்லா கொமெய்னி ஈரானின் அதியுயர் தலைவராக திசம்பர் 1979 அன்று பதவியேற்றுக் கொண்டார். தன்னுடைய சர்வதேசச் செல்வாக்கு காரணமாக 1979 ஆம் ஆண்டு டைம் பத்திரிகையானது அந்த ஆண்டின் முதன்மையான மனிதனாக இவரைக் குறிப்பிட்டது. "பிரபலமான மேற்குலகப் பண்பாட்டில் சியா இசுலாமின் முகமாக" இவர் உள்ளதாகக் குறிப்பிட்டது. பகலவிக்கு விசுவாசமுடைய அதிகாரிகளை ஒழித்துக் கட்ட கொமெய்னி ஆணையிட்டதைத் தொடர்ந்து பல முன்னாள் அமைச்சர்கள் மற்றும் அதிகாரிகள் மரண தண்டனைக்கு உட்படுத்தப்பட்டனர். 1980இல் பண்பாட்டுப் புரட்சி தொடங்கியது. அனைத்து பல்கலைக்கழகங்களும் 1980இல் மூடப்பட்டன. 1983ஆம் ஆண்டு மீண்டும் திறக்கப்பட்டன.

நவம்பர் 1979இல் பகலவியை நாடு கடத்த ஐக்கிய அமெரிக்கா மறுத்ததற்குப் பிறகு ஈரானிய மாணவர்கள் ஐக்கிய அமெரிக்கத் தூதரகத்தைக் கைப்பற்றினர். 53 அமெரிக்கர்களைக் கைதிகளாகப் பிடித்தனர். அவர்களது விடுவிக்கப் பேச்சுவார்த்தை நடத்த ஜிம்மி கார்ட்டர் நிர்வாகமானது முயற்சித்தது. அவர்களை விடுவிக்கவும் முயன்றது. அதிபராகக் கார்ட்டர் தனது கடைசி நாளில் அல்சியர்சு ஒப்பந்தத்தின் கீழ் கடைசிப் பிணைக் கைதிகள் விடுதலை செய்யப்பட்டனர். ஏப்ரல் 1980இல் ஐக்கிய அமெரிக்கா மற்றும் ஈரான் தூதரக உறவுகளை முறித்துக் கொண்டன. அன்றிலிருந்து அதிகாரப்பூர்வ தூதரக உறவுகளானது இரு நாடுகளுக்கும் இடையில் கிடையாது. ஈரான்-ஐக்கிய அமெரிக்க உறவுகளில் ஒரு திருப்பு முனையாக அமைந்த நிகழ்வாக இப்பிரச்சினை உள்ளது.

ஈரான்–ஈராக் போர் (1980–1988)

முதன்மைக் கட்டுரை: ஈரான் – ஈராக் போர்

ஈரானிய விமானப் படையின் எச்-3 தாக்குதலானது வரலாற்றின் மிக வெற்றிகரமான வான் ஊடுருவல்களில் ஒன்றாகும்.

செப்டம்பர் 1980இல் ஈராக் கூசித்தான் மீது படையெடுத்தது. ஈரான்-ஈராக் போரின் தொடக்கமாக இது அமைந்தது. புரட்சிக்குப் பிந்தைய ஈரானின் குழப்பத்தைத் தனக்கு அனுகூலமாகப் பயன்படுத்த ஈராக் நம்பிக்கை கொண்டிருந்த அதே நேரத்தில் ஈராக்கின் இராணுவமானது மூன்று மாதங்களுக்கு மட்டுமே முன்னேறிச் சென்றது. திசம்பர் 1980 வாக்கில் சதாம் உசேனின் படைகளானவை நிறுத்தப்பட்டன. 1982இன் நடுப் பகுதி வாக்கில் ஈரானியப் படைகள் உத்வேகம் பெற்றன. ஈராக்கியர்களை ஈராக்குக்குள் வெற்றிகரமாக உந்தித் தள்ளின. சூன் 1982 வாக்கில் அனைத்து இழந்த நிலப்பரப்புகளையும் ஈரான் மீண்டும் பெற்றது. ஐக்கிய நாடுகள் பாதுகாப்பு அவையின் தீர்மானம் 514ஐ ஈரான் நிராகரித்தது. படையெடுப்பைத் தொடங்கியது. பசுரா போன்ற ஈராக்கின் நகரங்களைக் கைப்பற்றியது. ஈராக்கில் ஈரானின் தாக்குதல்களானவை ஐந்து ஆண்டுகளுக்கு நீடித்தன. இதில் ஈராக்கும் பதில் தாக்குதல்களை நடத்தியது.

1988 வரை போரானது தொடர்ந்தது. அப்போது ஈராக்குக்குள் இருந்த ஈரானியப் படைகள் ஈராக் தோற்கடித்தது. எல்லைகளைத் தாண்டி ஈரானியத் துருப்புகளை உந்தித் தள்ளியது. ஐக்கிய நாடுகள் அவையால் ஏற்படுத்தப்பட்ட ஒரு சண்டை நிறுத்த ஒப்பந்தத்துக்கு கொமெய்னி ஒப்புக் கொண்டார். இரு நாடுகளும் போருக்கு முந்தைய தங்களது எல்லைகளுக்குள் திரும்பி வந்தன. 20ஆம் நூற்றாண்டின் மிகப் பெரிய மரபு வழிப் போர் இதுவாகும். வியட்நாம் போருக்குப் பிறகு 20ஆம் நூற்றாண்டின் இரண்டாவது மிகப் பெரிய போர் இதுவாகும். மொத்த ஈரானிய இழப்புகளானவை 1.23 முதல் 1.60 பேர் வரை கொல்லப்பட்டது, 66,000 பேர் தொலைந்து போனது மற்றும் 11,000 - 16,000 குடிமக்கள் கொல்லப்பட்டது என மதிப்பிடப்பட்டுள்ளது. சதாம் உசேனின் வீழ்ச்சிக்குப் பிறகு ஈரான் ஈராக்கின் அரசியலை வடிவமைத்துள்ளது. இரு நாடுகளுக்கு இடைப்பட்ட உறவுகளானவை மிகவும் நன்முறையில் உள்ளன. குறிப்பிடத்தக்க இராணுவ உதவியானது ஈரானால் ஈராக்குக்குக் கொடுக்கப்பட்டுள்ளது. ஈரான் ஒரு பெரும் அளவுக்கு செல்வாக்கைக் கொண்டிருக்கவும், ஈராக்கில் காலூன்றவும் இது வழி வகுத்துள்ளது. ஈராக் மிகுந்த நிலைத் தன்மையுடைய மற்றும் முன்னேறிய ஈரானைத் தனது எரியாற்றல் தேவைகளுக்காக மிகவும் சார்ந்துள்ளது.

1990களிலிருந்து

ரூகொல்லா கொமெய்னியின் கல்லறையானது அதிபர் அக்பர் ரப்சஞ்சனி மற்றும் பிற முக்கிய நபர்களின் சமாதிகளையும் கூடக் கொண்டுள்ளது.

1989இல் அக்பர் ரப்சஞ்சனி பொருளாதாரத்தை மீண்டும் முன்னேற்றுவதற்காக வணிகத்திற்கு ஆதரவான கொள்கை மீது கவனக் குவியம் கொண்டார். புரட்சியின் சித்தாந்தத்தையும் மீறாதவாறு பார்த்துக் கொண்டார். உள் நாட்டளவில் கட்டற்ற சந்தை முறைக்கு இவர் ஆதரவளித்தார். அரசு தொழில் துறைகள் தனியார் மயமாக்கப்படுவதையும், சர்வதேச அளவில் ஒரு மிதமான நிலையைக் கொண்டிருக்கவும் விரும்பினார்.

1997இல் ரப்சஞ்சனிக்குப் பிறகு மிதவாத சீர்திருத்தவாதியான முகமது கத்தாமி பதவிக்கு வந்தார். அவரது அரசாங்கமானது கருத்து வெளிப்பாட்டுச் சுதந்திரத்துக்கு ஆதரவளித்தது. ஆசியா மற்றும் ஐரோப்பிய ஒன்றியத்துடன் பயனுள்ள தூதரக உறவுகளுக்கு முன்னுரிமை கொடுத்தது. ஒரு கட்டற்ற சந்தை மற்றும் அயல்நாட்டு முதலீட்டுக்கு ஆதரவளித்த ஒரு பொருளாதாரக் கொள்கையைக் கொண்டு வந்தார்.

2005ஆம் ஆண்டு அதிபர் தேர்தலானது பழமைவாதப் புகழாளரும், தேசியவாத வேட்பாளருமான மகுமூத் அகமதிநெச்சாத்தை அதிகாரத்துக்குக் கொண்டு வந்தது. இவர் தன் பிடிவாதமான பார்வைகள், அணு ஆயுதமயமாக்கம், மற்றும் இசுரேல், சவூதி அரேபியா, ஐக்கிய இராச்சியம், ஐக்கிய அமெரிக்கா மற்றும் பிற அரசுகளுக்கு எதிரான பகைமை ஆகியவற்றுக்காக அறியப்பட்டார். தன் அதிபர் பதவி குறித்த கேள்விகளுக்குப் பதிலளிக்க நாடாளுமன்றத்தால் அழைப்பாணையிடப்பட்ட முதல் அதிபர் இவர் ஆவார்.

தெகுரானில் ஈரான் 2012ஆம் ஆண்டின் அணி சேரா இயக்க மாநாட்டை நடத்தியது. 120 நாடுகளின் தலைவர்கள் இதில் கலந்து கொண்டனர்.

2013இல் மையவாதியும், சீர்திருத்தவாதியுமான அசன் ரூகானி அதிபராகத் தேர்ந்தெடுக்கப்பட்டார். உள்நாட்டுக் கொள்கையில் இவர் தனி நபர் சுதந்திரம், தகவல்களுக்கான சுதந்திரமான அனுமதி, மற்றும் மேம்பட்ட பெண்ணுரிமை ஆகியவற்றை ஊக்குவித்தார். சமரச மடல்களின் பரிமாற்றம் மூலம் ஈரானின் தூதரக உறவுகளை இவர் மேம்படுத்தினார். இணைந்த அகல் விரிவான திட்டச் செயலானது 2015இல் வியன்னாவில் ஈரான், பி5+1 (ஐ. நா. பாதுகாப்பு அவை + செருமனி) மற்றும் ஐரோப்பிய ஒன்றியம் ஆகியவற்றுக்கு இடையே எட்டப்பட்டது. செறிவூட்டப்பட்ட யுரேனியத்தை உற்பத்தி செய்வதற்கான கட்டுப்பாடுகளை ஈரான் ஏற்றுக் கொண்டால் பொருளாதாரத் தடைகள் நீக்கப்படும் என்பதை மையமாகக் கொண்டு பேச்சுவார்த்தைகள் நடைபெற்றன. எனினும், 2018இல் டிரம்ப் நிர்வாகத்தின் கீழான ஐக்கிய அமெரிக்காவானது இந்த ஒப்பந்தத்திலிருந்து விலகியது. புதிய பொருளாதாரத் தடைகள் விதிக்கப்பட்டன. ஈரானுக்குப் பொருளாதார உதவிகள் கிடைப்பதை இது சட்டப்படி செல்லுபடியாகததாக்கியது, ஒப்பந்தத்தை இடர்ப்பாட்டு நிலைக்கு உள்ளாக்கியது, மற்றும் ஈரானை அணு ஆயுத உருவாக்கத்தின் தொடக்க நிலைக்குக் கொண்டு வந்தது. 2020இல் இசுலாமிய புரட்சிகர பாதுகாப்புப் படைகளின் தளபதியும், ஈரானிலேயே மிக சக்தி வாய்ந்த 2வது நபராகிய காசிம் சுலைமானி ஐக்கிய அமெரிக்காவால் அரசியல் கொலை செய்யப்பட்டார். இது இரு நாடுகளுக்கும் இடையிலான பதட்டத்தை அதிகரித்தது. ஈராக்கிலிருந்த ஐக்கிய அமெரிக்க இராணுவ விமான தளங்கள் மீது ஈரான் பதில் தாக்குதல் நடத்தியது. அமெரிக்கர்கள் மீது நடத்தப்பட்ட மிகப் பெரிய தொலைதூர ஏவுகணைத் தாக்குதல் இதுவாகும்; 110 பேருக்கு இத்தாக்குதலால் புறவழி மூளைக் காயங்கள் ஏற்பட்டன.

பிடிவாதக் கொள்கையுடைய இப்ராகிம் ரையீசி 2021இல் அதிபராக மீண்டும் போட்டியிட்டார். அசன் ரூகானிக்குப் பிறகு பதவிக்கு வந்தார். ரையீசியின் பதவிக் காலத்தின் போது, ஈரான் யுரேனியம் செறிவூட்டுவதைத் தீவிரப்படுத்தியது, சர்வதேச ஆய்வுகளைக் கட்டுப்படுத்தியது, சாங்காய் ஒத்துழைப்பு மாநாடு மற்றும் பிரிக்சு ஆகிய அமைப்புகளில் இணைந்தது, உக்ரைன் மீதான உருசியாவின் படையெடுப்புக்கு ஆதரவளித்தது, மற்றும் சவூதி அரேபியாவுடனான தூதரக உறவுகளை மீண்டும் கொண்டு வந்தது. ஏப்பிரல் 2024இல், ஓர் ஈரானியத் துணைத் தூதரகம் மீதான இசுரேலின் விமானத் தாக்குதலானது இசுலாமிய புரட்சிகர பாதுகாப்புப் படைகளின் தளபதி ஒருவரைக் கொன்றது. ஆளில்லாத வானூர்திகள், சீர்வேக மற்றும் தொலைதூர ஏவுகணைகளைப் பயன்படுத்தி ஈரான் பதில் தாக்குதல் நடத்தியது; இதில் 9 இசுரேலைத் தாக்கின. சில ஈரானிய ஆளில்லாத வானூர்திகளை அழிக்க இசுரேலுக்கு மேற்குலக மற்றும் சோர்தானிய இராணுவங்கள் உதவி புரிந்தன. வரலாற்றின் மிகப் பெரிய ஆளில்லாத வானூர்தித் தாக்குதல், ஈரானிய வரலாற்றின் மிகப் பெரிய ஏவுகணைத் தாக்குதல், இசுரேல் மீதான ஈரானின் முதல் நேரடித் தாக்குதல் மற்றும் 1991ஆம் ஆண்டிலிருந்து இசுரேல் ஒரு நாட்டால் நேரடியாகத் தாக்கப்படுவது இதுவே முதல் முறையாகும். காசா முனை மீதான இசுரேலின் படையெடுப்புக்கு நடுவிலான அதிகபட்ச பதற்றங்களுக்கு மத்தியில் இது நடைபெற்றது.

மே 2024இல், ஒரு உலங்கூர்தி விபத்தில் அதிபர் ரையீசி கொல்லப்பட்டார். அரசியலமைப்பின் படி சூனில் ஈரான் ஒரு அதிபர் தேர்தலை நடத்தியது. சீர்திருத்த அரசியல்வாதியும், முன்னாள் மருத்துவத் துறை அமைச்சருமான மசூத் பெசஸ்கியான் அதிகாரத்திற்கு வந்தார்.

புவியியல்

ஆசியாவில் உள்ள மிக உயரமான எரிமலையான தமவந்த் எரிமலை. பாரசீகப் பழங்கதைகளில் இம்மலை ஒரு தனித்துவமான இடத்தைக் கொண்டுள்ளது.

மாசாந்தரான் மாகாணத்தில் உள்ள பில்பந்த் பகுதியில் உள்ள காட்டு மலைகள்.

ஈரான் 16,48,195 சதுர கிலோமீட்டர் பரப்பளவைக் கொண்டுள்ளது. முழுவதுமாக ஆசியாவில் உள்ள நாடுகளில் இது ஆறாவது மிகப் பெரிய நாடாகும். மேற்கு ஆசியாவில் இது இரண்டாவது மிகப் பெரிய நாடாகும். 24° மற்றும் 40° வடக்கு அட்சரேகைக்கு இடையிலும், 44° மற்றும் 64° கிழக்கு தீர்க்க ரேகைக்கு இடையிலும் இது அமைந்துள்ளது. இந்நாட்டுக்கு வடமேற்கே ஆர்மீனியாவும் (35 கிலோமீட்டர்), அசர்பைசானுடன் இணைக்கப்படாத அதன் பகுதியான நக்சிவானும் (179 கிலோமீட்டர்), மற்றும் அசர்பைசான் குடியரசு (616 கிலோமீட்டர்) ஆகியவையும் எல்லைகளைக் கொண்டுள்ளன. இந்நாட்டுக்கு வடக்கே காசுப்பியன் கடலும், வடகிழக்கே துருக்மெனிஸ்தானும் (992 கிலோமீட்டர்), கிழக்கே ஆப்கானித்தான் (936 கிலோமீட்டர்) மற்றும் பாக்கித்தானும் (909 கிலோமீட்டர்) அமைந்துள்ளன. இந்நாட்டுக்குத் தெற்கே பாரசீக வளைகுடாவும், ஓமான் குடாவும் அமைந்துள்ளன. மேற்கே ஈராக்கு (1458 கிலோமீட்டர்) மற்றும் துருக்கி (499 கிலோமீட்டர்) ஆகியவை அமைந்துள்ளன.

நிலநடுக்கஞ்சார்ந்த செயல்பாட்டில் உள்ள ஒரு பகுதியில் ஈரான் அமைந்துள்ளது. சராசரியாக ஒவ்வொரு பத்து ஆண்டுகளுக்கு ஒரு முறை ரிக்டர் அளவுகோலில் ஏழு என்ற அளவுடைய நிலநடுக்கமானது இந்நாட்டில் நிகழ்கிறது. பெரும்பாலான நிலநடுக்கங்களானவை ஆழமில்லாத பகுதியில் நடைபெறுகின்றன. இவை மிகவும் அழிவு ஏற்படுத்தக் கூடியவையாக உள்ளன. இதற்கு ஓர் எடுத்துக்காட்டு 2003ஆம் ஆண்டு ஏற்பட்ட பாம் நிலநடுக்கம் ஆகும்.

ஈரான் ஈரானியப் பீடபூமியைத் தன்னகத்தே கொண்டுள்ளது. உலகின் மிகப் மலைப்பாங்கான நாடுகளில் இதுவும் ஒன்றாகும். வடிநிலங்கள் அல்லது பீடபூமிகளைப் பிரிக்கும் கூர்மையான மலைத்தொடர்கள் இதன் நிலப்பகுதி மீது ஆதிக்கம் செலுத்தி வருகின்றன. இந்நாட்டின் மிகுந்த மக்கள் தொகையுடைய மேற்குப் பகுதியானது மிகுந்த மலைப்பாங்கானதாகவும் உள்ளது. இங்கு காக்கசஸ், சக்ரோசு மற்றும் அல்போர்சு போன்ற மலைத் தொடர்கள் காணப்படுகின்றன. அல்போர்சு மலைத் தொடரானது தமவந்த் மலையைக் கொண்டுள்ளது. இதுவே ஈரானின் அதிக உயரமான புள்ளியாகும். இதன் உயரம் 5,610 மீட்டர் ஆகும். ஆசியாவில் உள்ள மிக உயரமான எரிமலை இதுவாகும். ஈரானின் மலைகளானவை இதன் அரசியல் மற்றும் பொருளாதாரம் மீது நூற்றாண்டுகளாகத் தாக்கம் செலுத்தி வருகின்றன.

வடக்குப் பகுதியானது அடர்த்தியும், செழிப்பும் மிக்க கடல் மட்டத்தில் உள்ள காசுப்பியன் ஐர்கானியக் காடுகளால் மூடப்பட்டுள்ளது. இக்காடுகள் காசுப்பியன் கடலின் தெற்குக் கரையோரப் பகுதிக்கு அருகில் அமைந்துள்ளன. நாட்டின் கிழக்குப் பகுதியானது பெரும்பாலும் காவிர் பாலைவனம் போன்ற பாலைவன வடிநிலங்களைப் பெரும்பாலும் கொண்டுள்ளது. காவிர் இந்த நாட்டின் மிகப் பெரிய பாலைவனம் ஆகும். மேலும், கிழக்குப் பகுதியில் லூத் பாலைவனம், உப்பு ஏரிகள் போன்றவை அமைந்துள்ளன. லூத் பாலைவனமானது பூமியின் மேற்பரப்பிலேயே பதிவு செய்யப்பட்ட மிக வெப்பமான இடமாக உள்ளது. 2005ஆம் ஆண்டு இங்கு 70.7°C வெப்பம் பதிவிடப்பட்டது. காசுப்பியன் கடலின் கரையோரம் மற்றும் பாரசீக வளைகுடாவின் வடக்கு முடிவு ஆகியவற்றுக்குப் பக்கவாட்டில் நாட்டின் ஒரே பெரும் சமவெளிகளின் காணப்படுகின்றன. பாரசீக வளைகுடாவின் வடக்கு முடிவில் இந்நாடானது அர்வந்த் ஆற்றின் வாய்ப் பகுதியில் எல்லைகளைக் கொண்டுள்ளது. பாரசீக வளைகுடா, ஓர்முசு நீரிணை மற்றும் ஓமான் குடா ஆகியவற்றின் எஞ்சிய கடற்கரையின் பக்கவாட்டில் சிறிய, தொடர்ச்சியற்ற சமவெளிகள் காணப்படுகின்றன.

தீவுகள்

பாரசீக வளைகுடாவின் ஹோர்முஸ் தீவில் உள்ள ஒரு கடலோரத் தங்கும் வளாகமான மசாரா குடியிருப்பு.

ஈரானின் தீவுகளானவை முதன்மையாகப் பாரசீக வளைகுடாவில் அமைந்துள்ளன. ஈரான் உருமியா ஏரியில் 102 தீவுகளையும், அராசு ஆற்றில் 427 தீவுகளையும், அன்சாலி கடற்கழியில் பல தீவுகளையும், காசுப்பியன் கடலில் அசுராத் தீவையும், ஓமான் கடலில் செய்தன் தீவையும் மற்றும் பிற உள் நிலத் தீவுகளையும் கொண்டுள்ளது. பாக்கித்தானுக்கு அருகில் ஓமான் குடாவின் தொலை தூர முடிவில் ஒரு மக்களற்ற தீவை ஈரான் கொண்டுள்ளது. ஒரு சில தீவுகள் சுற்றுலாப் பயணிகளால் அடையக் கூடியவையாக உள்ளன. பெரும்பாலானவை இராணுவத்தின் கட்டுப்பாட்டில் உள்ளன அல்லது காட்டு விலங்குகளைப் பாதுகாப்பதற்காகப் பயன்படுத்தப்படுகின்றன. இவற்றுக்கான நுழைவானது தடை செய்யப்பட்டுள்ளது அல்லது நுழைய அனுமதி பெற வேண்டியுள்ளது.

பாரசீக வளைகுடா மற்றும் ஓமன் குடாவுக்கு இடையில் உள்ள ஓர்முசு நீரிணையில் உள்ள பமுசா மற்றும், பெரிய மற்றும் சிறிய துன்புகள் ஆகிய தீவுகளின் கட்டுப்பாட்டை ஈரான் 1971ஆம் ஆண்டு பெற்றது. இத்தீவுகள் சிறியவையாகவும், மிகக் குறைவான இயற்கை வளங்கள் அல்லது மக்கள் தொகையைக் கொண்டிருந்தாலும் இவற்றின் உத்தி ரீதியிலான அமைவிடத்திற்காக இவை மிகவும் மதிப்புடையவையாக உள்ளன. இத்தீவுகளின் இறையாண்மையை ஐக்கிய அரபு அமீரகம் கோருகிறது. எனினும், ஈரானிடமிருந்து தொடர்ச்சியாக ஒரு கடுமையான எதிர் வினையை இதற்காகப் பெற்று வருகிறது. இத்தீவுகளின் வரலாற்று மற்றும் பண்பாட்டுப் பின்புலம் இதற்கு அடிப்படையாக உள்ளது. இத்தீவுகள் மீதான முழுமையான கட்டுப்பாட்டை ஈரான் கொண்டுள்ளது.

ஒரு கட்டற்ற வணிக வலயமான கீஷ் தீவானது நுகர்வோரின் சொர்க்கம் என்று புகழப்படுகிறது. இங்கு வணிக வளாகங்கள், கடைகள், சுற்றுலா பயணிகளுக்கான ஈர்ப்புகள் மற்றும் சொகுசுத் தங்கும் விடுதிகள் ஆகியவை உள்ளன. ஈரானில் உள்ள மிகப் பெரிய தீவு கெசிம் ஆகும். இது 2016ஆம் ஆண்டு முதல் ஒரு யுனெஸ்கோ உலகளாவியப் புவியியல் பூங்காவாக உள்ளது. இதன் உப்புக் குகையான நமக்தன் உலகிலேயே மிகப் பெரிய உப்புக் குகையாகும். உலகில் உள்ள மிக நீளமான குகைகளில் இதுவும் ஒன்றாகும்.

காலநிலை

கோப்பென் காலநிலை வகைப்பாடு.

ஈரானின் காலநிலையானது வேறுபட்டதாக உள்ளது. வறண்டது மற்றும் பகுதியளவு வறண்டது முதல் அயன அயல் மண்டலம் வரையிலான காலநிலையானது காசுப்பியன் கடற்கரை மற்றும் வடக்கு காடுகளின் பக்கவாட்டில் காணப்படுகிறது. இந்நாட்டின் வடக்கு விளிம்பில் வெப்ப நிலையானது அரிதாகவே உறை நிலைக்குக் கீழே செல்கிறது. இப்பகுதியானது தொடர்ந்து ஈரப்பதமுடையதாக உள்ளது. கோடை கால வெப்ப நிலைகள் அரிதாகவே 29°Cக்கும் அதிகமாகின்றன. ஆண்டு மழைப் பொழிவு சமவெளியின் கிழக்குப் பகுதியில் 68 சென்டி மீட்டராகவும், மேற்குப் பகுதியில் 170 சென்டி மீட்டருக்கும் அதிகமானதாகவும் உள்ளது. ஈரானுக்கான ஐ. நா. குடியிருப்போர் ஒருங்கிணைப்பானது "ஈரானில் தற்போது தண்ணீர்ப் பற்றாக்குறையானது மிகக் கடுமையான மனிதப் பாதுகாப்புச் சவாலைக் கொடுப்பதாகக்" கூறுகிறது.

மேற்கே சக்ரோசு வடி நிலத்தில் உள்ள குடியிருப்புகள் குறைவான வெப்பநிலைகளைப் பெறுகின்றன. உறைய வைக்கும் சராசரி தினசரி வெப்பநிலைகளுடனான கடுமையான குளிர்காலங்கள் மற்றும் கடுமையான பனிப்பொழிவை இவை பெறுகின்றன. கிழக்கு மற்றும் மைய வடிநிலங்களானவை வறண்டவையாகும். இங்கு 20 சென்டி மீட்டருக்கும் குறைவான மழையே பொழிகிறது. ஆங்காங்கே பாலைவனங்களும் காணப்படுகின்றன. சராசரி கோடைக்கால வெப்ப நிலையானது அரிதாகவே 38°Cஐ விட அதிகமாகிறது. பாரசீக வளைகுடா மற்றும் ஓமான் குடாவின் தெற்குக் கடற்கரை சமவெளிகள் மிதமான குளிர் காலங்களைக் கொண்டுள்ளன. மிகவும் ஈரப்பதமான மற்றும் வெப்பமான கோடை காலங்களைக் கொண்டுள்ளன. ஆண்டு மழைப் பொழிவானது இங்கு 13.5 முதல் 35.5 சென்டி மீட்டர் வரையிலானதாக உள்ளது.

உயிரினப் பல்வகைமை

ஈரானியப் பீடபூமியை வாழ்விடமாகக் கொண்டுள்ள பாரசீகச் சிறுத்தை.

இந்நாட்டின் பத்தில் ஒரு பங்குக்கும் மேலான நிலப்பரப்பானது காடுகளால் மூடப்பட்டுள்ளது. தேசியப் பயன்பாட்டுக்காக 12 கோடி ஹெக்டேர்கள் அளவுள்ள காடுகளும், நிலப்பரப்புகளும் அரசாங்கத்தினுடையதாக உள்ளன. ஈரானின் காடுகளானவை ஐந்து தாவரப் பகுதிகளாகப் பிரிக்கப்படுகின்றன: நாட்டின் வடக்குப் பகுதியில் பச்சைப் பட்டையை அமைக்கும் ஐர்கானிய பகுதி; ஈரானின் மையப் பகுதியில் முதன்மையாகச் சிதறிக் காணப்படும் துரான் பகுதி; மேற்கே முதன்மையாக ஓக் மரக் காடுகளைக் கொண்டுள்ள சக்ரோசு பகுதி; தெற்குக் கடற்கரைப் பட்டையில் சிதறிக் காணப்படும் பாரசீக வளைகுடா பகுதி; அழகான மற்றும் தனித்துவமான உயிரினங்களைக் கொண்டுள்ள அரசுபரனி பகுதி. இந்நாட்டில் 8,200க்கும் மேற்பட்ட தாவர வகைகள் வளருகின்றன. ஐரோப்பாவைப் போல் நான்கு மடங்கு இயற்கைத் தாவரங்கள் இந்நிலைத்தை மூடியுள்ளன. உயிரினப் பல்வகைமை மற்றும் காட்டுயிர்களைப் பாதுகாக்க 200க்கும் மேற்பட்ட பாதுகாக்கப்பட்ட பகுதிகள் இந்நாட்டில் உள்ளன. 30க்கும் மேற்பட்ட தேசியப் பூங்காக்கள் உள்ளன.

ஈரானின் வாழ்ந்து வரும் உயிரினங்களானவை 34 வௌவால் இனங்கள், இந்தியச் சாம்பல் கீரி, சிறிய இந்தியக் கீரி, பொன்னிறக் குள்ளநரி, இந்திய ஓநாய், நரிகள், வரிக் கழுதைப்புலி, சிறுத்தை, ஐரோவாசியச் சிவிங்கிப் பூனை, பழுப்புக் கரடி மற்றும் ஆசியக் கறுப்புக் கரடி ஆகியவற்றை உள்ளடக்கியுள்ளன. குளம்பி இனங்களானவை காட்டுப்பன்றி, உரியல் காட்டுச் செம்மறியாடுகள், ஆர்மீனியக் காட்டுச் செம்மறியாடுகள், சிவப்பு மான், மற்றும் கழுத்து தடித்த மறிமான் ஆகியவற்றை உள்ளடக்கியுள்ளன. இதில் மிகவும் புகழ் பெற்ற விலங்கானது மிக அருகிய இனமான வேங்கைப்புலி ஆகும். இது ஈரானில் மட்டுமே எஞ்சியுள்ளது. ஈரான் அதன் அனைத்து ஆசியச் சிங்கங்களையும், அற்று விட்ட காசுப்பியன் புலிகளையும் 20ஆம் நூற்றாண்டின் தொடக்கத்தில் இழந்து விட்டது. குளம்பிகளான வீட்டு விலங்குகளானவை செம்மறியாடு, ஆடு, மாடு, குதிரை, எருமை (கால்நடை), கழுதை (விலங்கு) மற்றும் ஒட்டகத்தால் பிரதிநித்துவப்படுத்தப்படுகின்றன. வீசனம், கௌதாரி, பெரிய நாரை, கழுகுகள் மற்றும் வல்லூறுகள் ஆகியவை இந்நாட்டை வாழ்விடமாகக் கொண்ட பறவையினங்கள் ஆகும்.

அரசாங்கமும், அரசியலும்

அதியுயர் தலைவர்

அதியுயர் தலைவர்
அலி காமெனி

அதிபர்
மசூத் பெசஸ்கியான்

புரட்சியின் தலைவர் அல்லது அதியுயர் தலைமைத்துவ அதிகாரமுடையவர் என அழைக்கப்படும் அதியுயர் தலைவர் அல்லது "ரபர்" எனப்படுவர் நாட்டுத் தலைவர் ஆவார். இவர் கொள்கை மேற்பார்வைக்கான பொறுப்பைக் கொண்டுள்ளார். ரபருடன் ஒப்பிடும் போது அதிபர் வரம்புக்குட்பட்ட அதிகாரத்தையே கொண்டுள்ளார். ரபரின் ஒப்புதலுடனேயே முக்கியமான அமைச்சர்கள் தேர்ந்தெடுக்கப்படுகின்றனர். அயல் நாட்டுக் கொள்கையில் இறுதி முடிவை ரபரே எடுக்கிறார். பாதுகாப்பு, உளவுத்துறை மற்றும் அயல்நாட்டு விவகாரங்கள், மேலும் பிற உயர் அமைச்சர் பதவித் துறைகளுக்கான வேட்பாளர்களை அதிபரிடமிருந்து பெற்றதற்குப் பிறகு அமைச்சர்களை நியமிப்பதில் ரபர் நேரடியாகப் பங்கேற்கிறார்.

பிராந்தியக் கொள்கையானது ரபரால் நேரடியாகக் கட்டுப்படுத்தப்படுகிறது. அயல்நாட்டு விவகாரத்துறை அமைச்சரின் செயலானது மரபுச் சீர்முறை மற்றும் விழாத் தருணங்களுடன் முடித்துக் கொள்ளப்படுகிறது. அரபு நாடுகளுக்கான தூதர்கள் எடுத்துக்காட்டாக குத்ஸ் படைகளால் தேர்ந்தெடுக்கப்படுகின்றனர். குத்ஸ் படைகள் ரபருக்கு நேரடியாக எடுத்துரைக்கின்றன. சட்டத் திருத்தங்களை ரபரால் ஆணையிட முடியும். இமாம் கொமெய்னியின் ஆணைகளைச் செயல்படுத்தம் செதாத் எனும் அமைப்பானது ராய்ட்டர்ஸ் செய்தி நிறுவனத்தால் 2013ஆம் ஆண்டு ஐஅ$95 பில்லியன் (₹6,79,402 கோடி) என மதிப்பிடப்பட்டுள்ளது. இதன் கணக்குகளானவை நாடாளுமன்றத்துக்கும் கூடத் தெரியாமல் இரகசியமாக உள்ளன.

இராணுவப் படைகளின் தலைமைத் தளபதியாகவும் இவர் திகழ்கிறார். இராணுவ உதவிகள் மற்றும் பாதுகாப்புச் செயல்பாடுகளை இவர் கட்டுப்படுத்துகிறார். போரையோ அல்லது அமைதியையோ கொண்டு வரும் ஒற்றை அதிகாரத்தை இவர் கொண்டுள்ளார். நீதித்துறை, அரசு வானொலி மற்றும் தொலைக்காட்சி இணையங்களின் தலைவர்கள், காவல்துறை மற்றும் இராணுவத்தின் தளபதிகள், பாதுகாவலர்கள் மன்றத்தின் உறுப்பினர்கள் ஆகிய அனைவரும் ரபரால் நியமிக்கப்படுகின்றனர்.

ரபரைத் தேர்ந்தெடுக்கும் பொறுப்பானது வல்லுநர் மன்றத்திடம் உள்ளது. தகுதிகள் மற்றும் பொது மக்கள் மத்தியிலான மதிப்பு ஆகியவற்றை அடிப்படையாகக் கொண்டு ரபரைப் பதவி நீக்கம் செய்யும் அதிகாரம் இதற்கு உள்ளது. இன்று வரை வல்லுநர் மன்றமானது ரபரின் எந்த ஒரு முடிவுக்கும் சவால் விடுக்கவில்லை மற்றும் இவரைப் பதவி நீக்கம் செய்ய முயற்சி செய்யவில்லை. நீதித்துறை அமைப்பின் முன்னாள் தலைவரான சதேக் லரிசனி ரபரால் நியமிக்கப்பட்டவர் ஆவார். இவர் ரபர் மீது மேற்பார்வை செய்வது என்பது வல்லுநர் மன்றத்திற்கு சட்டப்படி முறையற்றது என்று குறிப்பிட்டுள்ளார். வல்லுநர் மன்றமானது எந்தவொரு உண்மையான அதிகாரமும் இன்றிப் பெயரளவு மன்றமாக மாறிவிட்டது என பலர் நம்புகின்றனர்.

இந்த நாட்டின் அரசியல் அமைப்பானது அரசியலமைப்புச் சட்டத்தை அடிப்படையாகக் கொண்டுள்ளது. எக்கனாமிஸ்ட் பத்திரிகையின் சனநாயகப் பட்டியலில் ஈரான் 2022ஆம் ஆண்டு 154வது இடத்தைப் பிடித்தது. சமூகவாதியும், அரசியல் அறிவியலாளருமான சுவான் சோசு லின்சு 2000ஆம் ஆண்டு "முறையாகத் தேர்ந்தெடுக்கப்படாத ஈரானிய அரசானது அரசுக்கு அடிபணியும் சித்தாந்த வளைவு மற்றும், இரண்டு அல்லது அதற்கு மேற்பட்ட அதிகார மையங்களைக் கொண்ட வரம்புபடுத்தப்பட்ட சர்வாதிகாரத்தை இணைத்துச் செயல்படுவதாக" குறிப்பிட்டுள்ளார்.

அதிபர்

லூயி பாசுடர் வீதியில் உள்ள அதிபரின் நிர்வாக அரண்மனைக்குச் செல்லும் வாயில். இது அமைச்சரவை சந்திக்கும் இடமாகவும், அதிபரின் அலுவலகமாகவும் உள்ளது.

அதிபரே அரசின் தலைவராக உள்ளார். இரண்டாவது உயர் நிலையில் உள்ள அதிகார மையமாக உள்ளார். அதியுயர் தலைவருக்குப் பிறகு இவருக்கு அதிக அதிகாரம் உள்ளது. நான்காண்டுகளுக்கு ஒரு முறை பொதுத் தேர்தலின் மூலம் அதிபர் தேர்ந்தெடுக்கப்படுகிறார். தேர்தலுக்கு முன்னர் அதிபர் தேர்தலில் போட்டியிட விரும்புபவர்கள் பாதுகாவலர்கள் மன்றத்திடம் ஒப்புதல் பெற வேண்டும். பாதுகாப்பு மன்ற உறுப்பினர்கள் தலைவரால் தேர்ந்தெடுக்கப்படுகின்றனர். அதியுயர் தலைவருக்கு அதிபரை நீக்கும் அதிகாரம் உள்ளது. அதிபர் மீண்டும் ஒரு முறை மட்டுமே தேர்ந்தெடுக்கப்பட முடியும். இராணுவத்தின் துணை தலைமைத் தளபதியாகவும், அதியுயர் தேசியப் பாதுகாப்பு மன்றத்தின் தலைவராகவும், நாடாளுமன்றம் ஒப்புதல் அளித்த பிறகு அவசர நிலையைப் பிரகடனப்படுத்த அதிகாரம் உள்ளவராகவும் அதிபர் திகழ்கிறார்.

அரசியலமைப்பு அமல்படுத்தப்படுவதற்கு அதிபர் பொறுப்பாக உள்ளார். ரபரால் அறிவுறுத்தப்படும் ஆணைகள் மற்றும் பொதுக் கொள்கைகளை அமல்படுத்துவதற்கான செயல் அதிகாரங்களை பயன்படுத்துபவராகவும் அதிபர் உள்ளார். ரபர் நேரடியாகத் தொடர்புடைய விவகாரங்களைத் தவிர்த்து இவ்வாறு செயல்படுகிறார். ரபருடன் தொடர்புடைய விவகாரங்களில் இறுதி முடிவை ரபரே எடுக்கிறார். ஒப்பந்தங்கள் மற்றும் பிற பன்னாட்டு ஒப்பந்தங்களில் கையெழுத்து இடுவது மற்றும் வரவு செலவுடத் திட்ட அறிக்கை, மற்றும் அரசு வேலை வாய்ப்பு விவகாரங்கள் போன்ற விவகாரங்களைச் செயல்படுத்துவதற்காக அதிபர் செயல்படுகிறார். இது அனைத்துமே ரபரால் அங்கீகரிக்கப்பட்ட படி செயல்படுத்தப்படுகின்றன.

ரபர் மற்றும் நாடாளுமன்றத்தால் ஒப்புதல் பெறப்பட்ட அமைச்சர்களை அதிபர் நியமிக்கிறார். ரபரால் எந்த ஓர் அமைச்சரையும் நீக்கவோ அல்லது மீண்டும் அமைச்சராக்கவோ முடியும். மன்றத்தின் அமைச்சர்களை மேற்பார்வையிடுவது, அரசாங்க முடிவுகளை ஒருங்கிணைப்பது, நாடாளுமன்றத்துக்கு முன்னாள் வைக்கப்படும் அரசாங்கக் கொள்கைகளைத் தேர்ந்தெடுப்பது போன்றவற்றை அதிபர் செய்கிறார். அதிபருக்குக் கீழ் எட்டு துணை அதிபர்கள், மேலும் 22 அமைச்சர்கள் சேவையாற்றுகின்றனர். இவர்கள் அனைவருமே அதிபரால் நியமிக்கப்படுகின்றனர்.

பாதுகாவலர்கள் மன்றம்

முதன்மைக் கட்டுரை: பாதுகாவலர்கள் மன்றம்

அதிபராக மற்றும் நாடாளுமன்றத்துக்காகப் போட்டியிடுபவர்கள் 12 உறுப்பினர்களைக் கொண்ட பாதுகாவலர்கள் மன்றம் (இதன் உறுப்பினர்கள் அனைவரும் அதியுயர் தலைவரால் நியமிக்கப்படுகின்றனர்) அல்லது அதியுயர் தலைவரிடம் ஒப்புதல் பெற வேண்டும். தங்களது கூட்டணியை உறுதிப்படுத்த போட்டியிடுவதற்கு முன்னர் இவ்வாறு ஒப்புதல் பெறப்பட வேண்டும். அதியுயர் தலைவர் இந்த விண்ணப்பங்களை அரிதாகவே ஆராய்கிறார். ஆனால் ஆராயும் அதிகாரம் அவருக்கு உள்ளது. இவ்வாறான நிலையில் பாதுகாவலர் மன்றத்தின் மேற்கொண்ட ஒப்புதலானது தேவையில்லை. பாதுகாவலர் மன்றத்தின் முடிவுகளை மீள்விக்க அதியுயர் தலைவரால் முடியும்.

அரசியலமைப்பானது மன்றத்திற்கு மூன்று அதிகாரங்களைக் கொடுக்கிறது. நாடாளுமன்றத்தால் இயற்றப்படும் சட்டங்கள் மீதான இரத்து அதிகாரம், தேர்தல்களை மேற்பார்வையிடுவது மற்றும் உள்ளூர், நாடாளுமன்ற, அதிபர் அல்லது நிபுணர்களின் அவைத் தேர்தல்கள் ஆகியவற்றில் போட்டியிட விரும்பும் மனுதாரர்களுக்கு ஒப்புதல் அளிப்பது அல்லது அவர்களைத் தகுதி நீக்கம் செய்வது போன்ற அதிகாரங்களைப் பாதுகாவலர் மன்றமானது கொண்டுள்ளது. மன்றத்தால் இரு வழிகளில் ஒரு சட்டத்தை இரத்து செய்ய முடியும். சட்டங்கள் இசுலாமியச் சட்ட முறைமைக்கு எதிராக இருந்தால் அல்லது அரசியலமைப்புக்கு எதிராக இருந்தால் இரத்து செய்ய முடியும்.

அதியுயர் தேசியப் பாதுகாப்பு மன்றம்

அதியுயர் தேசியப் பாதுகாப்பு மன்றமானது பன்னாட்டுக் கொள்கை முடிவுகளை எடுக்கும் செயல் முறையில் முதன்மையான அதிகாரத்தைக் கொண்டுள்ளது. தேசிய விவகாரங்களைப் பாதுகாப்பது மற்றும் ஆதரவு அளிப்பது, புரட்சி, நிலப்பரப்பு ஒருமைப்பாடு மற்றும் தேசிய இறையாண்மை ஆகியவற்றுக்கான 1989ஆம் ஆண்டின் ஈரானிய அரசியலமைப்புப் பொது வாக்கெடுப்பின் போது இந்த மன்றமானது உருவாக்கப்பட்டது. அரசியலமைப்பின் 176வது பிரிவில் இது குறிப்பிடப்பட்டுள்ளது. இதற்குத் தலைவராக அதிபர் உள்ளார்.

அதியுயர் மன்றத்தின் செயலாளரை அதியுயர் தலைவர் தேர்ந்தெடுக்கிறார். அதியுயர் தலைவரால் உறுதிப்படுத்தப்பட்ட பிறகு மன்றத்தின் முடிவுகளானவை அமல்படுத்தப்படும். இந்த மன்றமானது அணு ஆயுதக் கொள்கையை உருவாக்குகிறது. அதியுயர் தலைவரால் உறுதிப்படுத்தப்பட்டால் இக்கொள்கை அமல்படுத்தப்படும்.

நாடாளுமன்றம்

முதன்மைக் கட்டுரை: ஈரான் நாடாளுமன்றம்

ஈரானிய நாடாளுமன்றத்தின் கட்டடம்

ஈரானிய நாடாளுமன்றமானது 290 உறுப்பினர்களைக் கொண்டுள்ளது.

நாடாளுமன்றம் அல்லது "மசிலேசு" என்று அறியப்படும் சட்டவாக்க அவையானது நான்கு ஆண்டுகளுக்கு ஒரு முறை தேர்ந்தெடுக்கப்படும் 290 உறுப்பினர்களைக் கொண்ட ஓர் ஓரவை முறைமை ஆகும். இது சட்டங்களை இயற்றுகிறது, பன்னாட்டு ஒப்பந்தங்களை அமல்படுத்துகிறது, தேசிய வரவு செலவுத் திட்ட அறிக்கைக்கு ஒப்புதல் அளிக்கிறது. அனைத்து நாடாளுமன்ற உறுப்பினர்கள் மற்றும் அவையைச் சேர்ந்த சட்டங்களுக்கு பாதுகாவலர் மன்றத்தால் ஒப்புதல் அளிக்கப்பட வேண்டும். பாதுகாவலர் மன்றத்தால் நாடாளுமன்றத்தின் தேர்ந்தெடுக்கப்பட்ட உறுப்பினர்களை நீக்க முடியும். இதற்கு முன்னர் மன்றம் நீக்கியும் உள்ளது. பாதுகாவலர் மன்றம் இல்லாமல் நாடாளுமன்றத்திற்கு சட்ட முறைமை நிலை கிடையாது. சட்டங்களை இரத்து செய்யும் முழுமையான அதிகாரத்தைப் பாதுகாவலர் மன்றமானது கொண்டுள்ளது.

நீதித்துறை மன்றமானது நாடாளுமன்றம் மற்றும் பாதுகாப்பு மன்றத்துக்கு இடையிலான பிரச்சனைகளுக்கு நீதி வழங்கும் அதிகாரத்தைக் கொண்டுள்ளது. அதியுயர் தலைவருக்கு ஓர் ஆலோசனை அமைப்பாக இது சேவையாற்றுகிறது. ஈரானில் மிக சக்தி வாய்ந்த அரசாங்க அமைப்புகளில் ஒன்றாக இது இதை ஆக்குகிறது.

ஈரானின் நாடாளுமன்றமானது 207 தொகுதிகளைக் கொண்டுள்ளது. சமயச் சிறுபான்மையினருக்கான ஒதுக்கீடு செய்யப்பட்ட 5 இடங்களும் இதில் அடங்கும். எஞ்சிய 202 தொகுதிகள் நிலப்பரப்பு சார்ந்தவை ஆகும். ஒவ்வொரு தொகுதியும் ஒன்று அல்லது அதற்கு மேற்பட்ட ஈரானின் மண்டலங்களை உள்ளடக்கியுள்ளன.

சட்டம்

ஈரான் இசுலாமியச் சட்ட முறைமையின் ஒரு வடிவத்தை அதன் சட்ட அமைப்பாகப் பயன்படுத்துகிறது. இதில் ஐரோப்பியப் குடிமையியல் சட்டத்தின் காரணிகளும் அடங்கியுள்ளன. அதியுயர் தலைவர் உச்ச நீதிமன்றத்தின் தலைமை நீதிபதி மற்றும் தலைமை அரசு வழக்கறிஞரை நியமிக்கிறார். பல்வேறு வகையான நீதிமன்றங்கள் உள்ளன. பொது மற்றும் குற்ற வழக்குகளை விசாரிக்கும் பொது நீதிமன்றங்கள், தேசிய பாதுகாப்புக்கு எதிரான குற்றங்கள் போன்ற குறிப்பிட்ட குற்றங்களை விசாரிக்கும் புரட்சி நீதிமன்றங்கள் ஆகியவை இதில் அடங்கும். புரட்சி நீதிமன்றங்களின் முடிவுகளானவை இறுதியானவையாகும். அவற்றை மேல் முறையீடு செய்ய முடியாது.

தலைமை நீதிபதியே நீதி அமைப்பின் தலைவர் ஆவார். நீதி அமைப்பின் நிர்வாகம் மற்றும் மேற்பார்வையிடுதலுக்கு இவர் பொறுப்பேற்றுள்ளார். ஈரானிய உச்ச நீதிமன்றத்தின் தலைமை நீதிபதி இவர் ஆவார். நீதித்துறை அமைச்சராக சேவையாற்றுவதற்கான மனுதாரர்களை உச்சநீதிமன்ற நீதிபதி முன் மொழிகிறார். அதிபர் அதில் ஒருவரைத் தேர்ந்தெடுக்கிறார். உச்சநீதிமன்ற நீதிபதியால் இரு ஐந்தாண்டு காலங்களுக்குச் சேவையாற்ற முடியும்.

சிறப்பு மதகுரு நீதிமன்றமானது மதகுருக்களால் செய்ததாகக் கூறப்படும் குற்றங்களை விசாரிக்கிறது. எனினும் இது சாதாரண மக்கள் தொடர்பான வழக்குகளையும் விசாரித்துள்ளது. பொதுவான நீதி அமைப்பிலிருந்து சுதந்திரமாக சிறப்பு மதகுரு நீதிமன்றத்தின் செயல்பாடுகள் நடைபெறுகின்றன. இந்நீதிமன்றங்கள் ரபருக்கு மட்டுமே பதில் சொல்ல வேண்டும். நீதிமன்றங்களின் முடிவுகளே இறுதியானவையாகும். இவற்றை மேல்முறையீடு செய்ய முடியாது. நிபுணர்களின் மன்றமானது ஆண்டுக்கு ஒரு வாரம் சந்திக்கிறது. இதில் 86 "ஒழுக்கமிக்க மற்றும் கற்றறிந்த" மதகுருமார்கள் எட்டாண்டு காலங்களுக்கு வாக்காளர்களால் தேர்ந்தெடுக்கப்படுகின்றனர்.

நிர்வாகப் பிரிவுகள்

முதன்மைக் கட்டுரைகள்: ஈரானின் மாகாணங்கள் மற்றும் ஈரானின் மண்டலங்கள்

ஈரான் 31 மாகாணங்களாகப் (பாரசீகம்: استان, ஒசுதான்) பிரிக்கப்பட்டுள்ளது. ஓர் உள்ளூர் மையத்தில் இருந்து இவை ஒவ்வொன்றும் நிர்வகிக்கப்படுகின்றன. இம்மையங்கள் பொதுவாக மிகப் பெரிய உள்ளூர் நகரமாக உள்ளன. இவை அம்மாகாணத்தின் தலைநகரம் (பாரசீகம்: مرکز, மருகசு) என்று அழைக்கப்படுகின்றன. மாகாண அதிகாரமானது ஆளுநர் (பாரசீகம்: استاندار, ஒசுதாந்தர்) என்பவரால் தலைமை தாங்கப்பட்டுள்ளது. அமைச்சரவையின் ஒப்புதலுடன் உள் துறை அமைச்சரால் இந்த ஆளுநர் நியமிக்கப்படுகிறார்.

அல்போர்சு

அருதவீல்

பூசெகர்

சகார் மகால்
மற்றும் பக்தியாரி

இசுபகான்

பாருசு

கீலான்

கொலெத்தான்

அமதான்

ஒறுமொசுகான்

ஈலாம்

கெர்மான்

கெர்மான்ஷா

கூசித்தான்

கோகிலுயே மற்றும்
போயர்-அகமது

குறுதித்தான்

உலுரித்தான்

மர்கசி

மாசாந்தரான்

கஸ்வின்

கொம்

இரசாவி
கொராசான்

செம்னன்

சீசுத்தான் மற்றும்
பலுச்சிசுத்தான்

தெகுரான்

யாசுது

சஞ்சன்

வடக்கு
கொராசான்

தெற்கு
கொராசான்

மேற்கு
அசர்பைசான்

கிழக்கு
அசர்பைசான்

காசுப்பியன் கடல்

பாரசீக வளைகுடா

துருக்மெனிஸ்தான்

ஆப்கானித்தான்

பாக்கித்தான்

அசர்பைஜான்

ஆர்மீனியா

து
ரு
க்
கி

ஈராக்கு

குவைத்து

சவூதி அரேபியா

ஈரானின் மாகாணங்களின் வரைபடம்

அயல் நாட்டு உறவுகள்

ஈரானுடன் தூதரக உறவுகளைக் கொண்டுள்ள நாடுகளின் வரைபடம்

165 நாடுகளுடன் ஈரான் தூதரக உறவுகளைக் கொண்டுள்ளது. ஆனால், ஐக்கிய அமெரிக்கா மற்றும் இசுரேலுடன் இது தூதரக உறவுகளைக் கொண்டிருக்கவில்லை. 1979ஆம் ஆண்டு ஈரான் ஒரு நாடக இசுரேலின் அங்கீகாரத்தை ரத்து செய்தது.

வேறுபட்ட அரசியல் மற்றும் சித்தாந்தங்கள் காரணமாக சவூதி அரேபியாவுடன் ஈரான் பகைமையான உறவைக் கொண்டுள்ளது. சிரியா, லிபியா, மற்றும் தென்காக்கேசியா போன்ற நவீன சார்பாண்மைச் சண்டைகளில் ஈரானும், துருக்கியும் ஈடுபட்டுள்ளன. எனினும், குறுதியப் பிரிவினைவாதம் மற்றும் கத்தார் தூதரகப் பிரச்சனை போன்ற பொதுவான ஆர்வங்களையும் இரு நாடுகளும் கொண்டுள்ளன. தஜிகிஸ்தானுடன் ஈரான் ஒரு நெருக்கமான மற்றும் வலிமையான உறவைக் கொண்டுள்ளது. ஈராக்கு, லெபனான் மற்றும் சிரியாவுடன் ஈரான் ஆழமான பொருளாதார உறவுகள் மற்றும் கூட்டணியைக் கொண்டுள்ளது. சிரியா பொதுவாக ஈரானின் "நெருங்கிய கூட்டாளி" என்று குறிப்பிடப்படுகிறது.

அயல் நாட்டு விவகார அமைச்சகத்தின் கட்டடம். இது அதன் முகப்புப் பகுதியில் அகாமனிசியக் கட்டடக் கலையை விரிவாகப் பயன்படுத்தியுள்ளது. தெகுரானின் தேசியத் தோட்டம் எனும் இடம்.

உருசியா ஈரானின் ஒரு முதன்மையான வணிகக் கூட்டாளியாக உள்ளது. குறிப்பாக ஈரானின் மிகையான எண்ணெய் வள வணிகத்தில் கூட்டாளியாக உள்ளது. இரு நாடுகளும் ஒரு நெருக்கமான பொருளாதார மற்றும் இராணுவக் கூட்டணியைக் கொண்டுள்ளன. மேற்குலக நாடுகளால் கடுமையான பொருளாதாரத் தடைகளுக்கு ஆளாகியுள்ளன. வட அத்திலாந்திய ஒப்பந்த அமைப்புக்கு இணையான உருசியாவை அடிப்படையாகக் கொண்ட சர்வதேச ஒப்பந்த அமைப்பான கூட்டுப் பாதுகாப்பு ஒப்பந்த அமைப்பில் இணைவதற்காக அழைக்கப்பட்ட மேற்கு ஆசியாவில் உள்ள ஒரே ஒரு நாடு ஈரான் ஆகும்.

பொருளாதார ரீதியாக ஈரான் மற்றும் சீனாவுக்கு இடையிலான உறவு முறைகளானவை வலிமையாக உள்ளன. இரு நாடுகளும் ஒரு நட்பான, பொருளாதார மற்றும் உத்தி ரீதியிலான உறவு முறையை மேம்படுத்தியுள்ளன. 2021இல் ஈரானும், சீனாவும் ஒரு 25 ஆண்டு கால ஒத்துழைப்பு ஒப்பந்தத்தில் கையொப்பமிட்டன. இரு நாடுகளுக்கிடையிலான உறவுகளை இது வலிமைப்படுத்தும். "அரசியல், உத்தி ரீதியிலான மற்றும் பொருளாதார" காரணிகளை இது உள்ளடக்கியிருக்கும். ஈரான்-சீன உறவுகளானவை குறைந்தது பொ. ஊ. மு. 200ஆம் ஆண்டு முதலே இருந்து வந்துள்ளன. அதற்கு முன்னரும் உறவு முறைகள் இருந்திருக்க வாய்ப்பிருந்துள்ளது. வட மற்றும் தென் கொரியா ஆகிய இரு நாடுகளுடனும் ஒரு நல்ல உறவு முறையைக் கொண்டுள்ள உலகிலுள்ள சில நாடுகளில் ஈரானும் ஒன்றாகும்.

ஈரான் தசமக் கணக்கிலான பன்னாட்டு அமைப்புகளின் ஓர் உறுப்பினராக உள்ளது. இதில் ஜி-15, ஜி-24, ஜி-77, பன்னாட்டு அணுசக்தி முகமையகம், பன்னாட்டு புனரமைப்பு மற்றும் மேம்பாட்டு வங்கி, பன்னாட்டு முன்னேற்ற அமைப்பு, கூட்டுசேரா இயக்கம், இசுலாமிய வளர்ச்சி வங்கி, சர்வதேச நிதி கூட்டுத்தாபனம், பன்னாட்டு தொழிலாளர் அமைப்பு, அனைத்துலக நாணய நிதியம், பன்னாட்டு கடல்சார் அமைப்பு, பன்னாட்டுக் காவலகம், இசுலாமிய ஒத்துழைப்புக் கூட்டமைப்பு, ஓப்பெக், உலக சுகாதார அமைப்பு, மற்றும் ஐக்கிய நாடுகள் அவை ஆகியவை அடங்கும். தற்போது ஈரான் உலக வணிக அமைப்பில் பார்வையாளர் நிலையைக் கொண்டுள்ளது.

இராணுவம்

நடுத்தர தூரம் பாவம் பாயும் ஏவுகணையான செச்சில். ஈரான் உலகின் 6வது நிலையிலுள்ள ஏவுகணை சக்தியாகும். அதிமீயொலி ஏவுகணைத் தொழில்நுட்பத்தை உடைய உலகின் 5வது நாடு ஈரான் ஆகும்.

ஈரானின் இராணுவமானது ஓர் ஒன்றிணைக்கப்பட்ட அமைப்பின் கீழ் ஒழுங்குபடுத்தப்பட்டுள்ளது. ஈரான் இசுலாமியக் குடியரசின் ஆயுதம் ஏந்திய படைகளானவை ஈரான் இசுலாமியக் குடியரசின் இராணுவத்தை உள்ளடக்கியுள்ளது. இதில் தரைப்படை, வான் பாதுகாப்புப் படை, விமானப்படை மற்றும் கப்பற்படை ஆகியவை அடங்கியுள்ளன; இசுலாமியப் புரட்சிகரப் பாதுகாப்புப் படைகளானவை தரைப்படை, விண்வெளிப் படை கப்பற்படை, குத்ஸ் படைகள், மற்றும் பசிச் ஆகியவற்றை உள்ளடக்கியுள்ளன; சென்டர்மே என்ற பெயரில் பிரான்சு மற்றும் பிரெஞ்சு மொழி பேசும் நாடுகளில் உள்ள துணை இராணுவப் படையின் செயலை ஒத்தவாறு ஈரானின் பராசா எனும் சட்ட அமல்படுத்தும் துறை எனும் காவல் துறையும் செயல்படுகிறது. ஈரான் இசுலாமியக் குடியரசின் விமானப்படை நாட்டின் இறையாண்மையை ஒரு பாரம்பரிய வழியில் பாதுகாக்கும் அதே நேரத்தில் இசுலாமியப் புரட்சிகரப் பாதுகாப்புப் படைகள் குடியரசின் ஒருமைப்பாட்டை அயல்நாட்டுத் தலையீடு, ஆட்சிக் கவிழ்ப்புங்கள் மற்றும் உள்நாட்டு ஆர்ப்பாட்டங்கள் ஆகியவற்றுக்கு எதிராக, பாதுகாப்பை உறுதி செய்வதற்குக் கடமைப்பட்டுள்ளன. 1925 முதல் 18 வயதுக்கு மேற்பட்ட அனைத்து ஆண்களும் ஈரான் இசுலாமியக் குடியரசின் விமானப்படை அல்லது இசுலாமியப் புரட்சிகரப் பாதுகாப்புப் படைகளில் சுமார் 14 மாதங்களுக்குக் கட்டாயம் சேவையாற்ற வேண்டும் என்று உள்ளது.

ஈரான் 6.10 இலட்சத்துக்கும் மேற்பட்ட செயல்பாட்டிலுள்ள துருப்புகளையும், சுமார் 3.50 இலட்சம் சேமக் கையிருப்பு இராணுவத்தினரையும், மொத்தமாக 10 இலட்சத்திற்கும் மேற்பட்ட இராணுவ வீரர்களையும் கொண்டுள்ளது. உலகில் மிக அதிகமான சதவீதங்களில் இராணுவப் பயிற்சியுடன் கூடிய குடிமக்களையுடைய நாடுகளில் இதுவும் ஒன்றாகும். இசுலாமியப் புரட்சிகரப் பாதுகாப்புப் படைகளுக்குள் உள்ள பசிச் எனப்படும் ஒரு துணை இராணுவத் தன்னார்வப் படைத்துறை சாராப் படையானது 2 கோடிக்கும் மேற்பட்ட உறுப்பினர்களைக் கொண்டுள்ளது. அழைத்தால் இதில் 6 இலட்சம் பேர் உடனடியாகச் சேர்வதற்குத் தயாராக உள்ளனர். 3 இலட்சம் சேமக் கையிருப்பு வீரர்கள் உள்ளனர். தேவைப்படும் போது 10 இலட்சம் பேரை இதில் ஒருங்கிணைக்க முடியும். பராசா எனும் ஈரானியச் சீருடைக் காவல்துறையானது 2.60 இலட்சத்துக்கும் மேற்பட்ட செயல்பாட்டிலுள்ள காவலர்களைக் கொண்டுள்ளது. பெரும்பாலான புள்ளியியல் அமைப்புகள் தங்களது மதிப்பீட்டு அறிக்கைகளில் பசிச் மற்றும் பராசாவைச் சேர்ப்பதில்லை.

பசிச் மற்றும் பராசாவைத் தவிர்த்துப் பார்க்கும் போது ஈரான் ஒரு முதன்மையான இராணுவ சக்தியாக அடையாளப்படுத்தப்படுகிறது. இதன் ஆயுதமேந்திய படைகளின் அளவு மற்றும் ஆற்றல் காரணமாக இவ்வாறு குறிப்பிடப்படுகிறது. ஈரான் உலகின் 14வது வலிமையான இராணுவத்தைக் கொண்டுள்ளது. ஒட்டு மொத்த இராணுவ வலிமையில் உலகளவில் 13ஆம் இடத்தை இது பெறுகிறது. செயல்பாட்டிலுள்ள இராணுவ வீரர்களின் எண்ணிக்கையில் 7வது இடத்தில் உள்ளது. இதன் தரைப்படை மற்றும் கவசமுடை ய வாகனப் படையின் அளவில் இது 9வது இடத்தைப் பெறுகிறது. மேற்கு ஆசியாவில் உள்ள மிகப் பெரிய இராணுவமானது ஈரானின் ஆயுதம் ஏந்திய படைகளாகும். மத்திய கிழக்கில் மிகப் பெரிய எண்ணிக்கையிலான இராணுவத்துடன் தொடர்புடைய விமானப் படையை இது கொண்டுள்ளது. இராணுவத்திற்கு நிதி ஒதுக்குவதில் உலகின் முதல் 15 நாடுகளுக்குள் ஈரான் உள்ளது. 2021இல் இதன் இராணுவச் செலவீனங்களானவை நான்கு ஆண்டுகளில் முதல் முறையாக ஐஅ$24.6 பில்லியன் (₹1,75,929.4 கோடி) ஆக அதிகரித்தன. இது ஈரானின் மொத்த உள்நாட்டு உற்பத்தியில் 2.3% ஆகும். இசுலாமியப் புரட்சிகரப் பாதுகாப்புப் படைகளுக்கான நிதி ஒதுக்கீடானது 2021ஆம் ஆண்டில் ஈரானின் மொத்த இராணுவ நிதி ஒதுக்கீட்டில் 34% ஆக இருந்தது.

ஈரானியப் புரட்சிக்குப் பிறகு அயல்நாட்டு வாணிகத் தடையாணைகளைச் சமாளிப்பதற்காக ஈரான் ஓர் உள்நாட்டு இராணுவத் தொழில் துறையை உருவாக்கியுள்ளது. உள்நாட்டிலேயே தயாரிக்கப்படும் பீரங்கி வண்டிகள், வீரர்களை ஏற்றிச் செல்லும் கவச வாகனங்கள், ஏவுகணைகள், நீர்மூழ்கிக் கப்பல்கள், ஏவுகனை எதிர்ப்புக் கப்பல்கள், கதிரலைக் கும்பா அமைப்புகள், உலங்கு வானூர்திகள், கடற்படைக் கப்பல்கள் மற்றும் சண்டை வானூர்திகள் ஆகியவற்றை உள்நாட்டிலேயே தயாரிக்கும் திறன் இந்தத் தொழில் துறைக்கு உள்ளது. குறிப்பாக, எறிகணைகள் போன்ற முன்னேறிய ஆயுதங்களை உருவாக்குவதில் அதிகாரப்பூர்வ அறிவிப்புகள் வெளியிடப்பட்டுள்ளன. இதன் தொடர்ச்சியாக மத்திய கிழக்கில் ஈரான் மிகப் பெரிய மற்றும் மிகப் பல் வகையான தொலைதூர ஏவுகணைகளை உடைய படைக்கலத்தைக் கொண்டுள்ளது. அதிமீயொலி ஏவுகணைத் தொழில்நுட்பத்தை உடைய உலகின் 5வது நாடு ஈரான் ஆகும். உலகின் 6வது மிகப் பெரிய ஏவுகணை சக்தி ஈரான் ஆகும். ஒரு பல்வேறு வகைப்பட்ட ஆளில்லா வானூர்திகளை வடிவமைத்து ஈரான் உற்பத்தி செய்கிறது. ஆளில்லா வானூர்திப் போர் முறை மற்றும் தொழில்நுட்பத்தில் ஒரு உலகளாவிய தலைமை நாடு மற்றும் வல்லரசாக ஈரான் கருதப்படுகிறது. இணையப் போர் ஆற்றல்களையுடைய உலகின் ஐந்து நாடுகளில் ஈரானும் ஒன்றாகும். "பன்னாட்டு இணைய அரங்கில் மிகுந்த செயல்பாட்டில் உள்ள நாடுகளில் ஒன்றாக" ஈரான் அடையாளப்படுத்தப்படுகிறது. 2000களில் இருந்து ஈரான் ஆயுதங்களை ஏற்றுமதி செய்வதில் ஒரு முக்கியமான நாடாக இருந்து வந்துள்ளது.

உக்ரைன் மீதான படையெடுப்பின் போது ஈரானிய ஆளில்லா வானூர்திகளை உருசியா விலைக்கு வாங்கியதைத் தொடர்ந்து நவம்பர் 2023இல் ஈரான் இசுலாமியக் குடியரசின் விமானப் படையானது உருசிய சுகோய் எஸ்யு-35 சண்டை வானூர்திகள், மில் மி-28 தாக்குதல் உலங்கு வானூர்திகள், வான் பாதுகாப்பு மற்றும் ஏவுகணை அமைப்புகளை வாங்குவதற்கு ஒப்பந்தங்களை இறுதி செய்தது. உருசியா மற்றும் சீனாவுடன் கூட்டுப் போர் ஒத்திகைகளில் ஈரானியக் கப்பற்படை இணைந்துள்ளது.

அணு ஆயுதத் திட்டம்

ஈரானின் அணு ஆயுதத் திட்டமானது 1950களில் இருந்து நடைபெற்று வருகிறது. புரட்சிக்குப் பின் ஈரான் இதை மீண்டும் தொடங்கியது. செறிவூட்டும் திறன் உள்ளிட்ட இதன் விரிவான அணு ஆயுத எரி சக்திச் சுழற்சியானது செறிவான பன்னாட்டு ஒப்பந்தங்கள் மற்றும் பொருளாதாரத் தடைகளின் ஓர் இலக்காகிப் போனது. ஈரான் குடிசார் அணு சக்தித் தொழில் நுட்பத்தை ஓர் அணு ஆயுதத் திட்டமாக மாற்றலாம் என்ற கவலையைப் பல நாடுகள் வெளிப்படுத்தியுள்ளன. 2015இல் ஈரான் மற்றும் பி5+1 ஆகிய நாடுகள் இணைந்த அகல் விரிவான திட்டச் செயலுக்கு ஒப்புக் கொண்டன. செறிவூட்டப்பட்ட யுரேனிய உற்பத்திக்குக் கட்டுப்பாடுகளுக்குப் பதிலாக பொருளாதாரத் தடைகளை முடிவுக்குக் கொண்டு வரும் பொருட்டு இந்த ஒப்பந்தம் ஏற்படுத்தப்பட்டது.

எனினும், 2018இல் ஐக்கிய அமெரிக்கா டிரம்ப் நிர்வாகத்தின் கீழ் இந்த ஒப்பந்தத்தில் இருந்து விலகியது. பொருளாதாரத் தடைகளை மீண்டும் விதித்தது. ஈரான் மற்றும் பி5+1இன் பிற உறுப்பினர்களிடம் இருந்து இது எதிர்ப்பைப் பெற்றது. ஓர் ஆண்டு கழித்து இயைந்து நடக்கும் தன்னுடைய நிலையை ஈரான் குறைக்கத் தொடங்கியது. 2020 வாக்கில் ஓப்பந்தத்தால் போடப்பட்ட எந்த ஒரு வரம்பையும் இனி மேல் கடைபிடிக்க மாட்டோம் என்று ஈரான் அறிவித்தது. இதற்குப் பிறகு நடந்த செறிவூட்டல்களானவை ஆயுதத்தைத் தயாரிக்கும் தொடக்க நிலைக்கு ஈரானைக் கொண்டு வந்தது. நவம்பர் 2023 நிலவரப்படி ஈரான் யுரேனியத்தை 60% அணுக்கரு பிளப்பு அளவுக்குச் செறிவூட்டியுள்ளது. இது அணு ஆயுதம் தயாரிக்கத் தேவையான அளவுக்கு மிக நெருக்கமானதாகும். சில வல்லுநர்கள் ஏற்கனவே ஈரானை ஓர் அணு ஆயுத சக்தி என்று கருதத் தொடங்கி விட்டனர்.

பிராந்தியச் செல்வாக்கு

ஈரானும், அதன் செல்வாக்குப் பகுதிகளும்

ஈரானின் குறிப்பிடத்தக்க செல்வாக்கு மற்றும் வேறூன்றிய நிலையானது சில நேரங்களில் "ஒரு புதிய பாரசீகப் பேரரசின் தொடக்கம்" என்று குறிப்பிடப்படுகிறது. சில வல்லுநர்கள் ஈரானின் செல்வாக்கை நாட்டின் பெருமைமிகு தேசிய மரபு, பேரரசு மற்றும் வரலாற்றுடன் தொடர்புபடுத்துகின்றனர்.

புரட்சிக்குப் பிறகு ஈரான் தன்னுடைய செல்வாக்கைக் குறுக்காகவும், எல்லை தாண்டியும் அதிகரித்துள்ளது. அரசு மற்றும் அரசு அல்லாத இயக்கங்களுடன் ஒரு பரவலான இணைய அமைப்பின் மூலம் இது இராணுவப் படைகளை உருவாக்கியுள்ளது. 1982இல் லெபனானில் உள்ள ஹிஸ்புல்லாவுடன் இது தொடங்கியது. இசுலாமியப் புரட்சிகரப் பாதுகாப்புப் படைகளானவை அதன் குத்ஸ் படைகளின் வழியாக ஈரானியச் செல்வாக்கிற்கு முக்கியமாக அமைந்துள்ளன. லெபனான் (1980களிலிருந்து), ஈராக்கு (2003லிருந்து), மற்றும் யெமன் (2014லிருந்து) ஆகியவற்றின் நிலையற்ற தன்மையானது வலிமையான கூட்டணிகள் மற்றும் வேறூன்றிய நிலையை அதன் எல்லைகளைத் தாண்டி உருவாக்க ஈரானுக்கு அனுமதி அளித்துள்ளது. லெபனானின் சமூக சேவைகள், கல்வி, பொருளாதாரம், மற்றும் அரசியல் ஆகியவற்றில் ஈரான் ஒரு முக்கியமான செல்வாக்கைக் கொண்டுள்ளது. ஈரானுக்கு நடு நிலக் கடலுக்கான வழியை லெபனான் கொடுத்துள்ளது. 2006 இசுரேல்-ஹிஸ்புல்லா போரின் போது ஏற்பட்ட அடையாள வெற்றி போன்ற இசுரேலுக்கு எதிரான ஹிஸ்புல்லாவின் உத்தி ரீதியிலான வெற்றிகளானவை லெவண்ட் பகுதியில் ஈரானின் செல்வாக்கை அதிகரித்துள்ளன. முசுலிம் உலகம் முழுவதும் ஈரானின் ஈர்ப்புத் திறனை வலுப்படுத்தியுள்ளன.

2003ஆம் ஆண்டு ஈராக் மீதான ஐக்கிய அமெரிக்கப் படையெடுப்பு மற்றும் 2010களின் நடுவில் இசுலாமிய அரசின் வருகை ஆகியவற்றிலிருந்து ஈரான் ஈராக்கில் இராணுவக் குழுக்களுக்கு நிதியுதவி அளித்து, பயிற்சி அளித்து வந்துள்ளது. 1980களின் ஈரான்-ஈராக் போர் மற்றும் சதாம் உசேனின் வீழ்ச்சி ஆகியவற்றிலிருந்து ஈரான் ஈராக்கின் அரசியலை வடிவமைத்துள்ளது. 2014இல் இசுலாமிய அரசுக்கு எதிராக ஈராக்கின் போராட்டத்தைத் தொடர்ந்து கதம் அல்-அன்பியா போன்ற இசுலாமியப் புரட்சிகரப் பாதுகாப்புப் படைகளுடன் தொடர்புடைய நிறுவனங்களானவை சாலைகள், மின் உற்பத்தி நிலையங்கள், தங்கும் விடுதிகள் மற்றும் வணிக நிறுவனங்களை ஈராக்கில் கட்டமைக்கத் தொடங்கின. கோவிட்-19க்கு முன்னர் சுமார் ஐஅ$9 பில்லியன் (₹64,364.4 கோடி) மதிப்புள்ள பொருளாதார வழித் தடத்தை உருவாக்கின. இது ஐஅ$20 பில்லியன் (₹1,43,032 கோடி) ஆக வரும் என எதிர்பார்க்கப்படுகிறது.

பொ. ஊ. மு. 500ஆம் ஆண்டில் அகாமனிசியப் பேரரசு

ஏமன் உள்நாட்டுப் போரின் போது ஔதிக்களுக்கு ஈரான் இராணுவ உதவி அளித்தது. ஔதிக்கள் என்பவர்கள் 2004ஆம் ஆண்டு முதல் ஏமனின் சன்னி அரசாங்கத்துடன் சண்டையிடும் ஒரு சைதி சியா இயக்கத்தவர் ஆவார். சமீபத்திய ஆண்டுகளில் இவர்கள் குறிப்பிடத்தக்க அளவுக்கு சக்தியைப் பெற்றுள்ளனர். லிவா பதேமியான் மற்றும் லிவா சைனேபியான் போன்ற இராணுவக் குழுக்கள் மூலமாக ஆப்கானித்தான் மற்றும் பாக்கித்தானில் ஈரான் குறிப்பிடத்தக்க அளவுக்குச் செல்வாக்கைக் கொண்டுள்ளது.

ஈரான் சிரியாவில் அதிபர் பசார் அல்-ஆசாத்துக்கு ஆதரவளித்தது. இரு நாடுகளும் நீண்ட காலக் கூட்டாளிகளாகும். ஆசாத்தின் அரசாங்கத்திற்கு ஈரான் குறிப்பிடத்தக்க அளவுக்கு இராணுவ மற்றும் பொருளாதார உதவியை வழங்கியுள்ளது. எனவே சிரியாவில் குறிப்பிடத்தக்க அளவுக்கு வேறூன்றிய நிலையைக் கொண்டுள்ளது. வடக்கு ஆப்பிரிக்காவில் அல்சீரியா மற்றும் தூனிசியா போன்ற நாடுகளில் இசுரேலுக்கு எதிரான போர் முனைகளுக்கு ஈரான் நீண்ட காலமாக ஆதரவளித்து வந்துள்ளது. ஈரான் அமாசுக்கும் ஆதரவளித்து வருகிறது. பாலத்தீன விடுதலை இயக்கத்தின் புகழைக் குறைக்க வேண்டும் என்பதும் இதற்கு ஒரு காரணம் எனக் குறிப்பிடப்படுகிறது. ஐக்கிய அமெரிக்க உளவுத் துறையின் படி இந்த அரசு மற்றும் அரசு அல்லாத குழுக்கள் மேல் ஈரான் முழுமையான கட்டுப்பாட்டைக் கொண்டிருக்கவில்லை.

மனித உரிமைகளும், தணிக்கையும்

முதன்மைக் கட்டுரை: ஈரானில் மனித உரிமைகள்

எவின் சிறைச் சாலைக்கு செல்லும் வாயில். 1972ஆம் ஆண்டு இது நிறுவப்பட்டது. வைஸ் செய்தி நிறுவனமானது இச்சிறைச் சாலையை "யாருமே அடைக்கப்பட விரும்பாத மரபு வழிக் கதைகளில் குறிப்பிடப்படும் அச்சுறுத்தலான இடம்" என்று குறிப்பிடுகிறது.

மனித உரிமைகளை மீறியதற்காக ஈரானிய அரசாங்கமானது பல்வேறு பன்னாட்டு அமைப்புகள் மற்றும் அரசாங்கங்களால் கண்டனம் பெற்றுள்ளது. அரசாங்கத்தை விமர்சிப்பவர்களை அரசாங்கமானது அடிக்கடி சித்திரவதை செய்து கைது செய்கிறது. ஈரானில் மரண தண்டனை சட்டப்படி முறையான ஒரு தண்டனையாகும். பிபிசி செய்தி நிறுவனத்தின் கூற்றுப்படி, "சீனாவைத் தவிர, மற்ற எந்த ஒரு நாட்டைக் காட்டிலும் அதிகமான மரண தண்டனைகளை ஈரான் நிறைவேற்றுகிறது". ஐ. நா. சிறப்புச் செய்தி தொடர்பாளரான சவைத் ரெகுமான் ஈரானில் பல சிறுபான்மை இனத்தவர்களுக்கு எதிராகப் பாரபட்சம் காட்டப்படுவதாகக் குறிப்பிட்டுள்ளார். 2022இல் ஐ. நா. வல்லுநர்களின் ஒரு குழுவானது சமயச் சிறுபான்மையினருக்குச் செய்யப்படும் "அமைப்பு ரீதியிலான சித்திரவதையை" நிறுத்துமாறு ஈரானிடம் வலியுறுத்தியது. பகாய் சமயத்தைச் சேர்ந்த உறுப்பினர்கள் கைது செய்யப்படுதல், பல்கலைக்கழகங்களுக்குச் செல்லவிடாமல் தடுக்கப்படுதல் அல்லது அவர்களது வீடுகள் அழிக்கப்படுதல் நடைபெறுவதாகக் குறிப்பிட்டனர்.

ஈரானில் தணிக்கையானது உலகிலேயே மிகவும் மட்டு மீறிய தணிக்கைகளில் ஒன்றாகக் குறிப்பிடப்படுகிறது. ஈரான் கடுமையான இணையத் தணிக்கையைக் கொண்டுள்ளது. சமூக ஊடகங்கள் மற்றும் பிற இணைய தளங்களை அரசாங்கமானது தொடர்ந்து தடை செய்து வந்துள்ளது. சனவரி 2021இலிருந்து ஈரானிய அதிகார அமைப்புகள் சமூக ஊடகங்களான இன்ஸ்ட்டாகிராம், வாட்சப், முகநூல், டெலிகிராம், டுவிட்டர் மற்றும் யூடியூப் போன்றவற்றைத் தடை செய்துள்ளன.

2006 தேர்தல் முடிவுகளானவை பரவலாக விவாதத்திற்கு உள்ளாக்கப்பட்டன. இது போராட்டங்களுக்குக் காரணமானது. 2017-2018 ஈரானியப் போராட்டங்களானனவை பொருளாதார மற்றும் அரசியல் நிலைக்கு எதிர் வினையாக நாடு முழுவதும் நடத்தப்பட்டன. ஆயிரக்கணக்கான போராட்டக்காரர்கள் கைது செய்யப்பட்டனர் என்பது அதிகாரப்பூர்வமாக உறுதி செய்யப்பட்டுள்ளது. 2019-2020 ஈரானியப் போராட்டங்கள் அகுவாசுவில் 15 நவம்பர் அன்று தொடங்கின. எரிபொருள் விலைகளை 300% வரை உயர்த்துவதாக அரசாங்கம் அறிவித்ததற்குப் பிறகு நாடு முழுவதும் இவை பரவின. ஒரு வார கால முழுவதுமான இணையத் தடையானது எந்த ஒரு நாட்டிலும் நடத்தப்பட்ட மிகக் கடுமையான இணையத் தடைகளில் ஒன்றாகக் குறிப்பிடப்படுகிறது. மேலும், போராட்டக்காரர்கள் மீதான அரசாங்கத்தின் குருதி தோய்ந்த ஒடுக்கு முறையாகவும் இது கருதப்படுகிறது. பன்னாட்டு மன்னிப்பு அவை உள்ளிட்ட பல பன்னாட்டுப் பார்வையாளர்களின் கூற்றுப் படி, பத்தாயிரக்கணக்கானவர்கள் கைது செய்யப்பட்டனர் மற்றும் ஒரு சில நாட்களுக்குள்ளாகவே நூற்றுக்கணக்கானோர் கொல்லப்பட்டனர்.

உக்ரைன் பன்னாட்டு ஏர்லைன்சு பறப்பு 752 என்பது தெகுரானில் இருந்து கீவுக்குப் பரப்பதற்காக கால அட்டவணையிடப்பட்டிருந்த பன்னாட்டுப் பயணிகள் போக்குவரத்து விமானமாகும். இது உக்ரைன் பன்னாட்டு விமான நிறுவனத்தால் இயக்கப்பட்டது. 8 சனவரி 2020 அன்று போயிங் 737-800 விமானமானது இவ்வழியில் பறந்து கொண்டிருந்தது. புறப்பட்ட சிறிது நேரத்திலேயே இசுலாமியப் புரட்சிகரப் பாதுகாப்புப் படையால் இந்த விமானம் சுட்டு வீழ்த்தப்பட்டது. விமானத்தில் இருந்த அனைத்து 176 பயணிகளும் கொல்லப்பட்டனர். இது போராட்டங்களுக்கு வழி வகுத்தது. பன்னாட்டு விசாரணையானது அரசாங்கம் சுட்டு வீழ்த்தியதை ஒப்புக் கொள்வதற்கு வழி வகுத்தது. இதை ஒரு "மனிதத் தவறு" என்று ஈரான் குறிப்பிட்டது. பொதுவாக "அறநெறிக் காவலர்கள்" என்று அறியப்படும் வழிகாட்டி ரோந்துக் காவலர்களால் கைது செய்யப்பட்டதைத் தொடர்ந்து மகாசா ஆமினி என்ற பெயருடைய ஒரு பெண் காவல் துறையின் கட்டுப்பாட்டில் இறந்ததற்குப் பிறகு 16 செப்தெம்பர் 2022 அன்று அரசாங்கத்துக்கு எதிரான மற்றொரு போராட்டமானது தொடங்கியது.

பொருளாதாரம்

முதன்மைக் கட்டுரை: ஈரானின் பொருளாதாரம்

2024இல் ஈரான் உலகின் 19வது பெரிய பொருளாதாரத்தைக் (கொள்வனவு ஆற்றல் சமநிலையின் படி) கொண்டுள்ளது. மையப்படுத்தப்பட்ட திட்டமிடல், எண்ணெய் மற்றும் பிற பெரிய நிறுவனங்கள் அரசாங்க உடைமையாக உள்ளது, கிராம வேளாண்மை மற்றும் சிறு அளவிலான தனி நபர் வணிகம் மற்றும் சேவை முயற்சிகள் ஆகியவற்றின் ஒரு கலவையாக இதன் பொருளாதாரம் உள்ளது. மொத்த உள்நாட்டு உற்பத்தியில் மிகப் பெரிய சதவீதத்தைச் சேவைகள் கொண்டுள்ளன. இதற்குப் பிறகு தொழில்துறை (சுரங்கம் மற்றும் தொழிற்சாலை உற்பத்தி) மற்றும் வேளாண்மை பங்களிக்கின்றன. இதன் பொருளாதாரத்தின் சிறப்பியல்பாக ஐட்ரோகார்பன் துறை உள்ளது. இது தவிர தொழிற்சாலை உற்பத்தி மற்றும் நிதி சேவைகளும் பொருளாதாரத்திற்குப் பங்களிக்கின்றன. உலகின் 10% எண்ணெய் வளம் மற்றும் 15% எரிவாயு வளத்துடன் ஈரான் உலகின் எரி சக்தி வல்லரசாக உள்ளது. தெகுரான் பங்குச் சந்தையில் 40க்கும் மேற்பட்ட தொழிற்துறைகள் நேரடியாகப் பங்கெடுத்துள்ளன.

ஈரானின் பொருளாதார மையமாகத் தெகுரான் உள்ளது. ஈரானின் அரசுத் துறைப் பணியாளர்களில் 30% பேரும், அதன் பெரிய தொழில் துறை நிறுவனங்களில் 45%மும் இங்கு அமைந்துள்ளன. இந்த நிறுவனங்களின் பணியாளர்களில் பாதிப் பேர் அரசாங்கத்திற்காகப் பணி புரிகின்றனர். பணத்தை உருவாக்குதல் மற்றும் பேணுதல் ஆகியவற்றுக்கு ஈரான் மைய வங்கியானது பொறுப்பேற்றுள்ளது. இந்நாட்டின் பணமாக ஈரானிய ரியால் உள்ளது. இசுலாமியப் பணியாளர் மன்றங்களைத் தவிர்த்து பிற தொழிற்சங்கங்களை அரசாங்கம் அங்கீகரிப்பதில்லை. பணியாளர்கள் மற்றும் பாதுகாப்பு அமைப்புகளின் ஒப்புதலை இந்த மன்றமானது பெற வேண்டியுள்ளது. 2022ஆம் ஆண்டு இங்கு வேலைவாய்ப்பின்மையானது 9%ஆக இருந்தது.

தெகுரான் பங்குச் சந்தையின் சந்தை மதிப்பானது 2023ஆம் ஆண்டு ஐஅ$1.5 டிரில்லியன் (₹107.3 டிரில்லியன்)ஆக இருந்தது.

நிதிப் பற்றாக்குறையானது ஒரு நீண்ட காலப் பிரச்சனையாக உள்ளது. அரசாங்கம் பெருமளவிலான மானியங்களை வழங்குவது இதற்கு முதன்மையான காரணம் ஆகும். உணவுப் பொருட்கள் மற்றும் குறிப்பாக பெட்ரோல் போன்றவை இந்த மானியங்களில் அடங்கியுள்ளன. 2022ஆம் ஆண்டு எரி சக்திக்காக வழங்கப்பட்ட மானியங்கள் மட்டுமே மொத்தமாக ஐஅ$100 பில்லியன் (₹7,15,160 கோடி)ஆக இருந்தன. 2010இல் மானியங்களைப் படிப்படியாகக் குறைத்து அவற்றுக்கு மாற்றாக சமூக உதவியை இலக்குடன் வழங்குவது என்பது பொருளாதாரச் சீர்திருத்தத் திட்டமாக இருந்தது. கட்டற்ற சந்தைமுறை விலைகளை நோக்கிச் செல்லுதல், உற்பத்தியை அதிகப்படுத்துதல் மற்றும் சமூக நீதி ஆகியவற்றை நோக்கியதாக இந்த முன்னேற்றம் இருக்க வேண்டும் என்பதே இலக்காகும். சீர்திருத்தங்களை நிர்வாகமானது தொடர்ந்து செய்து வருகிறது. எண்ணெய் சார்ந்த பொருளாதாரத்தை பல்வேறு துறைகளையும் சார்ந்ததாக மாற்ற நடவடிக்கை எடுத்து வருவதை அறிகுறிகள் காட்டுகின்றன. உயிரித் தொழில்நுட்பம், நானோ தொழில்நுட்பம் மற்றும் மருந்துத் தொழில் துறையை ஈரான் உருவாக்கியுள்ளது. அரசாங்கமானது தொழில் துறையை தனியார் மயமாக்கி வருகிறது.

வாகன உற்பத்தி, போக்குவரத்து, கட்டடப் பொருட்கள், வீட்டு உபயோகப் பொருட்கள், உணவு மற்றும் வேளாண்மைப் பொருட்கள், இராணுவத் தளவாடங்கள், மருந்துப் பொருட்கள், தகவல் தொழில்நுட்பம் மற்றும் எண்ணெய் வேதிப் பொருட்கள் ஆகியவற்றில் மத்திய கிழக்கில் முன்னணி உற்பத்தித் தொழில் துறைகளை ஈரான் கொண்டுள்ளது. சர்க்கரை பாதாமிகள், சேலாப்பழங்கள், வெள்ளரிகள் மற்றும் செர்கின் வகை வெள்ளறிகள், பேரீச்சைகள், அத்திப் பழங்கள், பசுங்கொட்டைகள், குயின்சு பழங்கள், வாதுமைக் கொட்டைகள், பசலிப்பழங்கள் மற்றும் தர்ப்பூசணிகள் ஆகியவற்றை உற்பத்தி செய்வதில் உலகின் முதல் ஐந்து உற்பத்தியாளர்களில் ஒன்றாக ஈரான் திகழ்கிறது. ஈரானுக்கு எதிரான பன்னாட்டு பொருளாதாரத் தடைகள் இதன் பொருளாதாரத்தை மோசமாக்கியுள்ளன. ஆய்வாளர்கள் இந்நாட்டிற்கு நன்மை பயக்கும் என்று கூறினாலும் காலநிலை மாற்றத்தின் விளைவுகளைக் குறைப்பதற்கான பாரிசு ஒப்பந்தத்தைச் செயல்படுத்தாத உலகில் உள்ள மூன்று நாடுகளில் ஈரானும் ஒன்றாகும்.

சுற்றுலா

முதன்மைக் கட்டுரை: ஈரானில் சுற்றுலா

கிசு தீவுக்கு ஆண்டு தோறும் சுமார் 1.20 கோடி சுற்றுலாப் பயணிகள் வருகை புரிகின்றனர்.

கோவிட்-19 பெருந்தொற்றுக்கு முன்னர் சுற்றுலாத் துறையானது வேகமாக வளர்ந்து வந்தது. 2019இல் கிட்டத்தட்ட 90 இலட்சம் அயல்நாட்டு சுற்றுலாப் பயணிகள் என்ற நிலையை அடைந்தது. உலகின் மூன்றாவது மிக வேகமாக வளரும் சுற்றுலா இடமாக ஈரான் திகழ்ந்தது. 2022இல் பொருளாதாரத்தில் சுற்றுலாவின் பங்கானது 5%ஆக விரிவடைந்தது. 2023இல் ஈரானில் சுற்றுலாத் துறையானது 43% வளர்ச்சியை அடைந்தது. 60 இலட்சம் அயல்நாட்டு சுற்றுலாப் பயணிகளை ஈர்த்தது. 2023இல் 60 நாடுகளைச் சேர்ந்த பயணிகளுக்கு விசா தேவையில்லை என அரசாங்கம் அறிவித்தது.

98% வருகையானது ஓய்வுக்காகவும், 2%ஆனது வணிகத்திற்காகவுமானதாக உள்ளது. ஒரு சுற்றுலாப் பயண இலக்காக இந்நாட்டின் ஈர்க்கும் இயல்பை இது காட்டுகிறது. தலைநகருடன் மிகப் பிரபலமான சுற்றுலா இடங்களாக இசுபகான், சீராசு மற்றும் மஸ்சாத் ஆகியவை உள்ளன. மருத்துவச் சுற்றுலாவுக்கான விரும்பப்படும் இடமாக ஈரான் உருவாகி வருகிறது. 2023ஆம் ஆண்டின் முதல் ஏழு மாதங்களில் பிற மேற்காசிய நாடுகளில் இருந்து வரும் பயணிகள் எண்ணிக்கையானது 31% வளர்ச்சி அடைந்தது. பகுரைன், குவைத்து, ஈராக்கு, மற்றும் சவூதி அரேபியாவை விட இந்த வளர்ச்சி அதிகமாகும். ஈரானின் உள்நாட்டு சுற்றுலாத் துறையானது உலகின் மிகப் பெரிய சுற்றுலாத் துறைகளில் ஒன்றாக உள்ளது. 2021இல் ஈரானியச் சுற்றுலாப் பயணிகள் ஐஅ$33 பில்லியன் (₹2,36,002.8 கோடி)ஐச் செலவழித்தனர். 2026ஆம் ஆண்டு வாக்கில் சுற்றுலாத் துறையில் ஐஅ$32 பில்லியன் (₹2,28,851.2 கோடி) முதலீடு செய்ய ஈரான் திட்டமிட்டுள்ளது.

வேளாண்மையும், மீன் வளர்ப்பும்

முதன்மைக் கட்டுரை: ஈரானில் விவசாயம்

வடக்கு ஈரானின் பந்த்பேயில் உள்ள நெல் வயல்

ஈரானின் மொத்த நிலப்பரப்பில் சுமார் மூன்றில் ஒரு பங்கு விவசாயத்திற்கு ஏற்றதாக உள்ளது. ஒட்டு மொத்த நிலப்பரப்பில் வெறும் 12% மட்டுமே அறுவடை செய்யப்படுகிறது. ஆனால் அறுவடை செய்யப்படும் பகுதியில் மூன்றில் ஒரு பங்குக்கும் குறைவான அளவே நீர்ப்பாசனம் பெறுகிறது. எஞ்சிய பகுதிகள் உலர் நில வேளாண்மைக்குப் பயன்படுத்தப்படுகின்றன. வேளாண் பொருட்களில் சுமார் 92% நீரைச் சார்ந்துள்ளன. நாட்டின் மேற்கு மற்றும் வடமேற்குப் பகுதிகளானவை மிகச் செழிப்பான மணலைக் கொண்டுள்ளன. ஈரானின் உணவுப் பாதுகாப்பு குறியீடானது 96%ஆக உள்ளது. ஒட்டு மொத்த நிலப்பரப்பில் 3%ஆனது மேய்ச்சலுக்கும், தீவன உற்பத்திக்கும் பயன்படுத்தப்படுகிறது. பெரும்பாலான மேய்ச்சலானது மலைப் பகுதிகளில் உள்ள பெரும்பாலும் பகுதியளவு உலர்ந்த நிலப் பகுதிகள் மற்றும் நடு ஈரானின் பெரிய பாலைவனங்களைச் சுற்றியுள்ள பகுதிகள் ஆகியவற்றில் நடைபெறுகிறது. 1990களின் போது முற்போக்கான அரசாங்க முயற்சிகள் மற்றும் மானியங்களானவை வேளாண்மை உற்பத்தியை அதிகரித்தன. உணவு உற்பத்தியில் இந்நாடு தன்னிறைவான நிலை நிறுத்தலை மீண்டும் அடையும் இலக்கை நோக்கி ஈரானுக்கு உதவின.

காசுப்பியன் கடல், பாரசீக வளைகுடா, ஓமான் குடா மற்றும் பல ஆற்று வடிநிலங்களுக்கான வழியானது மிகச் சிறந்த மீன் பண்ணைகளை அமைக்கும் வாய்ப்பை ஈரானுக்குக் கொடுத்துள்ளது. 1952இல் வணிக ரீதியான மீன் வளர்ப்பின் கட்டுப்பாட்டை அரசாங்கம் பெற்றது. தெற்கு நீர்ப்பரப்புகளில் இருந்து ஆண்டு தோறும் 7 இலட்சம் டன் மீன்களை உற்பத்தி செய்ய இந்நாட்டிற்க்கு மீன் வளர்ப்பு உட்கட்டமைப்பு விரிவாக்கமானது உதவி புரிந்தது. புரட்சிக்குப் பிறகு உள்நாட்டு நீர்நிலைகளில் இருந்து உற்பத்தி செய்வதன் மீது அதிகப்படியான கவனம் செலுத்தப்படுகிறது. 1976 மற்றும் 2004க்கு இடையில் உள்நாட்டு நீர் நிலைகளில் இருந்து அரசு மற்றும் தனியார் துறைகளால் உற்பத்தி செய்யப்படும் ஒன்றிணைந்த அளவானது 1,100 டன்களில் இருந்து 1,10,175 டன்களாக அதிகரித்தது. உலகின் மிகப் பெரிய மீன் முட்டை உற்பத்தியாளர் மற்றும் ஏற்றுமதியாளராக ஈரான் திகழ்கிறது. ஆண்டு தோறும் 300 டன்களுக்கும் மேற்பட்ட மீன் முட்டைகளை இது ஏற்றுமதி செய்கிறது.

தொழில்துறையும், சேவைத் துறையும்

உலகின் 16வது மிகப் பெரிய சீருந்து உற்பத்தியாளர் ஈரான் ஆகும். மத்திய கிழக்கு, நடு ஆசியா மற்றும் வடக்கு ஆப்பிரிக்காவில் ஆப்பிரிக்காவில் மிகப் பெரிய சீருந்து தயாரிக்கும் நிறுவனமாக இக்கோ உள்ளது.

ஐக்கிய இராச்சியம், இத்தாலி மற்றும் உருசியாவை முந்தியதாக உலக அளவில் சீருந்து உற்பத்தியில் 16வது இடத்தை ஈரான் பெறுகிறது. 2023ஆம் ஆண்டு இது 11,88,000 சீருந்துகளை உற்பத்தி செய்தது. முந்தைய ஆண்டுகளுடன் ஒப்பிடும் போது இது 12% வளர்ச்சியாகும். வெனிசுலா, உருசியா மற்றும் பெலாரசு போன்ற நாடுகளுக்கு பல்வேறு சீருந்துகளை ஈரான் ஏற்றுமதி செய்துள்ளது. 2008 முதல் 2009ஆம் ஆண்டு வரை தொழில் துறை உற்பத்தி வளர்ச்சி வீதத்தில் ஈரான் 69வது இடத்தில் இருந்து 28வது இடத்தை அடைந்தது. அணைகள், பாலங்கள், சாலைகள், கட்டடங்கள், இருப்புப் பாதைகள், மின் உற்பத்தி மற்றும் எரிவாயு, எண்ணெய் மற்றும் எண்ணெய்த் வேதியியல் தொழில் துறைகளின் கட்டுமானத்தில் வேறுபட்ட களங்களில் பல அயல்நாட்டு ஒப்பந்தங்கள் ஈரானிய ஒப்பந்ததாரர்களுக்குக் கொடுக்கப்பட்டுள்ளன. 2011ஆம் ஆண்டின் நிலவரப் படி சுமார் 66 ஈரானியத் தொழில்துறை நிறுவனங்கள் 27 நாடுகளில் திட்டங்களைச் செயல்படுத்தி வருகின்றன. 2001-2011 காலகட்டத்தில் ஐஅ$20 பில்லியன் (₹1,43,032 கோடி)க்கும் மேல் மதிப்புள்ள தொழில்நுட்ப மற்றும் பொறியியல் சேவைகளை ஈரான் ஏற்றுமதி செய்துள்ளது. உள்ளூர் மூலப்பொருட்கள் கிடைத்தல், செழிப்பான கனிம வளங்கள், அனுபவம் வாய்ந்த பணியாளர்கள் ஆகியவை அனைத்தும் ஈரானுக்கு ஒப்பந்தங்களை வெல்வதில் முக்கியமான பங்கை ஆற்றியுள்ளன.

45% பெரிய தொழில்துறை நிறுவனங்கள் தெகுரானில் அமைந்துள்ளன. இந்நிறுவனங்களின் பணியாளர்களில் கிட்டத் தட்ட பாதிப் பேர் அரசாங்கத்திற்காக பணி புரிகின்றனர். ஈரானிய சில்லறை வணிகமானது பெரும்பாலும் கூட்டுறவு அமைப்புகளின் கைகளில் உள்ளது. இவற்றில் பெரும்பாலானவை அரசாங்கத்தால் நிதி பெறுகின்றன. சந்தைகளில் உள்ள சுதந்திரமான சில்லறை வணிகர்களாக இவர்கள் உள்ளனர். பெரும்பாலான உணவு விற்பனையானது தெருச் சந்தைகளில் நடைபெறுகிறது. இங்கு தலைமைப் புள்ளியியல் அமைப்பானது விலைகளை நிர்ணயம் செய்கிறது. ஈரானின் முதன்மையான ஏற்றுமதிகள் ஈராக்கு, ஆப்கானித்தான், துருக்மெனிஸ்தான், தஜிகிஸ்தான், உருசியா, உக்ரைன், பெலருஸ், பாக்கித்தான், சவூதி அரேபியா, குவைத்து, ஐக்கிய அரபு அமீரகம், கத்தார், ஓமான், சிரியா, ஜெர்மனி, எசுப்பானியா, நெதர்லாந்து, பிரான்சு, கனடா, வெனிசுவேலா, யப்பான், தென் கொரியா மற்றும் துருக்கி ஆகிய நாடுகளுக்குச் செல்கின்றன. இந்நாட்டின் எண்ணெய் மற்றும் எரிவாயுத் தொழில்துறைக்குப் பிறகு நாட்டின் இரண்டாவது மிகச் செயல்பாட்டில் உள்ள தொழில்துறையாக ஈரானின் வாகனத் தொழில் துறை திகழ்கிறது. இக்கோ என்று சுருக்கமாக அழைக்கப்படும் ஈரான் கோத்ரோ என்ற நிறுவனமானது மத்திய கிழக்கின் மிகப் பெரிய சீருந்துத் தயாரிப்பாளராக உள்ளது. ஐ.டி.எம்.சி.ஓ. (ஈரான் இழுவை ஊர்தி தயாரிப்பு நிறுவனம்) என்ற நிறுவனமானது மிகப் பெரிய இழுவை ஊர்தித் தயாரிப்பாளராக உள்ளது. உலகின் 12வது மிகப் பெரிய வாகனத் தயாரிப்பாளராக ஈரான் உள்ளது. கட்டடத் துறையானது ஈரானில் உள்ள மிக முக்கியமான தொழில் துறைகளில் ஒன்றாக உள்ளது. மொத்த தனி நபர் முதலீட்டில் 20% - 50% வரை இது பெற்றுள்ளது.

உலகின் மிக முக்கியமான கனிமப் பொருட்கள் உற்பத்தியாளர்களில் ஈரானும் ஒன்றாகும். கனிமங்களை அதிகமாகக் கொண்ட முதன்மையான 15 நாடுகளில் இதுவும் ஒன்றாகும். அணைகள் மற்றும் மின் உற்பத்தி நிலையங்களை வடிவமைத்து, கட்டமைத்து, இயக்குவதில் ஈரான் தன்னிறைவு அடைந்துள்ளது. எரி வாயு மற்றும் நீராவியால் இயக்கப்படும் விசையாழிப் பொறிகளை உற்பத்தி செய்யும் உலகின் ஆறு நாடுகளில் ஈரானும் ஒன்றாகும்.

போக்குவரத்து

ஈரான் அரசின் விமான நிறுவனமாக ஈரான் ஏர் உள்ளது. உள் நாட்டு அளவில் இது குமா என்று அழைக்கப்படுகிறது. ஒரு பழங்கதையைச் சேர்ந்த ஈரானியப் பறவையின் பெயர் இதுவாகும். விமான நிறுவனத்தின் சின்னமாகவும் இப்பறவை உள்ளது.

ஈரான் 1,73,000 கிலோ மீட்டர்கள் நீளச் சாலைகளைக் கொண்டுள்ளது. இதில் 73% தார்ச் சாலைகளாகும். 2008இல் ஒவ்வொரு 1,000 குடியிருப்பவர்களுக்கும் கிட்டத்தட்ட 100 சீருந்துகள் இருந்தன. மத்திய கிழக்கில் மிகப் பெரிய சுரங்க இருப்பூர்தி அமைப்பாகத் தெகுரான் சுரங்க இருப்பூர்தி அமைப்பு திகழ்கிறது. தினமும் 30 இலட்சத்துக்கும் மேற்பட்ட பயணிகளை இது ஏற்றிச் செல்கிறது. 2018இல் 82 கோடிப் பயணங்களை இந்த தொடருந்துகள் மேற்கொண்டுள்ளன. ஈரான் 11,106 கிலோ மீட்டர் நீள இருப்புப் பாதைகளைக் கொண்டுள்ளது. ஈரானுக்குள் நுழைவதற்கான முதன்மையான துறைமுகமாக ஓர்முசு நீரிணையில் உள்ள பந்தர் அப்பாஸ் துறைமுகம் திகழ்கிறது. இழுவை ஊர்திகள் மற்றும் சரக்குத் தொடருந்துகள் மூலம் நாடு முழுவதும் இறக்குமதி செய்யப்பட்ட பொருட்கள் வினியோகிக்கப்படுகின்றன. தெகுரான்-பந்தர் அப்பாஸ் இருப்புப் பாதையானது தெகுரான் மற்றும் மஸ்சாத் வழியாக நடு ஆசியாவின் இருப்புப் பாதை அமைப்புடன் இணைந்துள்ளது. பிற முதன்மையான துறைமுகங்களானவை காசுப்பியன் கடலின் பந்தர் இ-அன்சாலி மற்றும் பந்தர் இ-தோர்க்கோமென் மற்றும் பாரசீக வளைகுடாவிலுள்ள குர்ரம் சகர் மற்றும் பந்தர்-இ இமாம் கொமெய்னி ஆகியவை ஆகும்.

தசமக் கணக்கிலான நகரங்கள் விமான நிலையங்களைக் கொண்டுள்ளன. இவை பயணிகள் மற்றும் சரக்கு விமானங்களைக் கையாளுகின்றன. ஈரானின் தேசிய விமான நிறுவனமான ஈரான் ஏர் உள்ளது. உள்நாட்டு மற்றும் பன்னாட்டு விமானங்களை இது இயக்குகிறது. பேருந்துகளைப் பயன்படுத்தும் பெருமளவிலான போக்குவரத்து அமைப்புகளை அனைத்து பெரு நகரங்களும் கொண்டுள்ளன. நகரங்களுக்கு இடையில் பேருந்து சேவைகளைத் தனியார் நிறுவனங்கள் கொடுக்கின்றன. போக்குவரத்துத் துறையில் 10 இலட்சத்துக்கும் மேற்பட்ட மக்கள் பணியாற்றுகின்றனர். இத்துறை மொத்த உள்நாட்டு உற்பத்தியில் 9%க்குப் பங்களிக்கிறது.

எரிசக்தி

தெற்கு பார்சு எரிவாயு-நீர்ம வயலானது உலகின் மிகப் பெரிய எரிவாயு வயல் ஆகும். உலகின் எரிவாயு வளங்களில் 8%ஐ இவ்வயல் கொண்டுள்ளது.

ஈரான் ஓர் எரிசக்தி வல்லரசு ஆகும். இதில் முக்கியமான பங்கைப் பெட்ரோலியம் ஆற்றுகிறது. 2023ஆம் ஆண்டு நிலவரப் படி உலகின் பாறை எண்ணெயில் 4%ஐ (ஒரு நாளைக்கு 36 இலட்சம் பீப்பாய்கள் (5.70 இலட்சம் சதுர மீட்டர்)) ஈரான் உற்பத்தி செய்கிறது. ஏற்றுமதி வருவாயில் இது ஐஅ$36 பில்லியன் (₹2,57,457.6 கோடி)ஐக் கொடுக்கிறது. அயல்நாட்டுப் பணத்துக்கான முதன்மையான ஆதாரமாக இந்த ஏற்றுமதி திகழ்கிறது. எண்ணெய் மற்றும் எரிவாயு வளங்களானவை ஐஅ$1.2 டிரில்லியன் (₹85.8 டிரில்லியன்) பீப்பாய்கள் என மதிப்பிடப்பட்டுள்ளது. ஈரான் உலகின் எண்ணெய்க் கையிருப்பில் 10%யும், எரிவாயுக் கையிருப்பில் 15%யும் கொண்டுள்ளது. எண்ணெய்க் கையிருப்பில் உலக அளவில் ஈரான் 3ஆம் இடத்தைப் பெறுகிறது. ஓப்பெக் அமைப்பின் 2வது மிகப் பெரிய ஏற்றுமதியாளர் ஈரான் ஆகும். இது 2வது மிகப் பெரிய எரிவாயு வளங்களையும், 3வது மிகப் பெரிய இயற்கை எரிவாயு உற்பத்தியையும் கொண்டுள்ளது. 5,000 கோடி பீப்பாய்கள் கையிருப்பைக் கொண்ட ஒரு தெற்கு எண்ணெய் வயலை ஈரான் கண்டறிந்தது. ஏப்ரல் 2024இல் தேசிய ஈரானிய எண்ணெய் நிறுவனமானது (என்.ஐ.ஓ.சி.) 10 மிகப் பெரிய சேல் எண்ணெய் இருப்புகளைக் கண்டறிந்தது. இதில் மொத்தமாக 2,600 கோடி பீப்பாய்கள் எண்ணெய்கள் இருக்கலாம் என்று மதிப்பிடப்பட்டுள்ளது. 2025இல் எண்ணெய்த் துறையில் ஐஅ$500 பில்லியன் (₹35,75,800 கோடி)ஐ முதலீடு செய்ய ஈரான் திட்டமிட்டுள்ளது.

ஈரான் அதன் தொழில்துறை சாதனங்களில் 60 - 70%ஐ அதாவது விசையாழிப் பொறிகள், விசைக் குழாய்கள், கிரியாவூக்கிகள், சுத்திகரிப்பு ஆலைகள், எண்ணெய் ஊர்திகள், துளை பொறிகள், கடலுக்குள் சிறிது தொலைவிலுள்ள நிலையங்கள், கோபுரங்கள், குழாய்கள் மற்றும் இட ஆய்வுக்கான கருவிகள் உள்ளிட்டவற்றை உள்நாட்டிலேயே தயாரிக்கிறது. புதிய நீர் மின் நிலையங்களின் சேர்ப்பு, பொதுவான நிலக்கரி மற்றும் எண்ணெயால் எரியூட்டப்படும் நிலையங்களின் சீரமைப்பு ஆகியவை நிறுவப்பட்ட மின் உற்பத்தியின் அளவை 33 ஜிகா வாட்களாக அதிகரித்துள்ளது. இதில் 75% இயற்கை எரிவாயுவையும், 18% எண்ணெயையும், மற்றும் 7% நீர் மின் சக்தியையும் அடிப்படையாகக் கொண்டுள்ளது. 2004இல் ஈரான் அதன் முதல் காற்று மின் உற்பத்தி மற்றும் புவி வெப்ப நிலையங்களை அமைத்தது. 2009ஆம் ஆண்டு இதன் முதல் சூரிய சக்தி வெப்ப நிலையமானது கட்டமைக்கப்படத் தொடங்கியது. வாயுக்களை நீர்மமாக்கும் தொழில்நுட்பத்தை உருவாக்கிய உலகின் மூன்றாவது நாடு ஈரான் ஆகும்.

மக்கள் தொகை மாற்றங்கள் மற்றும் அதிகப்படியான தொழில்மயமாக்கம் ஆகியவை மின்சாரத் தேவையை ஆண்டுக்கு 8% அதிகமாகக் காரணமாகின்றன. 2010ஆம் ஆண்டுக்குள் 53 கிகா வாட் நிறுவப்பட்ட மின்சாரத்தைக் கொடுக்கும் அரசாங்கத்தின் இலக்கானது புதிய எரிவாயுவால் உருவாக்கப்படும் மின்சக்தி நிலையங்கள் மற்றும், நீர் மின் சக்தி மற்றும் அணு மின் சக்தி உற்பத்தி ஆகியவற்றை அதிகரிப்பதன் மூலம் அடையப்படும் என்று குறிப்பிடப்பட்டுள்ளது. ஈரானின் முதல் அணு சக்தி மின்னுற்பத்தி நிலையமானது 2011ஆம் ஆண்டு செயல்பாட்டுக்கு வந்தது.

அறிவியலும், தொழில்நுட்பமும்

நசீருத்தீன் அத்-தூசீ ஒரு பல்துறை அறிஞர், கட்டடக் கலைஞர், தத்துவவாதி, மருத்துவர், அறிவியலாளர் மற்றும் இறையியலாளர் ஆவார்.

அறிவியல் மற்றும் தொழில்நுட்பத்தில் ஈரான் குறிப்பிடத்தக்க அளவுக்கு முன்னேற்றங்களை அடைந்துள்ளது. பன்னாட்டுப் பொருளாதாரத் தடைகளையும் மீறி இவ்வாறு வளர்ந்துள்ளது. உயிரி மருந்து அறிவியலில் ஈரானின் உயிரி வேதியியல் மற்றும் உயிரி இயற்பியல் நிலையமானது உயிரியலில் ஐக்கிய நாடுகள் கல்வி, அறிவியல், பண்பாட்டு நிறுவனத்தில் இருக்கையைக் கொண்டுள்ளது. 2006இல் தெகுரானிலுள்ள ரோயன் ஆய்வு மையத்தில் ஈரானிய அறிவியலாளர்கள் வெற்றிகரமாக ஒரு செம்மறி ஆட்டைப் படியெடுப்புச் செய்தனர். குருத்தணு ஆய்வில் உலகின் முதல் 10 நாடுகளுக்குள் ஈரான் வருகிறது. நானோ தொழில்நுட்பத்தில் உலகில் உள்ள நாடுகளில் 15வது இடத்தை ஈரான் பெறுகிறது. ஈரானுக்கு வெளியே வாழும் ஈரானிய அறிவியலாளர்கள் முதன்மையான அறிவியல் பங்களிப்புகளைச் செய்துள்ளனர். 1960இல் அலி சவான் முதல் எரிவாயு ஒளிக் கதிரை மற்றொருவருடன் இணைந்து உருவாக்கினார். பஷ்ஷி செட் கோட்பாடானது லோத்பி ஏ. சதே என்பவரால் அறிமுகப்படுத்தப்பட்டது.

இதய நோய் நிபுணர் தொபி முசிவந்த் முதல் செயற்கை இதய விசைக் குழாயை உருவாக்கி மேம்படுத்தினார். செயற்கை இதயத்துக்கு இதுவே முன்னோடியாகும். நீரிழிவு நோய் ஆராய்ச்சியை மேம்படுத்தி எச். பி. ஏ. 1. சி.யானது (சர்க்கரையுடன் இணைக்கப்பட்ட இரத்த சிவப்பணு) சாமுவேல் ரபரால் கண்டுபிடிக்கப்பட்டது. சரக் கோட்பாடு குறித்து பல ஆய்வுக் கட்டுரைகள் ஈரானில் பதிக்கப்பட்டுள்ளன. 2014இல் ஈரானியக் கணிதவியலாளர் மரியாம் மீர்சாக்கானி முதல் பெண் மற்றும் முதல் ஈரானியராக கணிதவியலில் கொடுக்கப்படும் மிக உயர்ந்த பதக்கமான பீல்ட்ஸ் பதக்கத்தைப் பெற்றார்.

1996லிருந்து 2004 வரை ஈரான் அதன் ஆய்வுக் கட்டுரைகளின் வெளியீட்டை கிட்டத்தட்ட 10 மடங்காக அதிகரித்தது. வெளியீட்டு வளர்ச்சி வீதத்தில் முதலிடத்தைப் பிடித்தது. இதற்குப் பிறகு சீனாவுக்கு இரண்டாம் இடம் கிடைத்தது. 2012இல் எஸ்சிஐமகோ நடத்தப்பட்ட ஓர் ஆய்வின் படி 2018ஆம் ஆண்டு வாக்கில் ஆய்வுக் கட்டுரை வெளியீட்டில் இதே நிலை நீடித்தால் ஈரான் நான்காம் இடத்தைப் பிடிக்கும் என்று குறிப்பிட்டது. மனிதனைப் போன்ற ஈரானிய எந்திரமான சொரேனா 2 தெகுரான் பல்கலைக்கழகத்தில் பெறியியலாளர்களால் வடிவமைக்கப்பட்டது. 2010ஆம் ஆண்டு காட்சிப்படுத்தப்பட்டது. அதன் செயல்பாட்டை ஆய்வு செய்வதற்குப் பிறகு ஐஇஇஇ ஐந்து முதன்மையான முக்கிய எந்திரங்களில் சொரேனாவின் பெயரையும் இட்டது.

2024இல் உலகளாவிய புதுப் பொருள் தயாரிக்கும் பட்டியலில் ஈரான் 64வது இடத்தைப் பிடித்தது.

ஈரானிய விண்வெளி அமைப்பு

சபீர் செயற்கைக் கோள் செலுத்தும் வாகனத்தின் வரலாற்றுச் சிறப்புடைய செலுத்துதல்

ஈரானிய விண்வெளி அமைப்பானது 2004ஆம் ஆண்டு நிறுவப்பட்டது. புவி சுற்று வட்டப்பாதையில் செயற்கைக் கோள்களைச் செலுத்தி நிலை நிறுத்தும் திறனுடைய நாடாக 2009ஆம் ஆண்டு ஈரான் உருவானது. விண்வெளியை அமைதியான பயன்பாடுகளுக்காகப் பயன்படுத்தும் ஐ. நா. குழுவின் தொடக்க உறுப்பினராக ஈரான் திகழ்கிறது. 2009ஆம் ஆண்டு புரட்சியின் 30ஆம் ஆண்டின் போது புவி சுற்று வட்டப்பாதையில் உள்நாட்டிலேயே தயாரிக்கப்பட்ட செயற்கைக் கோளான ஒமிதை ஈரான் நிலை நிறுத்தியது. ஒரு முறை பயன்படுத்தக் கூடிய முதல் செயற்கைக்கோள் செலுத்தும் வாகனமான சபீரின் மூலம் இதை நிலை நிறுத்தியது. உள்நாட்டிலேயே தயாரிக்கப்பட்ட செயற்கைக் கோள் செலுத்தும் எந்திரத்தின் மூலம் உள்நாட்டிலேயே தயாரிக்கப்பட்ட ஒரு செயற்கைக் கோளைத் தயாரித்து அதைப் பரவெளிக்கு அனுப்பும் திறனைக் கொண்ட 9வது நாடாக ஈரான் உருவானது. சபீர் செயற்கைக் கோள் செலுத்தும் வாகனத்தின் முன்னேறிய வடிவமாக 2016ஆம் ஆண்டு சிமோர்க் என்ற வாகனம் செலுத்தப்பப்பட்டது.

சனவரி 2024இல் ஈரான் சொராயா செயற்கைக் கோளை அதற்கு முன்னர் இருந்திராத அளவாக 750 கிலோ மீட்டர் உயரத்தில் நிலை நிறுத்தியது. இந்நாட்டிற்கு விண்வெளிக்குச் செலுத்தும் ஒரு புதிய மைல் கல்லாக இது அமைந்தது. இது கயேம் 100 விண்ணூர்தியால் ஏவப்பட்டது. மகுதா, கயான் மற்றும் கதேப் என்ற மூன்று உள்நாட்டிலேயே தயாரிக்கப்பட்ட செயற்கைக் கோள்களையும் ஈரான் வெற்றிகரமாக விண்ணில் ஏவியது. சிமோர்க் வாகனத்தை இதற்காகப் பயன்படுத்தியது. ஈரானின் வரலாற்றில் முதல் முறையாக விண்வெளிக்கு மூன்று செயற்கைக் கோள்கள் ஒரே நேரத்தில் அனுப்பப்பட்டது இதுவே முதல் முறையாகும். முன்னேறிய செயற்கைக் கோள் துணை அமைப்புகள், விண்வெளியை அடிப்படையாகக் கொண்ட புவியிடங்காட்டித் தொழில்நுட்பம் மற்றும் குறுகிய பட்டைத் தகவல் தொடர்பு ஆகியவற்றைச் சோதிப்பதற்காக இந்த மூன்று செயற்கைக் கோள்களும் வடிவமைக்கப்பட்டிருந்தன.

பெப்பிரவரி 2024இல் ஈரான் தனது உள்நாட்டிலேயே தயாரிக்கப்பட்ட படமெடுடுக்கும் செயற்கைக் கோளான பார்சு 1ஐ உருசியாவில் இருந்து புவியின் சுற்று வட்டப்பாதைக்கு ஏவியது. ஆகத்து 2022இல் இருந்து இரண்டாவது முறையாக இவ்வாறு ஏவியது. முதல் முறையாக கசக்கஸ்தானில் இருந்து உருசியா மற்றுமொரு ஈரானியத் தொலையுணர் செயற்கைக் கோளான கயாமை புவியின் சுற்று வட்டப் பாதைக்கு ஏவியது. இரு நாடுகளுக்கு இடையிலான ஆழமான அறிவியல் ஒத்துழைப்பை இது பிரதிபலித்தது.

தொலைத்தொடர்பு

ஈரானின் தொலைத் தொடர்பு தொழில் துறையானது கிட்டத்தட்ட முழுவதுமாக அரசுடமையாக உள்ளது. இது ஈரான் தொலைத்தொடர்பு நிறுவனத்தால் ஆதிக்கம் செலுத்தப்பட்டு வருகிறது. 2020ஆம் ஆண்டு நிலவரப்படி 7 கோடி ஈரானியர்கள் அதிவேக கைபேசி இணையத்தைப் பயன்படுத்துகின்றனர். தொலைத் தொடர்பில் 20%க்கும் மேற்பட்ட வளர்ச்சி வீதம் மற்றும் உயர்தர மேம்பாடுடைய முதல் ஐந்து நாடுகளில் ஈரானும் ஒன்றாகும். கிராமப்புறப் பகுதிகளுக்கு தொலைத்தொடர்புச் சேவைகளை அளித்ததற்காக ஈரான் யுனெஸ்கோ சிறப்புச் சான்றிதழைப் பெற்றுள்ளது.

உலகளவில் ஈரான் கைபேசி இணைய வேகத்தில் 75வது இடத்தையும், நிலையான இணைய வேகத்தில் 153வது இடத்தையும் பிடித்துள்ளது.

மக்கள் தொகை

1956இல் சுமார் 1.9 கோடியிலிருந்து பெப்பிரவரி 2023இல் சுமார் 8.50 கோடியாக ஈரானின் மக்கள் தொகையானது வேகமாக அதிகரித்தது. எனினும், ஈரானின் கருவள வீதமானது குறிப்பிடத்தக்க அளவுக்கு வீழ்ச்சி அடைந்துள்ளது. ஒரு நேரத்தில் ஒரு பெண் சராசரியாக 6.50 குழந்தைகளைப் பெற்றெடுத்த நிலை மாறி, இரு தசாப்தங்களுக்குப் பிறகு 1.70 குழந்தைகளை மட்டும் பெறும் நிலைக்கு உள்ளாகியுள்ளது. 2018இல் 1.39% மக்கள் தொகை வளர்ச்சி வீதத்திற்கு இது வழி வகுத்துள்ளது. இதன் இளம் மக்கள் தொகை காரணமாக ஆய்வுகளானவை மக்கள் தொகை வளர்ச்சியானது தொடர்ந்து மெதுவாகி 2050ஆம் ஆண்டு வாக்கில் சுமார் 10.50 கோடியாக நிலைப்படும் எனக் குறிப்பிடப்படுகிறது.

ஈரான் மிகப்பெரிய அகதிகளின் எண்ணிக்கைகளில் ஒன்றைக் கொண்டுள்ளது. இவர்கள் கிட்டத்தட்ட 10 இலட்சம் பேர் உள்ளனர். இவர்களில் பெரும்பாலானோர் ஆப்கானித்தான் மற்றும் ஈராக்கில் இருந்து வந்தவர்கள் ஆவர். ஈரானிய அரசியலமைப்பின் படி சமூகப் பாதுகாப்பு, ஓய்வு காலப் பாதுகாப்பு, வேலை வாய்ப்பின்மை, முதுமை, மாற்றுத்திறன், விபத்துகள், இயற்கைச் சீற்றங்கள், உடல் நலம் மற்றும் மருத்துவ சிகிச்சைகள் மற்றும் கவனிப்புச் சேவைகளுக்கான வாய்ப்பை ஒவ்வொரு குடிமகனுக்கும் கொடுக்க வேண்டிய தேவை அரசாங்கத்திற்கு உள்ளது. வரி வருவாய்கள் மற்றும் பொது மக்களின் பங்களிப்பில் இருந்து பெறப்படும் வருமானம் ஆகியவற்றால் இதற்கு நிதி பெறப்படுகிறது.

இந்நாடானது உலகில் மிக அதிக நகர்ப்புற வளர்ச்சி வீதங்களில் ஒன்றைக் கொண்டுள்ளது. 1950 முதல் 2002 வரை மக்கள் தொகையில் நகர்ப்புறப் பங்களிப்பானது 27%இலிருந்து 60%ஆக அதிகரித்தது. ஈரானின் மக்கள் தொகையானது அதன் மேற்குப் பாதியில், குறிப்பாக, வடக்கு, வடமேற்கு மற்றும் மேற்கில் குவிந்துள்ளது.

சுமார் 94 இலட்சம் மக்கள் தொகையுடன் தெகுரானானது ஈரானின் தலைநகரமாகவும், மிகப் பெரிய நகரமாகவும் உள்ளது. இந்நாட்டின் இரண்டாவது மிக அதிக மக்கள் தொகையுடைய நகரமாக மஸ்சாத் உள்ளது. இதன் மக்கள் தொகை சுமார் 34 இலட்சம் ஆகும். இது இரசாவி கொராசான் மாகாணத்தின் தலைநகரம் ஆகும். இசுபகான் நகரமானது சுமார் 22 இலட்சம் மக்கள் தொகையைக் கொண்டுள்ளது. இது ஈரானின் மூன்றாவது மிக அதிக மக்கள் தொகையுடைய நகரமாகும். இது இசுபகான் மாகாணத்தின் தலைநகரம் ஆகும். சபாவியப் பேரரசின் மூன்றாவது தலைநகரமாகவும் கூட இது திகழ்ந்தது.